Takie przypadki zdarzają się w sądach, ale nie każdy obrońca kwestionuje brak refleksji sędziego sprawozdawcy, który orzeka sam.
Sąd Okręgowy w Krakowie nie uwzględnił wniosku obrońcy skazanego Bogdana G. o udzielenie zezwolenia na odbycie w systemie dozoru elektronicznego kary zasadniczej dwóch lat pozbawienia wolności. Karę tę orzekł Sąd Rejonowy dla Krakowa-Nowej Huty za zgwałcenie i rozstrój zdrowia ofiary.
Czytaj też: SN: Ogłoszenie wyroku jest konieczne, inaczej proces trzeba ponowić
W uzasadnieniu Sąd Okręgowy podkreślił, że pomimo spełnienia przesłanek formalnych wykonywania kary w systemie dozoru elektronicznego, skazany jest sprawcą, co do którego stopień demoralizacji stoi na przeszkodzie spełnienia zadość jego żądaniom. Skazany prawidłowo funkcjonuje w warunkach zakładu karnego, jednak neguje popełnienie przez siebie przestępstwa.
Zażalenie adwokata
Na to postanowienie, zażalenie złożył obrońca skazanego i zarzucił orzeczeniu:
1. naruszenie przepisu postępowania - art. 108 par. 1 k.p.k., poprzez nieprzeprowadzenie narady przed sporządzeniem i ogłoszeniem postanowienia oraz ogłoszenie go niezwłocznie po udzieleniu głosu stronom, co miało wpływ na treść orzeczenia, pomijało niezbędną fazę orzekania, jaką jest tzw. faza refleksyjna przed podjęciem decyzji procesowej,
2. błędne przyjęcie, że w ramach przesłanki należy wykazać, iż cele kary mogą zostać osiągnięte w przypadku jej odbywania w zakładzie karnym, podczas gdy jest to okoliczność obojętna dla sprawy
3. błędne przyjęcie, że skazany jest osobą zdemoralizowaną (poprzednio nie był karany).
W konkluzji zażalenia obrońca oskarżonego wniósł o uchylenie zaskarżonego postępowania w całości i przekazanie sprawy Sądowi Okręgowemu w Krakowie do ponownego rozpoznania.
Sąd Apelacyjny w Krakowie uznał zarzuty za zasadne. I uchylił postanowienie sądu I instancji.
Zasadny okazał się w pierwszej kolejności zarzut odwoławczy obrońcy z art. 108 par. 1 k.p.k. (w zw. z art. 1 par. 2 k.k.w.), implikujący powtórzenie pierwszoinstancyjnego postępowania wykonawczego w zakresie wniosku skazanego o udzielenie mu zezwolenia na odbycie pozostałej części kary pozbawienia wolności w systemie dozoru elektronicznego.
Sąd II instancji przypomniał, że czynność wydania orzeczenia przez sąd meriti składa się z pięciu następujących po sobie elementów faktycznych:
- narada nad orzeczeniem,
- głosowanie nad orzeczeniem,
- sporządzenie orzeczenia na piśmie,
- podpisanie orzeczenia przez członków składu orzekającego oraz
- ustne ogłoszenie orzeczenia na forum – posiedzeniu bądź rozprawie
(postanowienie SN z 9 marca 2022., sygn. akt I KZP 8/21).
Zobacz procedurę w LEX: Ogłaszanie i doręczanie wyroków >
Co więcej - procesowy wymóg odbycia przez sąd narady nad orzeczeniem jest konieczny w każdym przypadku, a ustawa karna procesowa nie przewiduje w tym zakresie żadnych wyjątków. Dotyczy to więc również wszystkich orzeczeń, które sąd wydaje w jednoosobowym składzie.
O ile bowiem wówczas narada nad orzeczeniem nie ma swojego tradycyjnego znaczenia, to jednak przewidziany przez polską procedurę karną czas przeznaczony na uzgodnienie treści orzeczenia winien być rozumiany, jako czas na podjęcie przez sąd w jednoosobowym składzie refleksji nad sprawą i treścią opracowywanego orzeczenia.
Jak zauważył sąd II instancji - zasadnie podnosi się w doktrynie również i to, że ustawa karna procesowa odstąpienie przez sąd od narady nad orzeczeniem traktuje jedynie jako względną przyczynę odwoławczą (art. 438 pkt 2 k.p.k.).
Skoro nie zaliczono jej do katalogu przyczyn bezwzględnych z art. 439 par. 1 k.p.k. (a przed nowelizacją k.p.k., która weszła w życie 1 lipca 2003 roku – również i do katalogu podstaw nieważności postępowania, to jednak odstąpienie od niej traktować należy – z samej swej istoty – jako mającej wpływ na treść wydanego orzeczenia. To zaś w konsekwencji powoduje konieczność uchylenia wydanego orzeczenia. Dochowanie porządku orzekania (wyrokowania) stanowi bowiem gwarancję legalności, rzetelności i adekwatności orzeczenia (wyroku), za którym stoją powaga wymiaru sprawiedliwości oraz majestat i sumienie Sądu (wyrok SN z 2004., sygn. akt II KK 168/03).
Czytaj w LEX: Wysocki Dariusz, Glosa do wyroku SN z dnia 21 stycznia 2004 r., II KK 168/03 >
W tej sprawie - protokół posiedzenia przed Sądem Okręgowym pozbawiony jest stwierdzenia, iżby po wysłuchaniu głos stron sąd ten przystąpił do narady. Po stwierdzeniu bowiem, że obrońca w swym końcowym głosie wniósł o udzielenie skazanemu warunkowego zwolnienia, następuje jedynie to stwierdzenie, że przewodniczący ogłosił postanowienie i pouczył strony o jego zaskarżalności.
Zobacz procedurę w LEX: Wyrokowanie >
Nikt nie prostował protokołu
Co również istotne, żadna ze stron nie wystąpiła o sprostowanie przedmiotowego protokołu. Również i Sąd Okręgowy, na skutek wniesionego zażalenia i wyartykułowanego tam zarzutu odwoławczego co do nieodbycia narady nad wydanym postanowieniem, nie wszczął z urzędu incydentalnego postępowania o sprostowanie oczywistej omyłki pisarskiej w protokole posiedzenia, polegającej chociażby na nieuważnej edycji tekstu tego protokołu.
W konsekwencji Sąd Apelacyjny uznał, że analizowany protokół stanowi rzeczywiście wyczerpującą relację z przebiegu posiedzenia przed Sądem Okręgowym, który nie odbył narady (refleksji) nad orzeczeniem w rozumieniu art. 108 par. 1 k.p.k. w zw. z art. 1 par. 2 k.p.k., lecz przystąpił od razu do dalszych czynności składających się na orzekanie, tj. do sporządzenia na piśmie i podpisania orzeczenia oraz jego ustnego ogłoszenia.
Niezależnie od tego nie sposób było również uznać jakoby charakter sprawy, rozpatrywanej w ramach incydentalnego sądowego postępowania wykonawczego, umożliwiał skrótowe jedynie zrealizowanie procesowej czynności narady (refleksji) nad orzeczeniem poprzez krótką chwilę namysłu.
Z tych dlatego względów za zasadny uznał Sąd Apelacyjny zarzut odwoławczy skarżącego obrońcy powodujący powtórzenie pierwszoinstancyjnego postępowania, podczas którego Sąd Okręgowy powinien dochować wszystkich procesowych elementów składających się na orzekanie w sprawie.
Postanowienie Sądu Apelacyjnego w Krakowie z 26 czerwca 2023 r., sygnatura akt II AKzw 573/23.
