Mikołaj Kozak: Kasacje karne – ostateczny hamulec czy iluzja?

Czas oczekiwania na rozpoznanie kasacji w sprawach karnych waha się w Polsce od 12 do nawet 24 miesięcy. Wcześniejsze terminy to białe kruki. Oznacza to w praktyce, że wyrok, który czeka na kontrolę Sądu Najwyższego w drodze kasacji jako nadzwyczajnego środka zaskarżenia, jest bardzo często wykonywany. Innymi słowy, skazany rozpoczyna odbywanie kary pozbawienia wolności, a nie jest jeszcze nawet wyznaczony termin rozprawy kasacyjnej - pisze Mikołaj Kozak, adwokat, Kancelaria Kulpa Kozak Adwokaci i Radcowie Prawni.

W przypadku relatywnie krótkich kar pozbawienia wolności, zdarzają się sytuacje, w których skazany opuszcza mury zakładu karnego, zanim Sąd Najwyższy pochyli się nad jego sprawą. Nawet jeśli SN zdecyduje się w takiej sytuacji zmienić wyrok czy uchylić go i przekazać sprawę do ponownego rozpoznania, to tego rodzaju zwycięstwo będzie miało charakter przede wszystkim symboliczny.

Czytaj: Mec. Kozak: Surowa kara wiele lat od czynu>
Czytaj artykuł w LEX: Grzegorczyk Tomasz, Kasacja jako nadzwyczajny środek zaskarżenia w sprawach karnych i jej skuteczność w praktyce>

Problem przy krótkich wyrokach 

Zostają jeszcze roszczenia odszkodowawcze za niesłuszne skazanie, ale niewielu jest takich, którym pieniądze przywrócą poczucie sprawiedliwości, a ani jeden dzień pozbawienia wolności nie zostanie cofnięty. Skazany na wieloletnią karę pozbawienia wolności ma – mimo długiego oczekiwania na termin rozprawy kasacyjnej – jeszcze sporo czasu do „uratowania”, ale w przypadku np. kilkumiesięcznych wyroków jest to niemal niemożliwe.

Sąd Najwyższy może co prawda wstrzymać wykonanie zaskarżonego orzeczenia, jednak jest to sytuacja nad wyraz wyjątkowa, a orzecznictwo ukształtowane na gruncie art. 532 kodeksu postępowania karnego jest bardzo dobre, ale do odmowy wstrzymania wykonania prawomocnego orzeczenia, a nie do uwzględnienia wniosku w tym przedmiocie. 

Kiedy wstrzymanie wykonania wyroku?

W wydanym niecałe dwa tygodnie temu postanowieniu w sprawie o sygn. II KK 135/25 Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że dla uwzględnienia wniosku o wstrzymanie wykonania prawomocnego wyroku prawdopodobieństwo uwzględnienia kasacji musiałoby być niemal zbliżone do pewności, oczywistości i prowadzić do konkluzji o potrzebie uniewinnienia skazanego, względnie umorzenia wobec niego postępowania (…). Biorąc pod uwagę, że skuteczność kasacji składanych przez obrońców to 1-3 proc., nietrudno jest odgadnąć, jakie są najczęściej perspektywy uwzględnienia wniosku o wstrzymanie wykonania prawomocnego wyroku.

Zobacz także wzór dokumentu w LEX: Kasacja od wyroku karnego>

Jednocześnie, w razie zaistnienia szczególnych okoliczności sytuacji osobistej skazanego lub jego rodziny, ich oceną nie zajmie się Sąd Najwyższy, bo – jak wskazano np. w postanowieniu SN o sygn. akt V KK 117/25 – takie kwestie powinny być rozstrzygane w uregulowanym w kodeksie karnym wykonawczym postępowaniu o odroczenie wykonania kary pozbawienia wolności. Jakkolwiek jest to pogląd racjonalny, bo zmierza do niedublowania roztrząsania tych samych kwestii w dwóch postępowaniach, to jednak z perspektywy skazanego aktualizuje się konieczność walki o odroczenie wykonania kary na dwóch różnych frontach.

Chciałoby się, żeby istniała w Polsce szybka ścieżka rozpoznawania kasacji, paradoksalnie zwłaszcza tych.

Czytaj także artykuł w LEX: Gabriel-Węglowski Michał, Uchylenie orzeczenia w drodze kasacji w zakresie nie orzeczenia obligatoryjnego środka karnego>

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.