Sprawa ta dotyczyła postępowania dyscyplinarnego jednego z sędziów sądu rejonowego. Wniosek o zbadanie spełnienia wymogów niezawisłości i bezstronności przez SSN Pawła Wojciechowskiego złożył obrońca adwokat Paweł M.
Sędzia sprawozdawca prof. Jacek Widło postanowił przekazać wniosek i sprawę do rozpoznania Sądowi Najwyższemu w składzie spełniającym kryteria sądu w rozumieniu Traktatu o Funkcjonowaniu UE oraz Karty Praw Podstawowych.
Kryteria te oraz definicję „sądu ustanowionego ustawą” określono w wyroku Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 21 grudnia 2023 r. i z wyroków Europejskiego Trybunału Praw Człowieka z 23 listopada 2023, Wałęsa przeciwko Polsce oraz z 8 listopada 2021 r., Dolińska - Ficek, Ozimek, przeciwko Polsce (skargi nr 49868/19 i 57511/19).
Tak więc prof. Widło przekazał akta sprawy prezesowi Sądu Najwyższego, kierującemu pracą Izby Odpowiedzialności Zawodowej - sędziemu Wiesławowi Kozielewiczowi, celem dokonania ponownego przydziału sprawy.
Sylwetki sędziów:
Prof. dr hab. Paweł Wojciechowski orzeka w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych od 6 czerwca 2022 r.; wyznaczony przez Prezydenta RP do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej w latach 2022-2027. Jest profesorem Uniwersytetu Warszawskiego. Naukowo specjalizuje się w prawie żywnościowym, rolnym i prawie gospodarki nieruchomościami.
Prof. dr hab. Jacek Widło jest cywilistą z Katolickiego Uniwersytetu Lubelskiego. W 2018 r.prezydent powołał go do pełnienia urzędu sędziego w Izbie Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych, a obecnie orzeka w Izbie Cywilnej SN.
Ocena obsady sądu
W sprawie, sąd - badając 4 czerwca br. z urzędu jego obsadę - dostrzegł potrzebę zweryfikowania spełnienia standardów, o których mowa w wyrokach TSUE i ETPCz.i wskazanych tam przepisów.
W wyniku tego badania prof. Widło uznał, że zaistniało ryzyko naruszenia standardów. Jeżeli chodzi o zapewnienie standardu z art. 6 ust. 1 EKPC („sądu ustanowionego ustawą”) Europejski Trybunał Praw Człowieka wskazał w wyroku w sprawie Dolińska-Ficek i Ozimek przeciwko Polsce , że powoływanie członków zasiadających w składach orzekających Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych odbyło się z oczywistym naruszeniem podstawowych przepisów krajowych, regulujących procedurę powoływania sędziów. Podobne zapatrywanie zawarł w wyroku pilotażowym z 23 listopada 2023 r., Wałęsa przeciwko Polsce, skarga nr 50849/21.
Sędzia Widło zauważa, że ocena dokonana przez Europejski Trybunał Praw Człowieka odnosi się bez różnicy do wszystkich sędziów powołanych do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, którzy zostali do niej powołani w analogicznych okolicznościach, a w szczególności na podstawie uchwały nr 331/2018 Krajowej Rady Sądownictwa (wyrok TSUE z 21 grudnia 2023 r., C-718/21, pkt 53).
Powołanie do Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych sędziów tworzących ten organ skutkują tym, że ten organ nie ma statusu niezawisłego i bezstronnego sądu ustanowionego uprzednio na mocy ustawy w rozumieniu art. 19 ust. 1 akapit drugi TUE w związku z art. 47 akapit drugi Karty Praw Podstawowych.
Prawo obywatela do sądu
Konsekwencją powyższego jest ryzyko naruszenia systemowego prawa do sądu.
Sędzia Widło zauważa, że kwestią fundamentalną są skutki orzeczeń zapadłych w składzie, który może naruszać standardy wynikające z wadliwych orzeczeń. Obywatel musi mieć zagwarantowaną pewność prawa. Wydane prawomocne orzeczenia i tytuły wykonawcze, jako indywidualne akty jurysdykcyjne prawomocne Sądu Najwyższego, od których nie przysługuje zwyczajny czy nadzwyczajny środek zaskarżenia, nie powinny być podważane i rodzić niepewność co do tego czy wywołują skutki w obrocie prawnym.
Prof. Widło podkreśla też, że za nieakceptowalne i powodujące pęknięcie systemu prawnego, należy uznać sytuacje, w których wydane orzeczenia, będą traktowane jako nieistniejące, pozorne lub nie wywołujące skutków prawnych.
We własnej sprawie
Ponadto wcześniej nie uwzględniono wniosku o wyłączenie sędziego sprawozdawcy, który został powołany na urząd sędziego na podstawie wniosku Krajowej Rady Sądownictwa ukształtowanej nowelą z 8 grudnia 2017 r. Podniesione we wniosku adwokata okoliczności w analogiczny sposób dotyczą sędziego, referenta, który orzekając w sprawie, orzekałby niejako „we własnej sprawie”, a więc w warunkach braku zapewnienia systemowej bezstronności. Powodowałoby to kolejna wadę dokonanego rozstrzygnięcia.
Wobec konieczności zagwarantowania rozpoznania sprawy przez Sąd Najwyższy w składzie spełniającym kryteria sądu oraz z uwagi na możliwość naruszenia zakazu orzekania „jak we własnej sprawie” akta sprawy przekazuje prezesowi Izby.
Postanowienie Sądu Najwyższego z 4 czerwca 2025 r., sygnatura akt I ZB 65/23
Czytaj też w LEX: Jeden tzw. neosędzia SN nie jest Sądem Najwyższym. Omówienie wyroku TS z dnia 7 listopada 2024 r., C-326/23 >
