Motywy wyroku w sprawie sędziego Grzegorczyka

Opublikowano motywy wyroku w sprawie sędziego Grzegorczyka

Po pięciu miesiącach od daty wyroku Wojewódzki Sąd Administracyjny opublikował uzasadnienie. Postanowienie prezydenta Andrzeja Dudy z września 2022 r. o wyznaczeniu sędziego Sądu Najwyższego Pawła Grzegorczyka do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej SN narusza zasady niezawisłości sędziowskiej oraz sprzeciwia się normom prawa UE oraz pozostaje niezgodne z orzecznictwem Trybunału Sprawiedliwości UE – orzekł WSA.

Sędzia Izby Cywilnej Sądu Najwyższego prof. Paweł Grzegorczyk (na zdjęciu) wniósł do Wojewódzkiego Sądu Administracyjnego w Warszawie skargę na postanowienie prezydenta RP z września 2022 r. Prezydent wyznaczył sędziego Grzegorczyka bez jego zgody do orzekania w Izbie Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego.

W odpowiedzi na skargę prezydent RP wnioskował o jej odrzucenie ze względu na brak właściwości sądu administracyjnego w tej sprawie, a w razie przyjęcia skargi do rozpoznania o jej oddalenie, jako niezasługującej na uwzględnienie.

Wyrok z 28 lutego br. poprzedziła sprawa o wstrzymanie wykonania zaskarżonego postanowienia prezydenta do czasu rozpoznania skargi złożonej przez sędziego Grzegorczyka. Zażalenie prezydenta na wstrzymanie postanowienia o wyznaczeniu tego sędziego do IOZ zostało oddalone przez NSA.

Naruszenie Konstytucji i prawa UE

Według WSA przeniesienie sędziego Grzegorczyka do orzekania z Izby Cywilnej do Izby Odpowiedzialności Zawodowej SN odbyło się z naruszeniem Konstytucji, gdyż „nastąpiło wbrew woli sędziego, z pominięciem wyznaczonych przez Konstytucję kryteriów prawnych przewidujących w tym zakresie drogę sądową, a nie administracyjną”.

WSA powołał się na pierwszeństwo prawa unijnego nad krajowym. Sąd dokonał więc wykładni prounijnej.

W ocenie Trybunału Sprawiedliwości Unii, przeniesienie sędziego bez jego zgody do innego sądu lub między dwoma wydziałami tego samego sądu może naruszać zasady nieusuwalności i niezawisłości sędziów. Takie przeniesienie może bowiem stanowić środek służący kontrolowaniu treści orzeczeń sądowych, ponieważ nie tylko może ono wpływać na zakres spraw przydzielanych danym sędziom do rozpoznania i prowadzenie spraw, które mają oni w swoim referacie, ale również może ono mieć istotne następstwa dla życia i kariery tych sędziów oraz wywoływać skutki analogiczne do tych, z którymi wiążą się kary dyscyplinarne. W tym kontekście Trybunał uściślił, że wymóg niezawisłości sędziowskiej oznacza, że system regulujący przeniesienie sędziego bez jego zgody musi zawierać, podobnie jak przepisy z zakresu odpowiedzialności dyscyplinarnej, w szczególności gwarancje niezbędne do wyłączenia wszelkiego ryzyka, że ta niezawisłość zostanie zagrożona poprzez bezpośrednie lub pośrednie ingerencje z zewnątrz.

Wymóg niezawisłości sędziowskiej

Zdaniem Trybunału istotne jest zatem, aby środki w postaci przeniesienia sędziego bez jego zgody - nawet gdy są one, jak w kontekście sprawy w postępowaniu przed sądem krajowym, przyjmowane przez prezesa sądu, w którym orzeka dany sędzia, w oderwaniu od systemu odpowiedzialności dyscyplinarnej sędziów - mogły być podejmowane wyłącznie z uzasadnionych powodów związanych w szczególności z wykorzystaniem dostępnych zasobów pozwalających na zapewnienie należytego sprawowania wymiaru sprawiedliwości oraz aby takie decyzje mogły podlegać zaskarżeniu na drodze sądowej zgodnie z procedurą w pełni gwarantującą prawa potwierdzone w karcie praw podstawowych, w tym prawo do obrony.

Zdaniem TSUE wymóg niezawisłości sędziowskiej, stanowiącej integralny element sądzenia, wchodzi w zakres istoty prawa do skutecznej ochrony sądowej oraz prawa podstawowego do rzetelnego procesu sądowego, które to prawo ma fundamentalne znaczenie jako gwarancja ochrony wszystkich praw, jakie podmioty prawa wywodzą z prawa Unii, oraz zachowania wartości wspólnych państwom członkowskim określonych w art. 2 TUE, w tym wartości państwa prawnego.

Potwierdza to w szczególności orzecznictwo TSUE dotyczące statusu byłej Izby Kontroli Nadzwyczajnej i Spraw Publicznych Sądu Najwyższego, w kontekście zgodności z art. 19 ust1 akapit drugi TUE w zw. z art. 47 Karty, które - w ocenie sądu - znajduje odpowiednie zastosowanie także w ocenie statusu obecnej Izby Odpowiedzialności Zawodowej Sądu Najwyższego i trybu powołań członków tej Izby (vide: wyrok z 21 grudnia 2023 r. w sprawie C-718/21 LG oraz z dnia 7 listopada 2024 r. w sprawie C-326/23 C.W.S.A.).

W sprawie orzekali sędziowie: Agnieszka Dauter-Kozłowska, Grzegorz Nowecki (sprawozdawca) oraz Sławomir Kozik (przewodniczący)

Wyrok WSA w Warszawie z 28 lutego 2025 r., sygnatura VI SA/Wa 8158/22