Każdy opiekun zwierzęcia domowego ma, zgodnie z art. 9 ustawy o ochronie zwierząt, obowiązek zapewnić mu pomieszczenie chroniące je przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi, z dostępem do światła dziennego, umożliwiające swobodną zmianę pozycji ciała, odpowiednią karmę i stały dostęp do wody.
- Oczywistością jest, że przepis ten wyznacza całoroczne obowiązki opiekuna, jednak przypomnienie o nich wydaje się szczególnie istotne, gdy mamy do czynienia z wysokimi upałami lub właśnie w kontekście nadchodzącej zimy – podkreśla Maria Januszczyk, prawniczka, doktorantka Szkoły Doktorskiej Nauk Społecznych UW.
Co do zasady zabronione jest również utrzymywanie zwierząt domowych na uwięzi w sposób stały (dłużej niż 12 godzin) oraz niezapewniający możliwości niezbędnego ruchu. W zimowych miesiącach należy wyjątkowo mieć na względzie konieczność zapewnienia zwierzęciu swobody poruszania się i odpowiedniej dawki ruchu, aby przeciwdziałać wychłodzeniu organizmu.
Angelika Kimbort, radca prawny, (Angelika Kimbort Kancelaria Radcy Prawnego), zwraca uwagę na to, żeby nie zostawiać psów przed sklepem. Pół godziny na mrozie i w bezruchu dla psa, który jest królem kanapy, może mieć opłakane skutki.
Jak podaje z kolei Emilia Kudasik-Gil, aplikantka radcowska, w orzecznictwie za ugruntowany uznać należy pogląd, że "niewłaściwe warunki bytowania" to także brak zapewnienia zwierzęciu właściwego schronienia przed chłodem, mrozem czy śniegiem (wyrok WSA w Poznaniu z 25 maja 2023 r., sygn. akt IV SA/Po 238/23, LEX nr 3571504, wyrok WSA w Poznaniu z 18 lipca 2019 r., sygn. akt II SA/Po 108/19, LEX nr 2706163).
Sprawdź w LEX: Co powinna zrobić gmina po otrzymaniu donosu o złym traktowaniu zwierząt domowych? >
Nie tylko psy i koty muszą mieć odpowiednie warunki
Jak wskazuje Maria Januszczyk, te same przepisy mają zastosowanie do zwierząt wykorzystywanych w celach rozrywkowych, widowiskowych, filmowych, sportowych i specjalnych. Podobnie jest w przypadku zwierząt gospodarskich, ponieważ zgodnie z art. 12 ust. 1 ustawy o ochronie zwierząt osoba je utrzymująca zobowiązana jest do zapewnienia im opieki i właściwych warunków bytowania. Jednak nie wobec każdego zwierzęcia obowiązki te wyglądają jednakowo, gdyż każde zwierzę ma inne potrzeby.
- Poza względami racjonalności, świadczy o tym wprost brzmienie art. 5 nakładającego obowiązek humanitarnego traktowania każdego zwierzęcia, przez co ustawodawca rozumie traktowanie uwzględniające potrzeby zwierzęcia oraz brzmienie art. 4 pkt 15 ustawy o ochronie zwierząt, stanowiącego o zapewnianiu zwierzętom możliwości egzystencji zgodnej z potrzebami danego gatunku, rasy, płci i wieku – mówi Maria Januszczyk.
Sprawdź w LEX: Czy należy wydać decyzję o czasowym odebraniu zwierząt gospodarskich osobie, która odbywa karę pozbawienia wolności? >
Coraz więcej wyroków sądowych odnosi się do problemu odpowiednich warunków, które trzeba zimą zapewnić zwierzęciu. I tak przykładowo z opisu stanu faktycznego sprawy zawisłej przed Sądem Rejonowym w Lwówku Śląskim (sygn. akt. II K 312/17) wynika, że przebywający na uwięzi pies nie miał swobodnego dostępu do budy, która zresztą wykonana była z trzech desek i prowizorycznego zadaszenia, a z jednej strony nie była w ogóle osłonięta, przez co zwierzę było nieustannie narażone na działanie wiatru i mrozu. Legowisko w postaci kołdry było zawilgocone, co uniemożliwiało psu ogrzanie miejsca, w którym przebywał, ciepłem własnego ciała. Utrzymywanie zwierzęcia w tych warunkach przy minusowej temperaturze doprowadziło również do zaostrzenia zmian chorobowych na jego skórze, co potęgowało cierpienie. Wyrokiem z 28 listopada 2018 r. sąd uznał opiekuna psa za winnego przestępstwa znęcania nad psem poprzez utrzymywanie go w niewłaściwych warunkach bytowania (art. 35 ust. 1a w zw. z art. 6 ust. 2 pkt 10 ustawy o ochronie zwierząt) oraz wystawianie go na działanie warunków atmosferycznych, które zagrażają jego zdrowiu i życiu (art. 35 ust. 1a w zw. z art. 6 ust. 2 pkt 10 ww. ustawy.). Sąd orzekł przepadek zwierzęcia.
Z kolei wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 23 stycznia 2013 r. (II OSK 1743/11, LEX nr 1361605) dotyczy administracyjnego czasowego odebrania 18 krów właścicielowi, który znęcał się nad nimi utrzymując zwierzęta w niewłaściwych warunkach: pod gołym niebem, bez ochrony przed mrozem i śniegiem, co zagrażało ich zdrowiu i życiu. W stanie faktycznym krowy zostały czasowo odebrane, bowiem właściciel nie posiadał budynku inwentarskiego dla zwierząt, a temperatura na zewnątrz wynosiła poniżej -20 stopni Celsjusza. W ocenie NSA, brak zabezpieczenia przed niekorzystnymi warunkami atmosferycznymi i przebywanie niezabezpieczonych zwierząt w okresie silnych mrozów pod gołym niebem wypełnia przesłanki znęcania się nad zwierzętami poprzez utrzymywanie ich w niewłaściwych warunkach bytowania.
Czytaj też: Wpadnięcie psa pod auto może skutkować odszkodowaniem od właściciela zwierzęcia >
Instytucja czasowego odbioru zwierzęcia ma je chronić
Zaniedbywanie zwierząt wiąże się dla właściciela z ryzykiem poniesienia sankcji, a osoby, które dostrzegają nieprawidłowości, mają możliwość skutecznego działania. Jednak, jak radzi Angelika Kimbort, jeśli problem dotyczy, np. osoby starszej czy z innego powodu nieporadnej (bez względu na porę roku rzecz jasna) warto – przed wyrwaniem psa siłą – w pierwszej kolejności zaproponować pomoc, np. ocieplenie budy, zakup nowej, uprzątnięcie miejsca utrzymywania psa, pomoc w spacerach, wizytę u weterynarza. Generalnie zawsze warto rozmawiać z opiekunem. Rozpoczęcie znajomości od awantury i oskarżeń raczej nie doprowadzą do porozumienia i pomocy zwierzęciu, które może np. nagle zniknąć.
Jeśli rozmowa nie pomoże, pozostaje zgłosić problem odpowiednim organom.
- Ze względu na szczególny charakter dobra, jakim są istoty żywe, zdolne do odczuwania cierpienia i potrzebę przeciwdziałania zagrożeniom ze strony opiekuna ustawodawca skonstruował specyficzną dla ustawy o ochronie zwierząt instytucje czasowego odebrania zwierzęcia. Warto podkreślić, że jest to jeden z najważniejszych mechanizmów mających na celu ochronę zwierząt przed niehumanitarnym traktowaniem ze strony człowieka – mówi Maria Januszczyk.
Ustawodawca przewidział dwa tryby odbioru – zwykły oraz interwencyjny. W obu wskazanych przypadkach mamy do czynienia z działaniem w trybie administracyjnym w oparciu o decyzję właściwego wójta, burmistrza lub prezydenta miasta, jednak występują zasadnicze różnice w możliwości skorzystania z nich oraz kolejności podejmowanych działań.
Zobacz również: Sytuacja zwierząt lepsza, ale nadal dużo jest do zrobienia
Opiekunowi grozi kara
Opiekun niedopełniający nałożonych na niego obowiązków podlega karze aresztu lub grzywny. Sąd może również orzec przepadek zwierzęcia, co skutkuje utratą jego własności na rzecz Skarbu Państwa oraz nawiązkę w wysokości do 1000 zł na cel związany z ochroną zwierząt.
W skrajnych przypadkach można mówić o przestępstwie znęcania się nad zwierzętami poprzez utrzymywanie ich w niewłaściwych warunkach bytowania (art. 6 ust. 2 pkt. 10 ustawy o ochronie zwierząt), wystawianie zwierzęcia domowego lub gospodarskiego na działanie warunków atmosferycznych zagrażających jego życiu lub zdrowiu (art. 6 ust. 2 pkt 17 ustawy) lub utrzymywanie zwierzęcia bez odpowiedniego pokarmu lub wody przez okres wykraczający poza minimalne potrzeby właściwe dla danego gatunku (art. 6 ust. 2 pkt. 19 ustawy). Opiekun, który dopuści się znęcania nad zwierzęciem w ten sposób podlega karze pozbawienia wolności do lat 3. W takich przypadkach sąd obligatoryjnie orzeka przepadek zwierzęcia oraz nawiązkę w wysokości od 1000 do 100 000 zł na cel związany z ochroną zwierząt. W przypadku skazania sąd może dodatkowo orzec zakaz posiadania wszystkich zwierząt lub ich określonej kategorii.
- Rozróżnienie, czy dany czyn należy zakwalifikować jako wykroczenie lub przestępstwo zależy od skali jego skutków dla samego zwierzęcia oraz od ustalenia winy sprawcy, ponieważ wykroczenie może być popełnione z winy umyślnej lub nieumyślnej, a wskazane przestępstwa znęcania jedynie z winy umyślnej w zamiarze bezpośrednim – tłumaczy Maria Januszczyk.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
