To jedna z kwestii, która była tematem poniedziałkowego spotkania m.in. ministra sprawiedliwości Adama Bodnara z prezesami samorządów prawniczych – Przemysławem Rosatim (NRA) i Włodzimierzem Chróścikiem (KRRP). Było ono związane z podpisaną przez Polskę 13 maja br. Konwencją Rady Europy o ochronie zawodu prawnika. Rosati w rozmowie z Prawo.pl powiedział, że nowela m.in. k.p.k. dotyczy pięciu zagadnień: – Uczynienia tajemnicy adwokackiej (radcowskiej) tajemnicą bezwzględną, zmiany zasad dokonywania oględzin jakichkolwiek nośników, które obejmują okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy lub udzielaniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego, zmiany zasad przeprowadzania przeszukania pomieszczenia lub miejsca zamkniętego, należącego do adwokata (radcy prawnego) albo będącego w jego posiadaniu, jak również zmiany zasad postępowania w odniesieniu do materiałów zawierających tajemnicę adwokacką (radcowską) ujawnionych w toku czynności procesowej przeszukania, a także zmiany zasad zastosowania środka zapobiegawczego w postaci zawieszenia w wykonywaniu zawodu adwokata (radcy prawnego), w tym ewentualnego przedłużenia stosowania tego środka – mówił.
W jego ocenie takie zmiany są konieczne, by zrealizować zobowiązania wynikające z podpisanej przez Polskę konwencji.
Czytaj: Tajemnica adwokacka jak obrończa? Adwokatura chce rozmawiać z MS>>
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Rusinek Michał, Tajemnica zawodowa adwokatów i radców prawnych>
To klient mówi adwokatowi, nie prokuratorowi
Projekt przygotowany w NRA (jego autorem jest m.in. prezes Rosati), do którego dotarło Prawo.pl, zakłada m.in. zmianę art. 178 kodeksu postępowania karnego, dotyczącego tajemnicy spowiedzi i obrończej. Obecnie nie wolno przesłuchiwać jako świadków: obrońcy albo adwokata lub radcy prawnego działającego na podstawie art. 245 par. 1, co do faktów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę. Paragraf po zmianie ma brzmieć: obrońcy albo adwokata lub radcy prawnego co do faktów, o których dowiedział się, udzielając porady prawnej lub prowadząc sprawę.
– Tajemnica adwokacka stanowi gwarancję poszanowania relacji zaufania między klientem a adwokatem — relacji, bez której nie sposób wyobrazić sobie ani prawidłowej reprezentacji, ani sprawnie funkcjonującego wymiaru sprawiedliwości. Jej ochrona to jeden z najistotniejszych, jeśli nie najważniejszy, obowiązek zawodowy adwokata, obok obowiązku należytego reprezentowania interesów klienta. Stopień ochrony tajemnicy adwokackiej świadczy zarazem o dojrzałości państwa i jego władz publicznych. Jest także miarą rzeczywistej troski tych władz o zapewnienie standardu rzetelnego procesu karnego — wartości, która korzysta z ochrony konstytucyjnej – mówi prezes Rosati.
Czytaj także w LEX: Kudła Jacek, Tajemnica obrończa i adwokacka oraz radcy prawnego>
Wskazują na to zresztą i inni adwokaci. – Wielokrotnie miałem problem polegający na owej, nazwijmy to, podwójnej ochronie, jeśli chodzi o kwestie tajemnicy zawodowej. Chodzi o sytuacje obrońcy i adwokata udzielającego pomocy prawnej. Problem polega na tym, że wielokrotnie udzielamy porady prawnej osobie, która nie jest podejrzana, więc nie mamy możliwości ustanowić się jako jej obrońca, bo k.p.k. mówi wyraźnie, w stosunku do kogo może być ustanowiony obrońca W którymś momencie zdarza się jednak, że tego typu sprawy polegające na udzieleniu porady prawnej np. w sprawie gospodarczej przeradzają się w sprawy karne i pojawia się problem, bo prokuratura powołuje się np. na fakt, że informacje, które są w jej zainteresowaniu i które są podstawą zarzutu, pochodzą z etapu, w którym dany adwokat nie był jeszcze obrońcą, więc nie są objęte tajemnicą obrończą – czyli bezwzględną. A przecież jest to absurd, bo chodzi o te same zdarzenia, te same sytuacje, tyle tylko, że zmienia się sytuacja osoby, której udzielamy porady – np. ze świadka na podejrzanego – mówi adwokat Grzegorz Fertak, zastępca rzecznika dyscyplinarnego Adwokatury.
Dodaje, że spotkał się też z sytuacjami, w których prokuratorzy lub policja pracująca na zlecenie prokuratorów usiłowali pozyskać informacje dotyczące działalności biznesowej klientów. – To jest sytuacja wysoce niekomfortowa, bo ci klienci przyszli do mnie, do adwokata, z głębokim zaufaniem, że udzielam im porady, informacji, w sytuacji zaufania i poufności itd. Zmuszanie mnie do udzielenia informacji, które w ten sposób pozyskałem, jest szkodliwe przede wszystkim dla klientów, ale też dla całego systemu prawnego. Bo obywatele przestają mieć do niego zaufanie, a tajemnica adwokacka jest jednym z podstawowych elementów budowania zaufania do systemu ochrony prawnej.. W momencie, gdy klienci zwierzają mi się z najbardziej intymnych spraw, jak przy spowiedzi objętej ochroną bezwzględną w k.p.k., to mają prawo oczekiwać, że nie zostanie to rozpowszechnione – podkreśla.
Czytaj także komentarz w LEX: Kudła Jacek, Weryfikacja informacji objętych tzw. bezwzględną tajemnicą>
Tajemnica adwokacka chroniona i przy przeszukaniu
Kolejną kwestią objętą projektem są m.in. przeszukanie i oględziny w kancelariach. To sprawa poruszana przez samorząd adwokacki od lat. Dodany miałby być art. 207a k.p.k., zgodnie z którym nie wolno będzie przeprowadzać oględzin "jakichkolwiek nośników, które obejmują okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy lub udzielaniem pomocy prawnej przez adwokata lub radcę prawnego". Rozszerzony miałby zostać też art. 225 par. 3. NRA proponuje następujące brzmienie:
"Jeżeli obrońca, adwokat, radca prawny lub inna osoba, od której żąda się wydania rzeczy lub u której dokonuje się przeszukania, oświadczy, że wydane lub znalezione w toku przeszukania pisma lub inne dokumenty obejmują okoliczności związane z wykonywaniem funkcji obrońcy lub udzielaniem pomocy prawnej (dodane), organ dokonujący czynności pozostawia te dokumenty wymienionej osobie bez zapoznawania się z ich treścią lub wyglądem. Jeżeli jednak oświadczenie osoby niebędącej obrońcą, adwokatem lub radcą prawnym budzi wątpliwości, organ dokonujący czynności przekazuje te dokumenty z zachowaniem rygorów określonych w par. 1 sądowi, który po zapoznaniu się z dokumentami zwraca je w całości lub w części, z zachowaniem rygorów określonych w par. 1, osobie, od której je zabrano, albo wydaje postanowienie o ich zatrzymaniu dla celów postępowania".
Prezes Rosati mówi, że potrzeba zmian w tym zakresie łączy się z koniecznością wzmocnienia ochrony tajemnicy adwokackiej i obrończej, której naruszenie lub zagrożenie może nastąpić w toku prowadzonych czynności procesowych, takich jak przeszukanie. – Adwokat jest zobowiązany do ochrony wskazanych powyżej tajemnic, zaś obowiązkiem ustawodawcy jest tworzenie otoczenia normatywnego, które pozwoli na realizację powinności nałożonych na adwokata, tak by tajemnice podlegające ochronie nie doznały uszczerbku. Podniesienie standardu ochrony tych tajemnic jest w interesie publicznym, w tym w interesie wymiaru sprawiedliwości. Wprowadzenie rozwiązań podnoszących standard tej ochrony wzmocni zaufanie obywateli do państwa, będzie prowadziło do budowania poczucia bezpieczeństwa oraz zwiększy wiarygodność i legitymację wymiaru sprawiedliwości – zapewnia.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Wycichowski-Kuchta Gniewomir, Radca prawny i adwokat jako osoby zgłaszające naruszenie prawa>
Cena promocyjna: 63 zł
|Cena regularna: 84 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 63 zł
Tryb zawieszenia adwokata/radcy – odrębnie uregulowany
NRA chce też, by tryb zawieszania adwokata lub radcy prawnego w wykonywaniu zawodu był w kodeksie postępowania karnego odrębnie uregulowany. Proponuje dodanie art. 276b. Zgodnie z par. 1, zastosowanie takiego środka zapobiegawczego wobec oskarżonego będącego adwokatem lub radcą prawnym mogłoby nastąpić wyłącznie na mocy postanowienia sądu. Taki środek zapobiegawczy nie byłby też stosowany, jeżeli czyn będący przedmiotem zarzutu nie ma związku z wykonywaniem zawodu adwokata lub radcy prawnego.
Co więcej, proponowane przepisy zakładają, że przy zawieszeniu powinien być określony czas jego trwania – w postępowaniu przygotowawczym nie dłużej niż 3 miesiące. Z kolei we wniosku o zastosowanie tego środka zapobiegawczego należałoby wskazać dowody potwierdzające duże prawdopodobieństwo, że oskarżony popełnił przestępstwo, dowody stwierdzające okoliczności przemawiające za istnieniem zagrożeń dla prawidłowego toku postępowania oraz określoną podstawę stosowania tego środka i konieczność jego zastosowania.
Wniosek prokuratora o zastosowanie środka zapobiegawczego sąd rozpatrywałby nie później niż przed upływem 24 godzin od jego przekazania. Niezwłocznie rozpoznawane byłoby również zażalenie – nie później niż przed upływem 7 dni od przekazania sądowi zażalenia wraz z niezbędnymi aktami. Z kolei przedłużenie zawieszenia w postępowaniu przygotowawczym możliwe byłoby – na wniosek prokuratora – przez sąd właściwy do rozpoznania sprawy, „gdy zachodzi tego potrzeba ze względu na szczególne okoliczności”.
– Zawieszenie adwokata w wykonywaniu zawodu rzutuje nie tylko na jego sytuację zawodową i osobistą, ale przede wszystkim na sytuację życiową lub zawodową jego klientów we wszystkich prowadzonych przez adwokata sprawach. Zauważyć również należy, że sposób ukształtowania środka zapobiegawczego wskazanego w art. 276 k.p.k. w odniesieniu do adwokata – którego zastosowanie w toku postępowania przygotowawczego należy do kompetencji urzędu prokuratorskiego – przy uwzględnieniu, że czas jego stosowania w praktyce może być w zasadzie bezterminowy (do zakończenia postępowania, które może trwać bardzo długo), jest nieprawidłowy. Suma tych argumentów powoduje, że brak jest gwarancji, iż środek ten będzie zawsze wykorzystywany zgodnie z jego celem – wskazano w uzasadnieniu projektu.
Mec. Fertak uważa, że zaproponowana zmiana jest dobrym kierunkiem. – My jako samorząd podchodzimy do zawieszenia w sposób ortodoksyjny – w momencie, gdy pojawiają się przesłanki do zawieszenia, to sądy dyscyplinarne nie mają specjalnych zastrzeżeń i – w mojej ocenie – nie można im nic w tym zakresie zarzucić. Inną kwestią jest to, na ile takie uprawnienie powinien mieć prokurator. I tu trzeba nadmienić, że zawieszenie dla adwokata to jest śmierć zawodowa – jeżeli prowadzi kancelarię, to ona szybko może zniknąć z rynku. Więc nadużywanie takiego środka przez prokuratorów prowadzących postępowanie byłoby bardzo szkodliwe. Wprowadzenie mechanizmu porównywalnego ze stosowaniem tymczasowego aresztowania jest w pełni uzasadnione – mówi.
Zobacz także wzór w LEX: Zażalenie na postanowienie o zezwoleniu na przesłuchanie zobowiązanego do zachowania tajemnicy adwokackiej>
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
