Nie można bezpośrednio stosować Konstytucji bez ustawy

Spór dotyczył sprawy gospodarczej. Sąd Okręgowy we Wrocławiu zasądził od pozwanego na rzecz powoda 114 tys. zł wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie od 27 grudnia 2019 r.

Zmiana terminu rozpoczęcia biegu przedawnienia

W wyniku apelacji sąd II instancji we Wrocławiu zmienił zaskarżony wyrok i oddalił powództwo. Sąd podzielił ustalenia faktyczne poczynione przez sąd I instancji, dokonał jednak odmiennej oceny prawnej co do daty rozpoczęcia biegu przedawnienia roszczeń powodowego wierzyciela względem poręczyciela.

W ocenie Sądu Apelacyjnego, sąd I instancji błędnie powiązał dzień rozpoczęcia biegu przedawnienia z datą końcową terminu, na jaki strony zawarły umowy poręczenia. Tymczasem powinien uwzględnić dzień, w którym roszczenia stały się wymagalne wobec dłużnika głównego, a więc dzień 23 grudnia 2015 r.

Czytaj też w LEX: Koralewski Michał, Zmiany dotyczące biegu terminu przedawnienia w praktyce>

Zarzut przedawnienia

Następnie sąd wskazał, że do roszczeń objętych żądaniem pozwu zastosowanie znajduje trzyletni termin przedawnienia, gdyż wynikały one z trzech umów leasingu zawartych przez wierzyciela w ramach prowadzonej przez niego działalności gospodarczej, przy czym koniec tego terminu przypadał na ostatni dzień roku kalendarzowego, zgodnie z art. 118 k.c. Umowy te zostały przez wierzyciela skutecznie wypowiedziane pismem z 21 grudnia 2015 r., doręczonym dłużnikowi głównemu 23 grudnia 2015 r. W tej sytuacji sąd uznał, że roszczenia z tego tytułu uległy przedawnieniu z dniem 31 grudnia 2018 r., a więc blisko rok wcześniej niż wniesiono pozew w sprawie. Dla biegu terminu tego przedawnienia nie miało znaczenia to, że przed jego upływem powodowa spółka uzupełniła weksel in blanco wystawiony przez dłużnika głównego, jako zabezpieczenie jej roszczeń wynikających z przedmiotowych umów. Okoliczność ta nie odnosi jednak skutku wobec poręczyciela cywilnego, który nie był jednocześnie poręczycielem wekslowym.

Poznaj linię orzeczniczą w LEX: Sadowski Krzysztof, Uzupełnienie weksla in blanco wręczonego w celu zabezpieczenia roszczenia dokonane po upływie terminu przedawnienia roszczenia podlegającego zabezpieczeniu>

Problemy prawne do rozstrzygnięcia

Wierzyciel zaskarżył wyrok Sądu Apelacyjnego skargą kasacyjną i wniósł o jej przyjęcie do rozpoznania ze względu na następujące zagadnienia prawne:

Czy w świetle istoty stosunku poręczenia, poręczyciel oraz wierzyciel są uprawnieni do takiego ukształtowania zakresu poręczenia, który obejmowałby odpowiedni termin trwania poręczenia, który mógłby powodować niezależność wymagalności roszczenia wierzyciela wobec poręczyciela od roszczenia wierzyciela do dłużnika, a w konsekwencji innego terminu przedawnienia roszczenia? A to de facto powodowałoby istnienie stosunku nienazwanego łączącego w sobie cechy poręczenia oraz gwarancji.
Czy zakres odpowiedzialności poręczyciela obejmuje także zobowiązanie wekslowe stanowiące zabezpieczenie roszczeń z umowy podstawowej, co jest skutkiem ukształtowania umowy między stronami mającej cechy poręczenia oraz gwarancji?

Jako uzasadnienie wniosku o przyjęcie skargi kasacyjnej do rozpoznania skarżący wierzyciel wskazał również, że skarga kasacyjna jest oczywiście uzasadniona z uwagi na niepełne przeanalizowanie stosunku prawnego łączącego strony procesu.

W skardze kasacyjnej powołano się również na nieważność postępowania, twierdząc, że zaskarżony wyrok Sądu drugiej instancji został wydany w warunkach nieważności postępowania, tj. w składzie jednoosobowym.

Czytaj też: Prof. Tarapata: Sędzia może odwołać się do Konstytucji i Konwencji, ale niewielu to robi Czytaj też w LEX: Naworski Jerzy Paweł, Wykładnia formuły "roszczenia związane z prowadzeniem działalności gospodarczej" (art. 118 zd. 1 in fi ne k.c.). Glosa do wyroku Sądu Najwyższego – Izba Cywilna z dnia 2 lutego 2022 r., II CSKP 535/22>
Sąd rozpoznawał w czasie pandemii Covid-19

Sąd Najwyższy odrzucił skargę jako oczywiście niezasadną. Sędzia sprawozdawca Dariusz Pawłyszcze, odnosząc się do przesłanki nieważności postępowania, wyjaśnił, że apelacja pozwanego podlegała rozpoznaniu w składzie jednego sędziego na podstawie art. 15zzs(1) ust. 1 pkt 4 ustawy o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych. - Powołaną przez skarżącego uchwałą składu 7 sędziów z 26 kwietnia 2023 r., III PZP 6/22, Sąd Najwyższy uznał ten przepis za sprzeczny z Konstytucją, czym usiłował przywłaszczyć sobie kompetencje Trybunału Konstytucyjnego – stwierdził sędzia Pawłyszcze.

I dodał, że art. 15zzs(1) ust. 1 pkt 4 ustawy covidowej w chwili wydania wyroku przez Sąd Apelacyjny oznacza, że skład tego Sądu był zgodny z prawem w rozumieniu art. 379 pkt 4 k.p.c. Przy tym uchylenie art. 15zzs(1) ust. 1 pkt 4 ustawą lub wyrokiem Trybunału Konstytucyjnego nie miałoby mocy wstecznej i obowiązywało dopiero od publikacji ustawy lub wyroku TK (art. 190 ust. 3 Konstytucji).

Czytaj też w LEX: Kania Marcin, Bieg terminu przedawnienia roszczeń w dobie epidemii>

Bezpośrednie stosowanie Konstytucji RP - warunkowe

Zdaniem sądu bezpośrednie stosowanie Konstytucji na podstawie jej art. 8 ust. 2 nie może oznaczać orzekania wbrew ustawie, z naruszeniem art. 178 ust. 1 Konstytucji. - Warunkiem koniecznym, co nie znaczy wystarczającym, bezpośredniego stosowania Konstytucji lub prawa międzynarodowego (art. 91 ust. 1 Konstytucji) jest przybranie przez daną normę konstytucyjną lub prawnomiędzynarodową postaci przepisu prawa – podkreślił sędzia sprawozdawca. Zwrócił uwagę, że postanowienia Konstytucji lub prawa międzynarodowego jedynie ograniczające swobodę ustawodawcy, lecz nieustanawiające normy prawa pozytywnego, nie mogą być stosowane bez pośrednictwa ustaw. Żaden przepis Konstytucji nie stanowi o ilościowym składzie sądu. Nie zachodzi nieważność postępowania przed Sądem Apelacyjnym, skoro skład sądu odpowiadał regulacjom ustawowym.

Poza tym - nie można przyjąć skargi do rozpoznania, jeżeli podlegałaby ona oddaleniu niezależnie od odpowiedzi na postawione problemy prawne czy interpretacyjne. - Zarówno przedmiot tych problemów, jak i argumentacja sformułowana przez wierzyciela nie przemawiają za przyjęciem skargi kasacyjnej do rozpoznania - podkreślił sędzia.

Sąd Apelacyjny uznał, że roszczenia wierzyciela względem dłużnika głównego uległy przedawnieniu 31 grudnia 2018 r., a więc blisko rok wcześniej niż wniesiono pozew w sprawie. W skardze kasacyjnej nie zakwestionowano tego stanowiska ani argumentów przytoczonych dla jego uzasadnienia.

- W konsekwencji należy przyjąć, że skarga kasacyjna nie jest oczywiście uzasadniona, zaś przedstawione zagadnienia prawne nie mają wpływu na rozstrzygnięcie sprawy przez sąd drugiej instancji - uznał SN.

Postanowienie Izby Cywilnej SN z 23 lipca 2025 r., sygnatura akt I CSK 4093/23

Nowość