To nie pierwsze podejście do tej sprawy. Już we wrześniu 2021 r., po uchwale warszawskiego zgromadzenia, KZA zajmował się tą kwestią i podjęto wówczas decyzję o pracach nad możliwością współpracy pomiędzy adwokatem a spółką adwokacką lub kancelarią adwokacką w oparciu o tzw. adwokacką umowę o współpracy. Taki projekt pod koniec 2024 r. trafił do wewnętrznych konsultacji. Teraz ponownie Zgromadzenie Izby Adwokackiej w Warszawie przyjęło uchwałę, która wskazuje na potrzebę pilnego podjęcia działań mających na celu dokonanie zmian prawnych w zakresie umożliwienia adwokatom wykonywania zawodu na podstawie stosunku pracy – z wyłączeniem obron w sprawach karnych. Zaapelowano też do NRA o wstrzymanie prac nad adwokacką umową o współpracy w jej dotychczasowym kształcie oraz o ujęcie projektu zmian ustawowych w aktualnie opracowywanym projekcie Prawa o Adwokaturze. Pytanie jednak, jak do tego ustosunkują się pozostali delegaci. Do tych reprezentujących izbę warszawską zaapelowano o popieranie działań mających na celu wprowadzenie możliwości umowy o pracę.
Jednym z partnerów KZA jest Wolters Kluwer Polska.
Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Kruszyńska Michalina, Wykorzystanie prawniczych spółek kapitałowych jako innowacyjna forma wykonywania zawodu adwokata i radcy prawnego>
Co w projekcie uchwały?
Projekt uchwały dotyczącej umowy o pracę wniesiony został przez adwokatkę Dagmarę Miler w imieniu adw. Patrycji Kasicy, adw. Michała Fertaka, adw. Eweliny Zdunek, adw. Kamila Szmida, adw. Marii Sankowskiej-Borman, adw. dr Karoliny Ziemianin oraz adwokatek egzaminowanych: Karoliny Łagockiej-Zielenkiewicz, Klaudii Twardowskiej i Agaty Kwasowskiej.
Zgodnie z projektem Krajowy Zjazd Adwokatury zobowiązuje Naczelną Radę Adwokacką do wypracowania propozycji zmian legislacyjnych oraz zmian regulacji wewnętrznych Adwokatury zmierzających do:
- dopuszczenia wykonywania zawodu adwokata zatrudnionego na podstawie umowy o pracę w kancelarii adwokackiej lub zespole adwokackim;
- dopuszczenia wykonywania zawodu adwokata zatrudnionego na umowę o pracę w spółce cywilnej lub osobowej, w której wspólnikami są adwokaci, radcowie prawni, rzecznicy patentowi, doradcy podatkowi lub prawnicy zagraniczni wykonujący stałą praktykę na podstawie przepisów ustawy z dnia 5 lipca 2002 r. o świadczeniu przez prawników zagranicznych pomocy prawnej w Rzeczypospolitej Polskiej;
- dopuszczenia wykonywania zawodu u innego pracodawcy, o ile adwokat działa dla tego pracodawcy w ramach stosunku pracy (prawnicy wewnętrzni), a na wezwanie właściwej Izby przedłoży odpis umowy o pracę, z zachowaniem zasad poufności;
- w przypadku określonym w pkt. 3) pod dodatkowym warunkiem, że umowa o pracę zawiera postanowienia, w których pracodawca zobowiązuje się do poszanowania niezależności adwokata w wykonywaniu jego obowiązków zawodowych, umożliwienia przestrzegania wszystkich zasad etyki zawodowej, w tym dotyczących tajemnicy adwokackiej i unikania konfliktów interesów oraz zapewnienia odpowiednich warunków pracy, które pozwolą adwokatowi na niezależne wykonywanie zawodu;
- w przypadku określonym w pkt. 3) pod warunkiem, że umowa o pracę dotyczy faktycznie wykonywanej działalności adwokackiej (art. 4 ustawy Prawo o adwokaturze);
- w przypadku określonym w pkt. 3) pod dodatkowym warunkiem, że adwokat zatrudniony na podstawie umowy o pracę nie może być obrońcą w sprawach karnych.
Krajowy Zjazd Adwokatury zobowiązuje Naczelną Radę Adwokacką do proponowania takich rozwiązań legislacyjnych, które zapewniają:
- gwarancje niezależności formalnej i materialnej adwokata, którymi winien kierować się w przypadku zatrudnienia;
- możliwość odmowy świadczenia pomocy prawnej w przypadku konfliktu interesów lub konfliktu etycznego bez zgody podmiotu zatrudniającego pod warunkiem uzasadnienia odmowy;
- możliwość zawierania umów o pracę z różnymi podmiotami bez konieczności uzyskiwania zgody na dalsze zatrudnienie przez wcześniejsze chronologicznie podmioty zatrudniające, chyba że strony, indywidualnie, w ramach swobody umów porozumieją się co do zakresu wyłączności;
- możliwość zawierania umów o pracę oraz jednoczesnego prowadzenia własnej działalności gospodarczej bez zgody podmiotu zatrudniającego, chyba że strony, indywidualnie, w ramach swobody umów, porozumieją się co do zakresu wyłączności.
– Zatrudnienie w Adwokaturze to nie jest jedynie kwestia macierzyństwa. Podkreślenia wymaga, że planowanie rodziny to wyłącznie jeden z aspektów przemawiających za dopuszczeniem możliwości wykonywania zawodu w formie umowy o pracę, w dodatku tak samo ważny jak chęć rozwoju zawodowego, odpowiedzi na potrzeby rynku – szczególnie w rynkowych, biznesowych specjalizacjach – a także, coraz istotniejsze w dobie zmieniającego się świata, poszukiwanie stałości, bezpieczeństwa, zabezpieczenia społecznego i możliwości zachowania work-life balance – wskazano w uzasadnieniu.
Czytaj także w LEX: Ciesielski Jarosław, Umowa spółki komandytowej, w której wykonywany jest zawód adwokata>
Adwokatki i adwokaci zmieniają barwy togi
W uzasadnieniu przedstawiono też statystyki, z których wynika, że z Adwokatury do radców prawnych jedynie w roku 2024 przeniosło się 218 adwokatów. Dane nie są jednak ostateczne, bo nie przesłało ich sześć Okręgowych Izb Radców Prawnych.
- Istnieje ogólna tendencja wzrostowa migracji; na podstawie uzyskanych danych z niemal wszystkich Okręgowych Izb Radców Prawnych (poza sześcioma) Adwokatura w 2022 roku straciła na rzecz samorządu radcowskiego 174 osoby w roku 2023 -182 osoby, a w roku 2024 – 218; tendencja ta utrzymuje się, bo do maja 2025 roku zgodnie z danymi z Okręgowej Izby Radców Prawnych w Warszawie ok. 50 osób zmieniło już samorząd z adwokackiego na radcowski. Problem migracji członków/członkiń Adwokatury do samorządu radcowskiego najbardziej zauważalny jest w Warszawie, Kielcach, Wrocławiu, Krakowie, Katowicach, Lublinie, przy czym zestawiając liczbę członków danych Izb Adwokackich z liczbą utraconych członków/członkiń Adwokatury na rzecz samorządu radcowskiego, problem jaskrawo wskazuje tendencja procentowa – w wielu izbach utrata członków/członkiń to od 1 proc. do prawie 2 proc. - przykładowo w Warszawie (odejście 1,93 proc. członków/członkiń), w Kielcach (odejście 2,22 proc. członków/członkiń), Białymstoku (odejście 1,5 proc. członków/członkiń) czy w Opolu (odejście 1,32 proc. członków/członkiń) - dodano.
Komu w Adwokaturze potrzebny etat?
Adwokatka Dagmara Miler podkreśla, że przed Adwokaturą obecnie stoi wiele wyzwań związanych m.in. z tym, że rynek usług prawnych, otoczenie prawne i regulacje prawne zmieniają się w bardzo szybkim tempie. – Kwestia uregulowania zatrudnienia w Adwokaturze to, w mojej opinii, jeden z najistotniejszych problemów, wciąż czekających na regulację. Adwokatura stoi przed szansą pokazania, że widzi potrzeby swoich członków i członkiń oraz że wsłuchuje się w ich głos – mówi.
W jej ocenie, umowa o pracę to nie jest tylko rozwiązanie dla adwokatek planujących macierzyństwo. – To rozwiązanie dla młodych adwokatów i adwokatek, którzy chcą się rozwijać, zyskiwać doświadczenie, szczególnie gdy specjalizują się w specjalistycznych, biznesowych obszarach prawa. Nie zdziwię nikogo, gdy powiem, że to także rozwiązanie dla tych bardziej doświadczonych, którzy po latach wykonywania zawodu w kancelarii adwokackiej szukają nowych ścieżek kariery, różnorodności, a przez zmiany często walczą z wypaleniem zawodowym. Bardzo żałuję, że tak mało mówi się o adwokatach – seniorach, którzy dzięki umowie o pracę mogliby podejmować się dodatkowego zatrudnienia na rozsądnych zasadach. No i najważniejsze wydaje się podkreślenie, że potrzeba zatrudnienia wybrzmiewa nie tylko w Warszawie, bo odpływ adwokatów w innych izbach jest wykładniczo identyczny lub nawet większy niż w Warszawie. Łatwo wywnioskować z powyższego, że umowa o pracę może zmienić Adwokaturę na bardziej rynkową, konkurencyjną na rynku, a przede wszystkim bliższą członkom i członkiniom – podkreśla.
Zobacz także szkolenie w LEX: Mróz Łukasz, Start na konkurencyjnym rynku usług prawnych>
W podobnym tonie wypowiada się mec. Patrycja Kasica. – Powiem więcej — w obecnej sytuacji umowa o pracę w Adwokaturze jest po prostu niezbędna, ponieważ chcemy być konkurencyjni na rynku szeroko rozumianych usług prawnych. Mówię tutaj o in-house lawyer, o pracy jako in-house w spółkach czy w urzędach. Jesteśmy wykształceni, mamy ogromną wiedzę, specjalizujemy się w wielu dziedzinach, w których moglibyśmy z sukcesem konkurować np. z radcami prawnymi. Ale nie mamy takiej możliwości z powodu zakazu umowy o pracę. I te talenty odpływają z Adwokatury. Przykład pierwszy z brzegu — Biuro Rzecznika Praw Dziecka ogłasza nabór, ale wymóg to podpisanie umowy o pracę. Co zresztą dobrze świadczy o urzędzie. Adwokaci, adwokatki są tak naprawdę dedykowani do takiej pracy — mamy doświadczenie w zakresie prawa karnego, znamy się na prawach dziecka, występujemy w sprawach opiekuńczych, rodzinnych, wiemy, jak to wszystko powiązać — i nie możemy brać udziału w takiej rekrutacji – podkreśla.
Przyznaje, że początkowo o umowie o pracy myślała właśnie pod kątem ochrony macierzyństwa. – Ponieważ wiem z własnego doświadczenia, jak bardzo obecna sytuacja jest trudna dla adwokatek, które decydują się na macierzyństwo i pozostają w tym okresie praktycznie bez żadnej ochrony. Szczególnie jeśli prowadzą własne kancelarie. Mamy również strategię Unii Europejskiej na rzecz równości płci na lata 2025–2030. O tym nie możemy zapominać. Natomiast podczas dyskusji w ORA w Warszawie okazało się, że tak naprawdę wszyscy tego potrzebujemy — także dlatego, że nasze społeczeństwo się starzeje. Adwokaci również potrzebują tej ochrony wynikającej z konstrukcji umowy o pracę – zaznacza.
Zobacz także w LEX: Czy to się opłaca? O rentowności kancelarii i koszcie spraw mówi Hubert Sommerrey>
Cena promocyjna: 86.7 zł
Cena regularna: 289 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 86.7 zł 
Niezależności nie zaszkodzi
Miler odnosi się też do kwestii adwokackiej niezależności. – To przede wszystkim kwestia niezależności wewnętrznej – wynikającej choćby z postawy, etyki i niezależności adwokata od nacisków ze strony klienta, a niekiedy także organów i stron sporów. Wielokrotnie powtarzałam już, że to ten aspekt niezależności jest dumą adwokatów i adwokatek, a nie ramy formalne, ograniczające formy wykonywania naszego zawodu. Odpowiedzialne ukształtowanie i określenie warunków zatrudnienia nie jest w stanie zaszkodzić niezależności. Za kluczową uważam możliwość odmowy świadczenia pomocy prawnej w przypadku konfliktu interesów lub konfliktu etycznego bez zgody podmiotu zatrudniającego, pod warunkiem uzasadnienia tejże odmowy. Należy również podkreślić, że adwokacka niezależność jest często interpretowana w sposób niewłaściwy, który odrywa się od jej pierwotnego celu – mówi.
I dodaje, że spoczywający na adwokacie obowiązek zachowania niezależności powinien być rozumiany nie jako brak jakichkolwiek powiązań z klientem, ale jako brak powiązań, które w oczywisty sposób ograniczają zdolność takiego prawnika do wypełniania zadań w zakresie obrony klienta w najlepszym interesie tego ostatniego. – Wydaje się, że w kontekście zatrudnienia utrzymanie niezależności adwokackiej jest całkowicie możliwe – podsumowuje.
Mec. Kasica, odnosząc się z kolei do zacierania granic pomiędzy adwokatami a radcami, wskazuje, że jest "zdumiona argumentem, że pomiędzy tymi zawodami nie będzie żadnych różnic". – Myślę, że te różnice są — ale raczej patrzyłabym na nie pozytywnie. One wynikają z historii Adwokatury — już 120-letniej, z kultywowania tej historii, z naszej niezależności, z naszego DNA adwokackiego, z tego, jak prowadzimy w izbach, również przez Naczelną Radę Adwokacką, strategię dotyczącą rozwoju Adwokatury. Tego nie można sprowadzać jedynie do podobieństw między naszymi zawodami. Różnice istnieją i są ważne — wynikają z tradycji, etosu, sposobu kształcenia, a także z podejścia do wykonywania zawodu. Wprowadzenie możliwości zatrudnienia na umowę o pracę nie zniweluje tych różnic, ale pozwoli Adwokaturze lepiej funkcjonować w zmieniającej się rzeczywistości prawnej i społecznej. To krok w stronę nowoczesności, który nie oznacza rezygnacji z wartości, ale ich dostosowanie do współczesnych potrzeb – podkreśla.
Uchwała do przyjęcia? Zależy od delegatów
Przemysław Rosati, prezes NRA, pytany, czy adwokat na etacie, np. w urzędzie, jest dobrym rozwiązaniem, podkreśla, że w jego ocenie, "z jakiegoś powodu zawód adwokata jest ukształtowany tak, a nie inaczej". – Zobaczymy jednak, jak do tego podejdzie Krajowy Zjazd Adwokatury. Przypomnę, że to będzie przestrzeń do dyskusji o umowie o pracę. Taką przestrzenią są też zgromadzenia izb adwokackich, przy czym – na co trzeba zwrócić uwagę – poza izbą warszawską ta dyskusja się nie pojawiła. Pytanie więc, co zrobią pozostali delegaci. Przypomnę, że cztery lata temu Krajowy Zjazd Adwokatury również zajmował się umową o pracę i ostatecznie podjął uchwałę zobowiązującą Naczelną Radę Adwokacką do prac nad adwokacką umową o współpracy. I te prace zostały przeprowadzone. Przygotowaliśmy projekt adwokackiej umowy o współpracę, który był konsultowany w środowisku adwokackim. Powtarzam jednak – Krajowy Zjazd Adwokatury pochyli się nad sprawą i zdecyduje, co dalej – mówi.
– Z jednej strony część koleżanek i kolegów chciałaby mieć możliwość pozostawania w stosunku pracy z podmiotami innymi niż te, które zakładają obecne formy wykonywania zawodu adwokata. Z drugiej strony trzeba zwrócić również uwagę na to, że temat umowy o pracę w Adwokaturze był przedmiotem obrad jednej z komisji sejmowych. I tam stanowisko ministerstwa było na „nie”. To jest też pytanie o filozofię wykonywania zawodu adwokata w Polsce – w kontekście artykułu 17 Konstytucji i celów oraz zadań, które państwo stawia przed Adwokaturą i adwokatami. Ale będziemy o tym dyskutować na Krajowym Zjeździe Adwokatury – podsumowuje Rosati.
Czytaj także komentarz praktyczny w LEX: Parafianowicz Joanna, Nowe zasady promowania usług prawnych przez adwokatów>
Cena promocyjna: 86.7 zł
|Cena regularna: 289 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 86.7 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
