Chodzi o duży pakiet nowelizacji obejmujący nie tylko Kodeks postępowania cywilnego, ale też ustawę o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, Kodeks postępowania karnego, Kodeks karny, Prawo o ustroju sądów powszechnych i wiele innych. To właśnie ta regulacja wprowadza m.in. na stale e-doręczenia przez portal informacyjny sądów, rozprawy zdalne, składy jednoosobowe w II instancji, ale też np. odwiesza bieg przedawnienia karalności. Senat właśnie z powodu m.in. rozmiarów nowelizacji chce jej odrzucenia w całości.
Czytaj: Kowalski idzie do sądu i dostaje po kieszeni>> Zwolnienie z kosztów sądowych możliwe, ale niełatwe do uzyskania>>
Taniej przy części wniosków o uzasadnienie
Jednym ze skutków dużej noweli procedury cywilnej z 2019 r. jest wzrost opłat sądowych. Wielokrotnie podnoszono kwestie choćby opłat za wniosek o uzasadnienie każdego rozstrzygnięcia sądu - nie tylko wyroku - obecnie to 100 zł. A to m.in. dlatego, że jest to też warunek apelacji czy zażalenia. Z Ministerstwa Sprawiedliwości, praktycznie od momentu wejścia w życie tych przepisów, płynęły informacje, że resort rozważa "obniżki", w tym m.in. opłat "za uzasadnienie" w postanowieniach niekończących sprawę - do 30 złotych. Zmiany teraz mają zostać wprowadzone.
Czytaj w LEX: Koszty sądowe – najistotniejsze zagadnienia po zmianach z lipca 2019 r. >
Co zmieni się na mocy ostatniej nowelizacji? Między innymi art. 25b Ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych. Zgodnie z jego obecnym brzmieniem od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem zgłoszonego w terminie tygodnia od dnia ogłoszenia albo doręczenia tego orzeczenia albo zarządzenia, pobiera się stałą opłatę w wysokości 100 zł. Jeśli zmiany wejdą w życie, taką opłatę - zgodnie z ust. 1 - trzeba będzie uiścić przy wniosku o doręczenie wyroku albo postanowienia co do istoty sprawy z uzasadnieniem. Natomiast w przypadku wniosku o doręczenie postanowienia (innego niż wskazany w ust. 1) lub zarządzenia z uzasadnieniem - opłata wyniesie 30 zł. Pozostaje przepis, zgodnie z którym w przypadku wniesienia środka zaskarżenia, opłatę uiszczoną od wniosku o doręczenie orzeczenia albo zarządzenia z uzasadnieniem zalicza się na poczet opłaty od środka zaskarżenia, a ewentualna nadwyżka nie podlega zwrotowi.
Prof. Marcin Dziurda z Katedry Postępowania Cywilnego Uniwersytetu Warszawskiego ocenia, że to krok w dobrym kierunku. - W 2019 r. dodano art. 25b ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych, który wprowadził opłatę stałą w wysokości 100 zł od każdego wniosku o uzasadnienie – niezależnie od tego, czy od wyroku, postanowienia, czy krótkiego i prostego zarządzenia (np. o zwrocie pozwu). Przewidziano, co prawda, że w razie wniesienia środka zaskarżenia na poczet opłaty od niego zalicza się opłatę od wniosku o uzasadnienie, ale dodano zastrzeżenie, że nadwyżka nie podlega zwrotowi. Tylnymi drzwiami podwyższono w ten sposób opłatę od zażaleń. Co z tego, że opłata od zażalenia często jest niższa niż 100 zł (najniższa wynosi 30 zł), skoro i tak trzeba było zapłacić 100 zł opłaty od wniosku o uzasadnienie, bez którego zażalenie jest, co do zasady, niedopuszczalne - przypomina.
I dodaje, że w praktyce, po zmianie, opłatę w wysokości 100 zł trzeba będzie zapłacić tylko od wniosku o uzasadnienie wyroku, a w postępowaniu nieprocesowym – od postanowienia co do istoty sprawy (np. w przedmiocie zasiedzenia albo stwierdzenie nabycia spadku). Od wniosku o uzasadnienie postanowienia formalnego (np. o zawieszeniu postępowania) oraz zarządzenia pobierana będzie niższa opłata w wysokości 30 zł.
Czytaj w LEX: Nowe obowiązki profesjonalnego pełnomocnika w procesie cywilnym >
Finansowa zachęta do próby ugodowej
Kolejną problematyczną kwestią było w 2019 r. podwyższenie opłat od wniosków o zawezwanie do próby ugodowej (wszczynającego postępowanie pojednawcze przewidziane w art. 184 i n. k.p.c.), co miało zapobiec nadużywaniu tego narzędzia do przerywania biegu przedawnienia. Zgodnie z art. 19 ust. 3 pkt. 3 ustawy o kosztach sądowych opłata od zawezwania do próby ugodowej w sprawach majątkowych wynosi obecnie jedną piątą opłaty od pozwu, czyli w sprawach o najwyższej wartości przedmiotu sporu – nawet... 40.000 złotych.
Co ma się zamienić? W art. 23a. ust. 1 ustawy o kosztach sądowych w sprawach cywilnych zapisano, że opłatę stałą od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w sprawach o prawa majątkowe, gdy wartość przedmiotu sporu nie przekracza 20 000 zł, będzie pobierana kwota 120 zł, a gdy wartość przedmiotu sporu przekroczy 20 tys. zł - 300 złotych.
Czytaj w LEX: Zawezwanie do próby ugodowej >
- Ustawodawca zdecydował się na tak znaczące obniżenie opłaty od wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, ponieważ po dokonanej 30 czerwca 2022 r. zmianie art. 121 kodeksu cywilnego zawezwanie do takiej próby nie przerywa już biegu przedawnienia (co pozwalało go przedłużać w istotny sposób), a jedynie zawiesza. Obecnie nie ma już możliwości nadużywania zawezwania do próby ugodowej do znacznego wydłużania terminu przedawnienia - wskazuje prof. Dziurda.
Zobacz w LEX: Wpływ zawezwania do próby ugodowej na bieg przedawnienia roszczenia >
Zmiana wprowadzona zostaje też do art. 79 ustawy, dotyczącego zwrot z urzędu całości, trzech czwartych lub połowy uiszczonej opłaty. I tak zwrot trzech czwartych miałby następować również w przypadku wniosku o zawezwanie do próby ugodowej, jeżeli w postępowaniu z tego wniosku zawarto ugodę, chyba że sąd uznał ugodę za niedopuszczalną.
Czytaj w LEX: Struktura pism składanych przez profesjonalnych pełnomocników w świetle nowelizacji KPC >
Zwrot części opłaty może zachęcać do ugody
Anna Kątnik-Mania, adwokatka (Kancelaria Adwokacka Adwokat Anna Kątnik-Mania) podkreśla, że bardzo dobrym kierunkiem jest to, iż opłaty za zawezwanie do próby ugodowej będą podlegać częściowemu zwrotowi w przypadku zawarcia ugody.
- Zachęca to do porozumienia, a przecież koncyliacyjny sposób zakończenia sprawy odciąża wymiar sprawiedliwości. Zdarza się, że strony wiedzą, jak chcą się dogadać i niekoniecznie potrzebują, aby odbywało się to w drodze mediacji. Stąd, prawdopodobna zmiana przepisów, może spowodować, że zawezwanie do próby ugodowej ponownie stanie się atrakcyjną alternatywą, szczególnie w sprawach o wysokiej wartości przedmiotu sporu - mówi.
Zobacz procedury w LEX:
Posiedzenie niejawne? Opłaty za uzasadnienie nie powinno być
Wskazuje jednak, że jeśli chodzi o opłaty za wniosek o uzasadnienie postanowienia czy zarządzenia, to - jej zdaniem - nie powinny być pobierane w sytuacjiposiedzeniu niejawnym. - Jeśli postanowienie, zarządzenie było wydane na posiedzeniu niejawnym, to strona nie wie, dlaczego sąd wydał takie, a nie inne rozstrzygnięcie. Pobieranie opłat od wniosku za uzasadnienie nie powinno mieć w takiej sytuacji miejsca. Sąd powinien z urzędu uzasadniać postanowienia i te rozstrzygnięcia, co do których strona nie miała możliwości zapoznania się chociażby z ustnymi motywami. Strony nie ma na posiedzeniu, nie wie więc czym sąd kierował się przy jego wydaniu. Jeśli wysłucha ustnych motywów rozstrzygnięcia, to może ocenić, czy sąd miał racje, czy nie, czy dalsze procedowanie w kwestiach wpadkowych ma sens - wskazuje.
Zwraca na jeszcze jedną kwestię. - W przypadku posiedzeń niejawnych, aby tego się dowiedzieć trzeba złożyć wniosek, opłacić go i czekać. To przedłuża sprawę, a czas jest ważny. Przykładowo w przypadku alimentów, gdzie nadawany jest rygor natychmiastowej wykonalności, ten czas może być bardzo dotkliwy w skutkach. Dlatego, w mojej ocenie, jeśli rozstrzygnięcie zapada na posiedzeniu niejawnym, to strony powinny mieć prawo poznać motywy rozstrzygnięcia bez konieczności regulowania jakichkolwiek dodatkowych opłat - wskazuje Kątnik-Mania.
Co więcej w ocenie mecenas podobnie powinno być w przypadku wyroków wydawanych na posiedzeniach niejawnych. - Bo z jednej strony nie ma rozprawy, jest szybciej, ale mamy naczelną zasadę, którą jest prawo do sądu. Jeżeli ktoś zainicjował postępowanie, wniósł opłatę, a opłaty nie są małe, to ma prawo dowiedzieć się, dlaczego sąd wydał takie, a nie inne rozstrzygnięcie. Skoro sądy zmierzają w kierunku posiedzeń niejawnych i chcą na nich wydawać wyroki, to powinny liczyć się z tym, że strona ma prawo by, bez dodatkowych opłat, dowiedzieć się, jakie były powody - podsumowuje.
Zobacz procedurę w LEX: Ogłoszenie wyroku >
Chcesz zapisać ten artykuł i wrócić do niego w przyszłości? Skorzystaj z nowych możliwości na Moje Prawo.pl
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
