SN: 100 tys. zł od Sądu Najwyższego za bezprawny wyrok z lat 80.

Skoro Sąd Najwyższy w latach 80. utrzymał w mocy wyrok skazujący opozycjonistę na karę pozbawienia wolności, co było orzeczeniem represyjnym, to powinien też wypłacić zadośćuczynienie za doznaną krzywdę. Siedmioro sędziów Izby Karnej SN uznało, że takie rozwiązanie jest zasadne i utrzymało orzeczenie o przyznaniu niesłusznie skazanemu 100 tys. zł. Kasacja pełnomocnika I Prezesa SN została oddalona.

Krzysztof G., uczestnik ruchu "Wolność i Pokój" w Gdyni, aresztowany w grudniu 1987 i skazany przez Sąd Marynarki Wojennej w Gdyni za odmowę służby wojskowej na trzy lata więzienia, wystąpił teraz o zadośćuczynienie od skarbu państwa za doznaną krzywdę.

Sąd Najwyższy - Izba Wojskowa  25 marca 1988 r. utrzymała ten wyrok w mocy. Następnie Sąd Okręgowy w Poznaniu 21 października 2021 r. na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z  lutego 1991 r. o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego zasądził od Skarbu Państwa - Sądu Najwyższego na rzecz skazanego sto tysięcy złotych wraz z ustawowymi odsetkami.

WZORY dokumentów w LEX:

• Wyrok zasądzający zadośćuczynienie za wykonanie decyzji o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego >
• Wyrok oddalający wniosek o odszkodowanie i zadośćuczynienie za represjonowanie za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego >
• Wyrok zasądzający odszkodowanie i zadośćuczynienie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie na podstawie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego >
• Uzasadnienie wyroku oddalającego wniosek o zadośćuczynienie za niesłuszne tymczasowe aresztowanie na podstawie ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wydanych wobec osób represjonowanych za działalność na rzecz niepodległego bytu Państwa Polskiego >

Apelacja pełnomocnika I prezes SN

Od  tego wyroku apelację wywiódł pełnomocnik Skarbu Państwa – Sądu Najwyższego, który zaskarżył wyrok w całości, zarzucając mu:

1. obrazę prawa procesowego, która miała wpływ na treść wyroku,poprzez wadliwe przyjęcie, że podmiotem zobowiązanym do wypłaty zadośćuczynienia jest Sąd Najwyższy - jako statio fisci Skarbu Państwa, w następstwie czego wydany wyrok nie nadaje się do realizacji i wyegzekwowania;
2. błąd w ustaleniach faktycznych polegający na przyjęciu przez sąd I instancji, że zasądzona kwota 100 tys. złotych tytułem zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, wynikającą z wykonania wyroku Sądu Marynarki Wojennej z 10 lutego 1988 roku,  utrzymanego w mocy wyrokiem Sądu Najwyższego - Izby Wojskowej z 25 marca 1988 r., jest odpowiednia i stanowi przybliżony ekwiwalent cierpień psychicznych i fizycznych, który zrekompensuje doznane cierpienia na skutek pozbawienia wolności
3. zadośćuczynienie 100.000 zł jest nieadekwatne do rozmiaru krzywd moralnych

W oparciu o tak sformułowane zarzuty, skarżący wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku i przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania.

Sąd Najwyższy  w wyroku z 17 maja 2022 r. orzekł, że apelacja nie zasługiwała na uwzględnienie.

SN w składzie trzech sędziów ( Rafał Malarski, Barbara Skoczkowska sprawozdawca  Dariusz Kala) uznał, że okoliczność, iż przepisy art. 554 par. 2a i 2b k.p.k. weszły w życie później niż przepis art. 8 ust. 3 ustawy lutowej , nie stoi na przeszkodzie uznaniu, że w postępowaniu o odszkodowanie i zadośćuczynienie, mają zastosowanie powołane wyżej przepisy kodeksu postępowania karnego.

Czytaj: SN: W czasie wiecu wyborczego prezydenta można wyrażać ostry sprzeciw>>

Czytaj w LEX: Podstawy prawne domagania się zadośćuczynienia od Skarbu Państwa z tytułu bezprawnego działania lub zaniechania władzy publicznej >>>

Udział i interes skarbu państwa

Głównym motywem, który przyświecał prawodawcy, gdy wprowadzał przepisy art. 554 par. 2a i 2b k.p.k. - przywracające „w postępowaniu odszkodowawczym udział w charakterze strony organu reprezentującego Skarb Państwa”, było „zabezpieczenie interesów majątkowych Skarbu Państwa”. Regulacje „miały na celu wzmocnienie ochrony interesów majątkowych Skarbu Państwa w tym postępowaniu i jednoznaczne wskazanie, który z organów Państwa odpowiada za ich ochronę w danym postępowaniu” .

SN uznał, że bez wątpienia zaś potrzeba należytego zabezpieczenia interesów Skarbu Państwa i jednoznacznego wskazania, który z organów odpowiada za ich ochronę w danym postępowaniu, aktualizuje się również w postępowaniu o odszkodowanie i zadośćuczynienie, o którym mowa w ustawie lutowej. I dodał, że w tym stanie rzeczy, nie budzi wątpliwości, że skoro to Sąd Najwyższy był sądem, który wydał ostatnie orzeczenie kończące postępowanie w sprawie odpowiedzialności karnej, to Sąd Najwyższy musiał być wskazany w treści wyroku jako statio fisci Skarbu Państwa.

Sprawdź w LEX: Początek naliczania odsetek w stosunku do roszczeń odszkodowawczych osób represjonowanych - LINIA ORZECZNICZA >>>

Sprawdź w LEX: Miejsce działalności osób represjonowanych - LINIA ORZECZNICZA >>>

Wykonanie wyroku przez SN

Odnosząc się natomiast do tezy apelującego, że wskazanie jako statio fisci Sądu Najwyższego uniemożliwia wykonanie zaskarżonego orzeczenia, SN stwierdził, że należy skarżącemu przede wszystkim przypomnieć, że w stosunkach cywilnoprawnych Skarb Państwa jest podmiotem praw i obowiązków, które dotyczą mienia państwowego, nienależącego do innych osób prawnych (art. 34 k.c.). Poszczególne jednostki organizacyjne Skarbu Państwa - stationes fisci, nie mają odrębnej osobowości prawnej, a tym samym nie mają zdolności sądowej (art. 64 par. 1 k.p.c.).

W konkretnej sprawie stroną pozwaną nie jest zatem statio fisci, ale Skarb Państwa, za który – podejmuje czynności procesowe organ państwowej jednostki organizacyjnej, której działalnością wiąże się dochodzone roszczenie.

Odnosząc się natomiast do kwestii środków, z których wskazana w wyroku statio fisci Skarbu Państwa ma pokryć zasądzone od Skarbu Państwa roszczenie, SN  przypomniał, że wydatki nieprzewidziane, których obowiązkowe płatności wynikają z tytułów wykonawczych, wyroków sądowych lub ugód, mogą być dokonywane bez względu na poziom środków finansowych zaplanowanych na ten cel. Odpowiednia zmiana planu wydatków powinna nastąpić w trybie przeniesień wydatków z innych podziałek klasyfikacji wydatków lub z rezerw celowych.

Kasacja do składu 7 sędziów SN

Pełnomocnicy I prezes Sądu Najwyższego od tego orzeczenia złożyli kasację. Zarzucili w niej m.in:

• naruszenie procedury karnej, mającej wpływ na wydane orzeczenie
• błędne ustalenia faktyczne i zastosowanie art. 8 ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń wobec osób represjonowanych (Osobie, wobec której stwierdzono nieważność orzeczenia albo wydano decyzję o internowaniu w związku z wprowadzeniem w dniu 13 grudnia 1981 r. w Polsce stanu wojennego, przysługuje od Skarbu Państwa odszkodowanie za poniesioną szkodę i zadośćuczynienie za doznaną krzywdę wynikłe z wydania lub wykonania orzeczenia albo decyzji. W razie śmierci tej osoby uprawnienie to przechodzi na małżonka, dzieci i rodziców).
• błędne zastosowanie art. 10 ustawy o uznaniu za nieważne orzeczeń..., który stanowi, że Skarb Państwa jest reprezentowany przez państwową jednostkę organizacyjną, w której władaniu jest mienie podlegające zwrotowi lub mienie zatrzymane w toku postępowania. W przypadku braku takiej jednostki Skarb Państwa jest reprezentowany przez organ administracji rządowej, któremu przekazano do dysponowania mienie w wyniku orzeczenia sądu. W przypadku braku takiej jednostki Skarb Państwa jest reprezentowany przez ministra właściwego do spraw finansów publicznych.

Prokurator oświadczył, że nie popiera apelacji wniesionej przez pełnomocnika Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego. Sąd Najwyższy w Izbie Karnej w składzie 7 sędziów oddalił jako oczywiście niezasadną kasację pełnomocnika I prezesa.

Argumenty przeciwne uchyleniu wyroku

Siedmioro sędziów  stwierdziło, że zarzuty kasacji powielają te przedstawione w apelacji. Art. 10 ustawy lutowej wskazuje sposób dochodzenia zasądzonych sum. SN powtórzył, że najczęściej jednostki organizacyjne występujące jako statio fisci Skarbu Państwa nie są przygotowane organizacyjnie i finansowo do zapłaty zasądzonych kwot, jako że nie są one przewidziane w ich planach finansowych. Z uwagi na to organy te zwracają się wtedy do Ministra Finansów z wnioskiem o dokonanie przeniesienia wydatków w ramach danej części budżetowej albo do Rady Ministrów o przyznanie dotacji z rezerwy celowej.  

Jak wskazała sędzia sprawozdawca Małgorzata Bednarek, sąd wydając wyrok 17 maja 2022 r. nie naruszył art. 445 kc, który mówi, że sąd może przyznać poszkodowanemu odpowiednią sumę tytułem zadośćuczynienia pieniężnego za doznaną krzywdę. A przepis ten  stosuje się również w wypadku pozbawienia wolności.

Sąd Najwyższy utrzymał zaskarżony wyrok w mocy.

Sygnatura akt  I KA 2/22 wyrok SN z 17 maja 2022 r. i I KK 299/22 z 16 listopada 2022 r.

Sprawdź inne orzeczenia na ten temat w LEX:

• II AKa 137/22, Wysokość zadośćuczynienia na rzecz osoby represjonowanej. - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie >
• II AKa 113/22, Wykonywanie pracy przymusowej przez osobę represjonowaną a świadczenia odszkodowawcze - Wyrok Sądu Apelacyjnego we Wrocławiu >
• II AKa 339/21, Przesłanki zasądzenia świadczeń na podstawie ustawy lutowej - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie >
• II AKa 55/22, Przesłanki świadczenia uzupełniającego na podstawie ustawy lutowej - Wyrok Sądu Apelacyjnego w Szczecinie >

Nowość / Bestseller

Nowość / Bestseller

Kodeks karny. Kodeks postępowania karnego. Kodeks karny wykonawczy. Kodeks karny skarbowy. Kodeks wykroczeń. Kodeks postępowania w sprawach o wykrocze

Sprawdź  

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.