Zgodnie z przepisami kandydaci na sędziów wykonujący zawód adwokata, radcy prawnego, radcy Prokuratorii Generalnej RP, notariusza, prokuratora lub sędziego zobowiązani są przedstawić wykaz sygnatur akt 50 spraw, które prowadzili.
Akta z wrażliwymi danymi - dostępne
Prezes sądu wyznacza sędziego-wizytatora, który bada takie akta. Wobec kandydatów wykonujących zawód sędziego lub prokuratora, wizytator bada akta co najmniej 15 spraw spośród wskazanych, a także akta 10 spraw niezakończonych, przydzielonych kandydatowi do rozpoznania. W przypadku kandydata będącego adwokatem, radcą prawnym lub radcą Prokuratorii Generalnej RP, wizytator bada akta co najmniej 25 spraw.
Potem te dokumenty trafiają do KRS. A w sumie udostępniane są kilkudziesięciu osobom biorącym udział w procedurze powołania na urząd sędziego - w tym prezesowi danego sądu, wizytatorom, członkom KRS (sędziom, posłom, senatorom, ministrowi sprawiedliwości), a także pracownikom biura KRS.
- W praktyce tych postępowań jest zagrożenie dla danych osobowych znajdujących się w aktach sądowych – potwierdza dr Joanna Łuczak-Tarka, adiunkt na Wydziale Prawa i Administracji Uniwersytetu Łódzkiego i prawnik w kancelarii Lubasz i Wspólnicy. I wskazuje, że szczególnie jest to możliwe, gdy te dokumenty trafiają do Krajowej Rady Sądownictwa, gdzie dostęp do nich ma dość duża grupa osób. – A przecież w tych aktach, szczególnie w sprawach karnych, ale też w cywilnych czy rodzinnych, bywają informacje o wymiarze prywatnym, wręcz intymnym, dotyczące zdrowia, osobistych finansów – dodaje.
Rzecznik praw obywatelskich występował w tej sprawie wielokrotnie do ministra sprawiedliwości, zwracając uwagę, że stanowi to nieuprawnioną ingerencję w prawo do prywatności, może też negatywnie wpływać na rzetelność postępowania sądowego w przypadku ujawnienia informacji z akt niezakończonych spraw.
Akta spraw niezakończonych -tajne
Zabiegi RPO przyniosły pewien skutek, ponieważ jesienią ubiegłego roku MS poinformowało o wszczęciu prac legislacyjnych w celu wyłączenia - w ramach procedury konkursowej na wolne stanowisko sędziowskie - możliwości wskazywania przez prokuratorów sygnatur niezakończonych spraw postępowania przygotowawczego albo spraw umorzonych z powodu niewykrycia sprawcy.
Proponowana zmiana przewiduje też umożliwienie adwokatom, radcom prawnym, radcom Prokuratorii Generalnej RP składania zanonimizowanych odpisów opinii prawnych i innych dokumentów oraz umożliwienie notariuszom przedstawiania zanonimizowanych akt postępowania notarialnego. Wprawdzie zmiany te nie zostały jeszcze wprowadzone do przepisów, ale rzecznik uznał, będzie to tylko częściowe uwzględnienie jego postulatów. Jednak prośba o rozważenie zmian także w zakresie ochrony tajemnicy radcowskiej, adwokackiej i Prokuratorii Generalnej nie zyskała uznania w MS.
– Wskazanie na potrzeby udziału w konkursie na urząd sędziego sygnatur 50 spraw sądowych różnej kategorii nie narusza tajemnicy zawodowej. Są to bowiem sprawy sądowe nie objęte tajemnicą zawodową pełnomocników procesowych. W tym zakresie nie ma potrzeby interwencji legislacyjnej - odpowiedział wiceminister sprawiedliwości Dariusz Mazur. I dodał, że potrzeba taka zachodzi natomiast w zakresie składania przez adwokatów, radców prawnych i radców Prokuratorii Generalnej RP odpisów opinii prawnych i innych dokumentów sporządzonych w związku ze stosowaniem lub tworzeniem prawa. Analogiczna sytuacja dotyczy notariuszy w zakresie akt postępowania notarialnego i aktów notarialnych.
Czytaj w LEX: Kryteria powołania na stanowisko sędziego > >
Akta sądowe to też tajemnica zawodowa
RPO nie uznaje jednak tej argumentacji i wskazuje, że we wszystkich tych dokumentach mogą pojawić się dane wrażliwe (osobowe, majątkowe, handlowe itp.), które są objęte tajemnicą. Podkreśla, że nie istnieje przepis prawa, który wskazywałby, że sprawy sądowe nie są objęte tajemnicą zawodową.
- Klient adwokata nie spodziewa się że jego prawem chronione dane osobowe mogą być wykorzystane dla rozwoju kariery zawodowej jego pełnomocnika ubiegającego się o nominację sędziowską - wskazuje RPO. I podkreśla, że nie ma przepisu, który zwalniałby adwokatów, radców, notariuszy i prokuratorów z obowiązku zachowania tajemnicy, w przypadku gdy zdecydują się kandydować na urząd sędziego. Chociaż można uznać za taki wewnętrzną regulację w samorządzie radców prawnych, która zabrania im korzystania z informacji i dokumentów w interesie własnym. W orzecznictwie uznaje się, że podobny zakaz obowiązuje także adwokatów.
Jednak w przekonaniu RPO w obecnym stanie prawnym brakuje przepisów zabezpieczających dane osób występujących w sprawach sądowych prowadzonych przez ubiegających się o urząd sędziego radców i adwokatów. - Wyjątek od tajemnicy zawodowej, wynikający ze zgody na prowadzenie sprawy sądowej, nie implikuje dopuszczalności swobodnego dysponowania danymi objętymi tajemnicą w celu późniejszego przedstawienia przez pełnomocnika swojej kandydatury na urząd sędziego. Analogicznie, zgoda klienta na przetwarzanie jego danych osobowych w celu prowadzenia jego sprawy, nie jest równoznaczna ze zgodą na ich wykorzystanie przez pełnomocnika w celach osobistych, dla wsparcia późniejszej kariery zawodowej – ocenia RPO.
Sprawdź w LEX: Nieskazitelność charakteru sędziego > >
Potrzebne zmiany w prawie
Rzecznik zabiega o przygotowanie ustawy nowelizującej przepisy prawa o ustroju sądów powszechnych, ustawy o KRS, Prawa o prokuraturze, prawa o adwokaturze, prawa o notariacie, ustawy o radcach prawnych oraz ustawy o Prokuratorii Generalnej RP, która:
- wprowadzi wyraźny wyjątek od wspomnianych tajemnic zawodowych, odnoszący się do zgłaszania własnych kandydatur w postępowaniu o powołanie na urząd sędziego;
- precyzyjnie określi zakres informacji, które mogą być udostępniane w ramach takiego postępowania. Należy rozważyć, czy niektóre rodzaje dokumentów nie powinny a priori zostać wyłączone z tej możliwości;
- wykluczy możliwość przedkładania akt sprawy - choćby tylko w formie odpisów;
- nałoży na kandydujących obowiązek anonimizacji danych z dokumentacji w celu zapewnienia maksymalnej ochrony prywatności klientów, stron i uczestników postępowania, podejrzanych, osób podejrzewanych i innych.
Dr Joanna Łuczak-Tarka zgadza się z argumentacją o potrzebie zmian w prawie. – Te dane wrażliwe z akt sądowych, wykorzystywanych w procesie rekrutacyjnym sędziów, powinny być lepiej chronione. Te przepisy powinny mieć charakter gwarancyjny, doprecyzowujące, w jakim zakresie i jakie osoby mogą mieć do nich dostęp – powiedziała Prawo.pl.
Innego zdania jest dr Jarosław Feliński, prezes Stowarzyszenia Inspektorów Ochrony Danych Osobowych w Polsce, według którego ten spór pokazuje nie tyle problem braku odpowiedniej regulacji tajemnicy zawodowej, co erozję zaufania do instytucji i funkcjonariuszy publicznych zobowiązanych do przestrzegania tajemnicy prawnie chronionych. - Przepisy obecnie obowiązujące szczegółowo określają, jak należy postępować z aktami sądowymi. A wszystkie osoby, do których mogą trafić te dokumenty, są funkcjonariuszami publicznymi, zobowiązanymi do zachowania tajemnicy – powiedział Prawo.pl. I podkreślił, że one są związane przepisami o zachowaniu tajemnicy w trybie artykułu 266 kodeksu karnego. To są osoby mające być gwarantami stosowania prawa. Zdaniem dr Łuczak-Tarki to nie wystarczy. – Gdybyśmy mieli to bardziej precyzyjnie niż obecnie uregulowane, to mielibyśmy na czym bazować, gdyby była potrzeba wyciągania konsekwencji wobec osób ujawniających te dane lub wykorzystujących do własnych celów. Mielibyśmy punkt odniesienia w postaci konkretnej regulacji prawnej - podkreśla.
A oboje eksperci są zgodni co do tego, że koniecznym rozwiązaniem jest usunięcie danych osobowych z takich dokumentów. – Bo przecież chodzi o analizę problemów prawnych, sposobów radzenia sobie z nimi, a nie o informacje o personaliach osób czy nazwy podmiotów gospodarczych – stwierdza dr Jarosław Feliński. – Będzie możliwa analiza działań prawnych podejmowanych przez kandydata w danej sprawie, a dane jej uczestników wcale nie są do tego potrzebne – dodaje Joanna Łuczak-Tarka.
Czytaj także w LEX: Dekalog dobrego sędziego > >
Cena promocyjna: 199 zł
|Cena regularna: 199 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 149.25 zł
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
