NSA rozpoznał bardzo ciekawą sprawę z zakresu odpowiedzialności podatkowej wspólników spółki osobowej za zobowiązania tej spółki w VAT. Istotą sporu było rozstrzygnięcie, czy możliwe jest orzekanie o odpowiedzialności wspólników spółki w sytuacji, gdy decyzje deklaratoryjne wydane wobec samej spółki zostały uchylone i nie podlegają wykonaniu.
Chodziło o to, że organy wydały trzy decyzje określające wysokość zobowiązań podatkowych w VAT. Następnie zostało wszczęte odrębne postępowanie o odpowiedzialności wspólników tej spółki. Na obecnym etapie postępowania sporne jest, czy w sytuacji, kiedy WSA uchylił wszystkie trzy decyzje, to czy w takim przypadku istnieje możliwość orzeczenia o odpowiedzialności wspólników spółki osobowej, jeżeli wyroki WSA o uchyleniu decyzji wymiarowych były nieprawomocne.
WSA po stronie podatników
WSA w Gliwicach wyrokiem z 27 czerwca 2019 r. uchylił decyzje dyrektora Izby Administracji Skarbowej w Katowicach (sygn. akt I SA/Gl 534/19). WSA, powołując się na art. 152 par. 1 ustawy prawo o postępowaniu przed sądami administracyjnymi, stwierdził, że organ nie mógł orzec o odpowiedzialności dlatego, że wspomniane decyzje nie wywołują skutków prawnych. WSA powołał się na charakter odpowiedzialności osób trzecich podkreślając, że skoro nie jest ustalona odpowiedzialność samej spółki, to nie można mówić o odpowiedzialności jej wspólników.
Czytaj też: Wstrzymanie wykonania z art. 152 p.p.s.a. jako forma ochrony tymczasowej >>>
Fiskus: Decyzje uchylone przez sąd nie mogą być tylko egzekwowane
W złożonej skardze kasacyjnej dyrektor IAS wywiódł m.in., że pomimo uchylenia decyzji przez WSA, to ten wyrok jest nieprawomocny. Oznacza to, że decyzje wymiarowe nie tracą cechy ostateczności. Skutkiem uchylenia decyzji wymiarowych jest tylko to, zdaniem organów, że nie można takiej decyzji wykonywać w trybie przymusowym, czyli w trybie egzekucji administracyjnej. Taka decyzja istnieje jednak w obrocie prawnym i może stanowić podstawę do orzekania o odpowiedzialności osób trzecich.
Czytaj w LEX: Odpowiedzialność za zobowiązania i dochodzenie zapłaty w spółce cywilnej >>>
Czytaj w LEX: Windykacja wobec spółki jawnej oraz odpowiedzialność za zobowiązania jej wspólników >>>
Czytaj w LEX: Odpowiedzialność podatkowa w spółkach kapitałowych >>>
Pełnomocnik podatników w pełni poparł stanowisko zawarte w wyroku WSA i wniósł o oddalenie skargi kasacyjnej organów skarbowych.
- Odpowiedzialność osób trzecich ma nie tylko charakter solidarny, ale także subsydiarny w stosunku do odpowiedzialności podatnika, a zatem zgodzić się należy ze stanowiskiem WSA, że tak długo jak kwestia wymiaru podatku, czyli określenia zobowiązania podatkowego wobec spółki nie będzie rozstrzygnięta, to brak jest podstaw do orzekania o odpowiedzialności podatkowej wspólników tej spółki – argumentowała przed NSA Żaneta Bugla, doradca podatkowy, pełnomocnik podatników.
Wskazała ona na fakt, że przepisy o odpowiedzialności osoby trzeciej mają charakter następczy i wtórny wobec odpowiedzialności pierwotnej podatnika, czyli spółki. Najpierw następuje weryfikacja prawidłowości zadeklarowanego zobowiązania, a następnie dopiero jest badana możliwość podmiotu trzeciego do odpowiedzialności.
Zobacz również: Jeśli skarga kasacyjna nie spełnia wymogów, pełnomocnik nie uratuje jej występując przed NSA >>
- Zobowiązanie musi być pewne, musi być skonkretyzowane. Takie stanowisko wynika z doktryny prawa podatkowego. Decyzja o odpowiedzialności wspólnika musi dotyczyć konkretnej sprecyzowanej zaległości podatkowej. Niedopuszczalne jest, aby decyzja ta podlegała późniejszemu sprecyzowaniu – podkreślała Żaneta Bugla.
Wskazała, że uchylone decyzje nie wywołują skutków prawnych i ich uchylenie spowodowało, że nie obalono prawdziwości danych, które wynikają z deklaracji VAT złożonych przez spółkę. Nie można się więc zgodzić z organem podatkowym, że istnieje zaległość podatkowa po stronie spółki. Jest ona wciąż niepewna, jest sporna.
Zobacz omówienie orzeczeń:
- I SA/Gd 331/20, Ciężar dowodu w sprawie odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe spółki. - Wyrok WSA w Gdańsku >
- II FSK 2031/14, Orzekanie o odpowiedzialności członka zarządu za zaległości podatkowe spółki. - Wyrok NSA >
NSA: Uchylone decyzje nie wywołują skutków prawnych
NSA wyrokiem z 11 stycznia br. oddalił skargę kasacyjną dyrektora IAS w Katowicach. W ocenie NSA stanowisko sądu I instancji co do prawidłowej wykładni art. 152 par. 1 prawo przed sądami administracyjnymi jest prawidłowe (sygn. akt III FSK 1450/21).
- Ten przepis decyduje o tym, że w rozpoznawanej sprawie decyzja dyrektora nie powinna być wydana. Zostało w nim wskazane, że jeżeli skarga będzie uwzględniona, akt zaskarżony nie wywołuje skutków prawnych – uzasadniał sędzia sprawozdawca.
Dyrektor IAS sprowadził, zdaniem NSA, ten zwrot do pojęcia „nie są wykonywane”. - Jest różnica pomiędzy brakiem skutków prawnych, które, w ocenie NSA, jest szersze niż brak wykonania zaskarżonego aktu. W tym przepisie nie odesłano do unormowań dotyczących wstrzymania wykonania aktu i nie ograniczono tego uregulowania wyłącznie do wstrzymania wykonalności - uzasadniał sędzia sprawozdawca.
NSA wyjaśnił, jakie to ma skutki na etapie odpowiedzialności osób trzecich. Wskazał, że organ podatkowy ma obowiązek zawiesić postępowanie w sprawie dotyczącej odpowiedzialności osoby trzeciej do dnia, w którym decyzja stanie się ostateczna.
Ustawodawca wprowadza taką zasadę, że decyzja musi być ostateczna, żeby orzec o odpowiedzialności osób trzecich.
- Przenosząc to do art. 152 par. 1 ppsa, jeżeli uznamy, że decyzja ostateczna wywołuje skutek możliwości egzekwowania zobowiązań, które zostały orzeczone przez organ podatkowy, to ta ostateczność prowadzi do takiego skutku, że można orzec o odpowiedzialności osoby trzeciej. A zatem, jeżeli została wstrzymana moc obowiązująca tej decyzji, to również należy potraktować, że niemożnością wywołania skutku prawnego będzie brak możliwości orzekania o odpowiedzialności osoby trzeciej – wyjaśniał sędzia sprawozdawca.
Czytaj też: Właściwość organów kontroli skarbowej do wydania decyzji o odpowiedzialności byłych wspólników spółki >>>
Organy mają pewną możliwość
NSA wskazał, że w tej sprawie istotne jest uregulowanie zawarte w art. 115 par. 4 ordynacji podatkowej, bo tutaj ustawodawca dał organom podatkowym narzędzie. Jeżeli mamy odpowiedzialność wspólników spółki jawnej i jeszcze to zobowiązanie nie zostało określone, to ustawodawca wprost mówi, że orzeczenie odpowiedzialności takich wspólników nie wymaga uprzedniego wydania decyzji, o której mowa w art. 108 par. 2 pkt 2, czyli decyzji wymiarowej określającej wysokość zobowiązania podatkowego, a rozstrzygnięcie następuje w decyzji o odpowiedzialności osób trzecich. - Ustawodawca w tym przypadku, żeby nie dochodziło do takich sytuacji, jaka ma miejsce w niniejszej sprawie, daje narzędzie organom podatkowym – wymiar plus od razu odpowiedzialność osób trzecich. Natomiast, jeżeli organy podatkowe z tej możliwości nie skorzystały, to muszą liczyć się z takimi konsekwencjami, jakie wynikły w rozpatrywanej sprawie – podsumował sędzia sprawozdawca.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
