Sąd Okręgowy przedstawił dwie przeciwstawne linie orzecznicze Sądu Najwyższego, dotyczące dopuszczalności wpisu w księdze wieczystej na podstawie dokumentów poświadczonych za zgodność z oryginałem przez notariusza (także adwokata i radcę prawnego) odpisów dokumentów. Dlatego podjęcie uchwały przez Izbę Cywilną SN staje się konieczne.
Odpis nie może być podstawą wpisu
Wedle pierwszego stanowiska, za którym opowiedział się sąd przedstawiający zagadnienie prawne, wpis na podstawie takiego odpisu dokumentu jest niedopuszczalny.
Sąd Najwyższy wskazał, że podstawą wpisu w księdze wieczystej nie może być odpis dokumentu w postaci umowy przelewu wierzytelności uwierzytelniony za zgodność z oryginałem przez notariusza ani notarialnie poświadczona kopia, gdyż oryginałem jest dokument sporządzony z podpisem notarialnie poświadczonym (postanowienie z 25 marca 2019 r., I CSK 812/17).
Zobacz procedurę w LEX: Sondej Marek Zbigniew, Wniosek o wpis własności do księgi wieczystej>
Dokumenty z prawa bankowego
W innym orzeczeniu Sąd Najwyższy uznał, że w postępowaniu o wpis do księgi wieczystej dokumenty, o których mowa w art. 95 ust. 1 w zw. z ust. 5 ustawy z dnia 29 sierpnia 1997 r. – Prawo bankowe, nie mogą być zastąpione odpisami poświadczonymi przez pełnomocnika wnioskodawcy na podstawie art. 129 par. 2 k.p.c. (postanowienie z 2 grudnia 2016 r., I CSK 819/15, OSNC 2017, nr 7–6, poz. 92).
Sąd Najwyższy wyjaśnił, że podstawą wpisu w księdze wieczystej hipoteki przymusowej może być tylko oryginał tytułu wykonawczego.
W nowszym orzecznictwie Sądu Najwyższego, jako przykład zaprezentowanego wyżej poglądu, Sąd Okręgowy wskazał tezę z uzasadnienia postanowienia Sądu Najwyższego z 15 grudnia 2021 r., III CZP 18/21, wedle której zarówno w art. 31 ust. 1 u.k.w.h., w którym jest mowa o dokumentach stanowiących podstawę wpisu, jak również w art. 626(2) par. 3 k.p.c., w którym jest mowa o dokumentach, jakie należy załączyć do wniosku o wpis, chodzi o oryginały tych dokumentów (dokumenty źródłowe), które mogą być zastąpione ich odpisami wtedy, gdy można to wywieść z przepisu szczególnego.
Zawsze chodzi o oryginał
Zdaniem Sądu Okręgowego w powołanym orzecznictwie wskazuje się, że ustawodawca nadaje podstawie wpisu w księdze wieczystej szczególne znaczenie, wykluczając np. możliwość wydania z akt księgi wieczystej dokumentu, który stanowił podstawę wpisu (art. 36[1] ust. 3 u.k.w.h.).
W każdym przypadku chodzić może wyłącznie o oryginał dokumentu, gdyż w przeciwnym wypadku, gdyby wpisów dokonywano na podstawie odpisu lub kopii dokumentu, przepis ten byłby zbędny.
Sąd Okręgowy podkreślił specyfikę postępowania wieczystoksięgowego, w którym nie występuje strona przeciwna, jak też nie przeprowadza się w nim rozprawy, na której możliwa byłaby konfrontacja przedłożonego odpisu dokumentu z jego oryginałem w razie zgłoszenia takiego żądania przez stronę przeciwną lub na żądanie sądu.
Sąd drugiej instancji uznał, że konstrukcja postępowania wieczystoksięgowego znacznie utrudnia wykorzystanie uprawnienia strony, z którego mogłaby ona skorzystać dopiero po dokonaniu wpisu w księdze wieczystej na podstawie załączonego do wniosku o wpis odpisu dokumentu.
Zasada kontradyktoryjności ustępuje tu obowiązkowi sądu sprawdzenia z urzędu, czy żądanie wniosku znajduje usprawiedliwienie w dokumentach załączonych do wniosku i treści księgi wieczystej.
Ponadto, skoro z wpisem do księgi wieczystej wiążą się szczególnie doniosłe skutki prawne , to wpisy muszą być dokonane na podstawie dokumentów, których istnienie nie budzi wątpliwości. Zastosowanie art. 129 par. 2–4 k.p.c. w postępowaniu wieczystoksięgowym znacznie osłabiałoby gwarancje formalne, chroniące przed możliwością posłużenia się w postępowaniu wieczystoksięgowym dokumentami podrobionymi.
Czytaj też w LEX: Żurek Jakub, Kilka uwag o dokumentach w postępowaniu wieczystoksięgowym. Glosa do postanowienia SN z dnia 2 grudnia 2016 r., I CSK 819/15>
Może być odpis dokumentu
Wedle drugiego poglądu podstawą wpisu w księdze wieczystej może być także odpis dokumentu poświadczony za zgodność z oryginałem przez pełnomocnika strony lub notariusza (postanowienie SN z 20 listopada 2014 r., V CSK 9/14). W tym orzeczeniu Sąd Najwyższy stanął na stanowisku, że odpis decyzji administracyjnej, którego zgodność z oryginałem została poświadczona przez notariusza, może stanowić podstawę wpisu w księdze wieczystej.
Nie można zakładać, że przedłożenie dokumentu mającego stanowić podstawę wpisu w postaci odpisu stanowi zagrożenie dla bezpieczeństwa obrotu i dokonywanych wpisów, gdyż poświadczenia te mają charakter dokumentu urzędowego, co według ustawodawcy daje odpowiednie gwarancje. W razie zaś wątpliwości co do istnienia podstawy wpisu, sąd wieczystoksięgowy może z urzędu zażądać od strony składającej odpis dokumentu przedłożenia oryginału tego dokumentu.
Podobne stanowisko Sąd Najwyższy zajął w postanowieniu z 5 września 2023 r. stwierdzając, że ustanowione w art. 31 u.k.w.h. wymagania co do formy dokumentów stanowiących podstawę wpisu służą zagwarantowaniu bezpieczeństwa i pewności obrotu oraz wykluczeniu sytuacji, w których w księdze wieczystej dokonywane byłyby wpisy nieodzwierciedlające rzeczywistych zdarzeń prawnych. Temu samemu celowi służy założenie, że do wniosku o wpis należy załączać oryginały dokumentów stanowiących podstawę wpisu. Notariusz jest osobą zaufania publicznego, a jego udział w dokonywaniu czynności prawnych przybierających postać czynności notarialnych ma gwarantować m.in. bezpieczeństwo i pewność obrotu prawnego.
W ten sposób w sytuacji, w której do wniosku o wpis w księdze wieczystej dołączona zostaje poświadczona za zgodność z oryginałem przez notariusza kopia dokumentu sporządzonego w formie określonej art. 31 u.k.w.h., cel i funkcja tego przepisu zostają, zdaniem Sądu Okręgowego, zachowane.
Sygnatura akt III CZP 10/25
Polecamy też w LEX: Czech Tomasz, Księgi wieczyste i hipoteka. Komentarz. Tom I. Księgi wieczyste, wyd. III>
Cena promocyjna: 8.9 zł
Cena regularna: 89 zł
Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 8.9 zł 
