VAT od systemu kaucyjnego - nadal pozostają wątpliwości

Za kilka dni wejdzie w życie system kaucyjny, który wprowadza zmiany również w rozliczeniu VAT. Ministerstwo Finansów wydało objaśnienia w tej sprawie, ale według ekspertów nadal pozostaje szereg niejasności, np. co do rozliczenia nieodpłatnie wydawanych napojów oraz rekompensat wypłacanych sklepom za zbieranie pustych opakowań. Inny problem polega na tym, że objaśnienia nie odnoszą się w ogóle do rozliczenia podatków dochodowych.

Już od 1 października 2025 r. zacznie obowiązywać system kaucyjny, który obejmie: plastikowe butelki jednorazowego użytku o pojemności do 3 litrów, puszki metalowe o pojemności do 1 litra i szklane butelki wielokrotnego użytku o pojemności do 1,5 litra. 

Wdrożenie systemu kaucyjnego wprowadzi duże zmiany w ustawie o VAT, co od początku budziło szereg wątpliwości interpretacyjnych, m.in. ze względu na fakt, że w nowych przepisach rozróżniono rolę podatnika (odpowiedzialnego za rozliczenie VAT) i płatnika VAT (odpowiedzialnego za pobór i wpłatę podatku). Przypomnijmy, że płatnik jest obowiązany w terminie do dnia 31 stycznia następnego roku do uiszczenia należnego VAT od niezwróconej wartości kaucji na rachunek właściwego urzędu skarbowego. Jednocześnie samo rozliczenie podatku należnego w deklaracji i ewidencji VAT będzie dokonywane przez podatników, czyli producentów i importerów.  

- Model rozliczania VAT od kaucji został niepotrzebnie skomplikowany. Wprowadzenie instytucji płatnika i rozliczania VAT na koniec roku nie sprzyja planowaniu biznesu, zwłaszcza że to ile opakowań wróci do producenta, nie zależy w 100 proc. od niego. Prościej byłoby wprowadzić zasadę opodatkowania kaucji VAT i doliczania VAT na każdym etapie obrotu (łańcucha dostaw) - uważa dr Jacek Matarewicz, adwokat, doradca podatkowy, partner w kancelarii Zimny Matarewicz.

Zobacz również szkolenie dotyczące rozliczenia VAT w systemie kaucyjnym: ​https://sip.lex.pl/#/training/1845498566/1/kilijanska-joanna-rozliczanie-vat-w-systemie-kaucyjnym

Objaśnienia nie rozwiążą wszystkich wątpliwości

By ułatwić rozliczenia, Ministerstwo Finansów opublikowało objaśnienia podatkowe w sprawie VAT od systemu kaucyjnego. Wyjaśniono m.in., że nie ma możliwości odliczenia VAT od kwot kaucji, gdy nie dojdzie do zwrotu opakowania. Chodzi o ryzyko nadużyć - podatnik mógłby odzyskać kaucję w punkcie zbiórki, a jednocześnie wykazać, że opakowanie nie zostało zwrócone, co prowadziłoby do nieuzasadnionego odliczenia VAT. Objaśnienia odnoszą się również do stawki VAT właściwej dla usług zbierania opakowań i odpadów opakowaniowych. Domyślną stawką jest ta podstawowa (23 proc.), a zastosowanie stawki obniżonej (np. 8 proc.) jest możliwe tylko po spełnieniu określonych warunków i właściwym zakwalifikowaniu usługi zgodnie z PKWiU. 

MF wyjaśnia też, że różnica pomiędzy kaucją pobraną i zwróconą (wartość, o którą dokonywana jest korekta) zwiększy podstawę opodatkowania w rozbiciu na poszczególne stawki, z zastosowaniem których opodatkowane były transakcje. Ale w razie braku możliwości ustalenia pierwotnie zastosowanej stawki możliwe jest stosowania proporcji. 

Zgodnie z objaśnieniami kaucja powinna być dokumentowana co do zasady notą. W przypadku sprzedaży na rzecz osób fizycznych nieprowadzących działalności gospodarczej, informacje o kaucji nie powinny być ujmowane w części fiskalnej paragonu, tylko  w części niefiskalnej.

Eksperci pozytywnie oceniają wydanie objaśnień, ale zaznaczają, że nie rozwiąże to wszystkich problemów. 

- Mimo iż objaśnienia stanowią istotną pomoc dla podatników w prawidłowej interpretacji przepisów, to jednak wciąż pozostawiają co najmniej kilka zagadnień poza swoim zakresem, co oczywiście stawia duże wyzwania przed podatnikami – mówi Paweł Przydatek, starszy menedżer w zespole ds. podatków pośrednich w KPMG w Polsce.

Pytanie o nieodpłatne próbki

Zaznacza, że ministerstwo nie odniosło się do kwestii produktów w opakowaniach wydawanych nieodpłatnie. 

- W szczególności, nie jest jasne, czy obowiązkowi kaucyjnemu podlegają wszystkie produkty w opakowaniach wydawane nieodpłatnie (w tym wydania próbek, na cele testów, w ramach reklamacji), czy też wyłącznie takie, które w założeniu zostaną ostatecznie sprzedane przez kolejny podmiot do użytkownika końcowego. Ponadto pozostaje pytanie o sposób naliczenia kaucji w takim wypadku – przepisy nie wprowadzają bowiem instytucji „samonaliczenia” kaucji, a w przypadku gratisowych wydań odbiorca oczekuje, że po jego stronie nie pojawi się jakiekolwiek obciążenie (także z tytułu kaucji). Brak jasnych zasad w tym zakresie powoduje oczywiście w dalszej kolejności wątpliwości odnośnie ustalenia podstawy opodatkowania w ramach rocznego rozliczenia VAT od niezwróconych kaucji. - mówi Paweł Przydatek.

Również Marek Przybylski, doradca podatkowy, radca prawny, menedżer w MDDP, wskazuje na wątpliwości co do tego, czy nieodpłatne wydania napojów, np. wydanie próbek w celu degustacji na kampusie uniwersyteckim, które nie jest opodatkowane VAT jako takie, liczy się jako wprowadzenie, czyli zwiększenie kwoty podatku od niezwróconych opakowań.

- Choć operatorzy będą wymagali samofinansowania kaucji przez wydających próbki (ponieważ gdyby ktoś zwrócił do recyklomatu puszkę po próbce, to otrzyma zwrot kaucji), to w objaśnieniach i w interpretacjach powiązano opodatkowanie nieodpłatnych wydań napojów z tym, czy przy wydaniu napoju powstał obowiązek zapłaty kaucji. W takiej sytuacji pominięto - w mojej ocenie - przepisy o próbkach, które nie podlegają opodatkowaniu przy przekazaniu na cele działalności, a takimi są niewątpliwie eventy promocyjne. Podobne stanowisko przedstawiają pierwsze interpretacje dotyczące systemu kaucyjnego. Uważam, że jeśli podatek od niezwróconych opakowań stanowi według ustawy zwiększenie podstawy opodatkowania VAT, to dlaczego miałoby wystąpić, skoro nie ma podstawy opodatkowania dla czynności nieopodatkowanej VAT. Ale za to w objaśnieniach przedstawiono słuszny wniosek, że nawet zwrot nieodpłatnie wydanego opakowania może być traktowany jako zwrot, czyli pomniejszy podatek od niezwróconych opakowań - wyjaśnia Marek Przybylski.

Jak rozliczyć handling fee

Eksperci wskazują też na wątpliwości do rozliczenia rekompensat wypłacanych sklepom przez operatorów systemu kaucyjnego za zbieranie pustych opakowań (tzw. handling fee).

- W związku z nałożeniem na jednostki handlu detalicznego obowiązku prowadzenia zbiórki i zwrotu kosztów z tym związanych przez podmiot reprezentujący, powstanie w katalogu świadczeń sklepów nowa usługa (tzw. handling fee). Jak wskazano w objaśnieniach, będzie to usługa opodatkowana VAT. Nie chodzi tu oczywiście o samą kaucję, ale właśnie o samą zbiórkę opakowań. Usługa będzie świadczona na rzecz podmiotów reprezentujących - mówi dr Matarewicz.

W objaśnieniach wskazano, że jeżeli czynności związane ze zbieraniem odpadów wykonywane przez poszczególnych uczestników systemu kaucyjnego zostaną zakwalifikowane do właściwego PKWiU z załącznika nr 3 do ustawy o VAT, możliwe będzie zastosowanie stawki obniżonej (np. stawka 8 proc. jest możliwa do zastosowania, jeżeli wykonywane usługi zostaną sklasyfikowane do poz. 27 załącznika nr 3 do ustawy o VAT – pod PKWiU 38.11.1 Usługi związane ze zbieraniem odpadów innych niż niebezpieczne, nadających się do recyklingu).

Również Marek Przybylski uważa, że MF mogłoby w objaśnieniach zająć bardziej zdecydowane stanowisko co do stawek VAT stosowanych dla opłat wnoszonych przez wprowadzających dla operatorów (wkładów finansowych) oraz dla wynagrodzenia punktów zbiórki (tzw. handling fee).

- Rozumiem jednak podejście MF - skoro będzie kilku operatorów systemu kaucyjnego, to różnie mogą kształtować się czynności wykonywane przez operatorów i wymagane dla punktów zbiórki w różnych systemach kaucyjnych, więc najlepszym wyjściem będzie występowanie w tym zakresie o wiążące informacje stawkowe - mówi Marek Przybylski.

Sprawdź również książkę: VAT. Komentarz 2025 >>

Kolejne kwestie do wyjaśnienia

To nie koniec wątpliwości. Konieczne będzie wyjaśnienie dotyczące VAT od systemu kaucyjnego po wdrożeniu obowiązkowego KSeF.

- Zagadnieniem podatkowym związanym z systemem kaucyjnym, które będzie wymagało rozstrzygnięcia jeszcze przed pierwszym rozliczeniem podatku od niezwróconych opakowań w lutym i marcu 2026 r. będzie wykazywanie kaucji w fakturach wystawianych w KSeF. Wiem, że MF planuje objaśnienia podatkowego dotyczące KSeF, więc mam nadzieję, że kwestia ta zostanie tam poruszona - mówi Marek Przybylski.

Jak wskazuje Paweł Przydatek, kolejnym problemem jest prawidłowe określenie „dnia wprowadzenia produktu w opakowaniu do obrotu”. Przepisy o gospodarce opakowaniami nie odwołują się w tym zakresie do momentu sprzedaży (przeniesienia prawa do rozporządzania towarem), lecz odnoszą się do sytuacji faktycznej, określonej jako wydanie z magazynu lub przekazanie do osoby trzeciej (w przypadku produktów w opakowaniach wytworzonych na terytorium Polski). Brak spójności rozwiązań w tym zakresie może powodować trudności w wyliczeniu podstawy opodatkowania VAT od niezwróconych kaucji.

Dr Matarewicz zaznacza, że w objaśnieniach zabrakło informacji o skutkach pobierania i zwracania kaucji na gruncie przepisów o podatkach dochodowych. 

Wyjaśnia też, że kaucja jest dla producentów wyliczana metodą "w stu", co oznacza, że należy przyjąć, iż z pobranej kaucji należy wyliczyć kwotę VAT, przyjmując, że kaucja była kwotą brutto. 

- Niepotrzebnie skomplikowano też zasady rozliczania stawek VAT w przypadku liczenia VAT na koniec roku. Jak wskazuje MF, stawka VAT dla opakowania jest taka sama, jak dla napoju, po którym jest to opakowanie. MF wskazuje w objaśnieniach, że "ustalona wartość niezwróconej kaucji jako ściśle związana z ceną sprzedawanego produktu, powinna zostać rozliczona według stawki przewidzianej dla tego produktu". Resort posłużył się również w objaśnieniach przykładem odnoszącym się do sytuacji, w której części butelek nie można przyporządkować jednoznacznie do stawki napoju. W takim przypadku, zdaniem MF, należy proporcjonalnie wyliczać udział zwróconych opakowań w odniesieniu do sprzedanych napojów w opakowaniach. W mojej ocenie to niepotrzebnie komplikuje liczenie, bowiem w przypadku braku możliwości przypisania opakowań do konkretnych produktów (napojów), należałoby stosować stawkę 23 proc. VAT. Uprościłoby to rozliczenia - podsumowuje mec. Matarewicz.

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.