Jeśli organizacja nie kontynuuje współpracy z dotychczasowym audytorem (prowadzonej na podstawie wieloletniej umowy), to w listopadzie nadszedł już najwyższy czas na dokonanie wyboru firmy audytorskiej, która przeprowadzi badanie sprawozdania finansowego za 2020 rok. Przy wyborze firmy audytorskiej należy wziąć pod uwagę, oprócz czynnika wynagrodzenia za usługę, także inne, równie ważne elementy, zaznacza Barbara Misterska-Dragan, prezes Krajowej Rady Biegłych Rewidentów. Wśród nich warto wymienić dwie grupy: kwestie formalno-prawne, regulujące branżę audytu, oraz to, jak firma audytorska jest w stanie realizować swoje usługi zdalnie, co jest niezbędnym czynnikiem w świecie dotkniętym ograniczeniami wynikającymi z pandemii.

Swoboda zawierania umów przy współpracy z biegłym rewidentem

Przy zawieraniu umowy o badanie sprawozdania finansowego należy mieć na uwadze, że wyrażona w art. 353 kodeksu cywilnego zasada swobody umów, podlega pewnym ograniczeniom. Ograniczenia te wynikają przede wszystkim z postanowień ustawy o rachunkowości, jak również ze standardów zawodowych biegłych rewidentów. Ustawa o rachunkowości zawiera kilka wskazówek, które należy wziąć pod uwagę zawierając umowę o badanie. Wśród tych wymogów wymienić można, wynikający z art. 66 ust. 5:

  • obowiązek zawarcia umowy w terminie umożliwiającym firmie audytorskiej udział w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych, a
  • w przypadku umowy o badanie ustawowe, obligatoryjne jest okres objęcie umową okresu nie krótszego niż dwa lata, z możliwością przedłużenia na kolejne co najmniej dwuletnie okresy.

 

Rozwiązanie umowy z biegłym czasami niemożliwe

Kolejne obostrzenia ustawowe w stosunku do umowy o badanie można znaleźć w art. 66 ust. 7. Według tego przepisu, rozwiązanie umowy o badanie jest możliwe jedynie w sytuacji zaistnienia uzasadnionej podstawy. Wynika z tego, że uzgadniając postanowienia umowy, strony nie mogą przewidzieć w sposób swobodny jej rozwiązania. Ustawa o rachunkowości wymienia przykładowe okoliczności, które stanowią uzasadnioną podstawę. Jednocześnie ustawa wyznaczona pewnego rodzaju granicę tych przesłanek, wskazując w art. 66 ust. 8, że przesłanką rozwiązania umowy nie mogą być różnice poglądów w zakresie stosowania zasad rachunkowości lub standardów badania.

 

System rachunkowości finansowej. Zasady pomiaru, ewidencji i prezentacji

Przemysław Czajor, Anna Jurewicz

Sprawdź  

Zobacz również: MF szykuje zmiany w składaniu sprawozdań i kontrolach firm audytorskich >>

Specyfika umowy o badanie sprawozdania

Wśród specyficznych regulacji prawnych, traktujących w specyficzny sposób tematykę umowy o badanie sprawozdania, na uwagę zasługuje art. 66 ust. 10 ustawy o rachunkowości. Przepis ten nadaje uprawnienia innym podmiotom, niż osoby ustawowo lub umownie ustanowione do reprezentowania podmiotu, do rozwiązania umowy o badanie ustawowe jednostki zainteresowania publicznego. Według tego przepisu, w przypadku badania ustawowego w rozumieniu ustawy o biegłych rewidentach, jednostki zainteresowania publicznego w rozumieniu art. 2 pkt 9 tej ustawy, jeżeli zaistnieją ku temu uzasadnione podstawy, prawo wniesienia do sądu powództwa o rozwiązanie umowy o badanie sprawozdania finansowego przysługuje:

  1. akcjonariuszom, którzy posiadają co najmniej 5 proc. praw głosów lub co najmniej 5 proc. kapitału zakładowego w badanej jednostce (od 1 marca 2021 r., również akcjonariuszom prostej spółki akcyjnej, którzy posiadają - co najmniej 5 proc. praw głosów lub co najmniej 5 proc. kapitału akcyjnego);
  2. organom badanej jednostki, które nie dokonywały wyboru firmy audytorskiej;
  3. Komisji Nadzoru Finansowego.

 

Jak opisać badanie zdalne w umowie z firmą audytorską?

Jak każdą czynność prawną, tak i umowę o badanie sprawozdania finansowego można podzielić na elementy przedmiotowo istotne (essentialia negotii) oraz elementy, które nie wpływają na istotę przedmiotu umowy, ale wolą stron zostały podniesione do rangi istotnych (accidentalia negotii). W czasie pandemii zagadnienia związane z możliwością wykonywania zadań zdalnie nabrały olbrzymiego znaczenia. Proces ten nie ominął branży audytu. Zasady, na jakich ma odbywać się badanie zdalne prowadzone przez biegłego rewidenta, również mogą być elementem umowy o badanie. Takie elementy umowy jak jej przedmiot – zobowiązanie się firmy audytorskiej do przeprowadzenia badania sprawozdania finansowego za określonym wynagrodzeniem, należy zaliczyć do przedmiotowo istotnych elementów tej czynności prawnej (czyli essentialia negotii). Natomiast zagadnienia dotyczące pracy zdalnej przy badaniu, zaliczyć należy do tej drugiej kategorii, a więc accidentalia negotii. Nie stanowią one elementu obowiązkowego umowy.

Warunki i zasady współpracy trzeba sprecyzować

W przypadku, gdy strony uznają, że należy sprecyzować warunki i zasady na jakich ma się ta praca odbywać, to powinny wprowadzić do umowy odpowiednie przepisy. Wśród nich można wymienić: zasady (np. format i tryb) udostępniania danych do badania, sposób obserwacji inwentaryzacji, sposób zabezpieczania przesyłanych danych. Ten ostatni elementy jest szczególnie istotny zważywszy na obowiązek zachowania tajemnicy zawodowej przez wszystkie osoby biorące udział w badaniu sprawozdania finansowego. Przy wyborze i zawieraniu umowy o badanie należy więc zwrócić uwagę na możliwości techniczne zarówno firmy audytorskiej, jak i podmiotu badanego. Podmioty te powinny ustalić, czy ich systemy teleinformatyczne pozwalają na tego typu wspólną pracę. Wyzwaniem jest przede wszystkim obserwacja inwentaryzacji, która wymaga obserwacji przez pracowników firmy audytorskiej, a nie zawsze istnieje możliwość jej przeprowadzenia przy wykorzystaniu techniki zdalnej, zwłaszcza w taki sposób, aby biegły rewident mógł ocenić jej prawidłowość.

Przykładowa umowa

- W tym roku działalność gospodarcza oraz praca przebiegają w szczególnie trudnych i nieprzewidywalnych warunkach, co przekłada się na niepewność w zakresie funkcjonowania firm audytorskich i ich klientów. Dlatego zachęcam do rozmów z kierownikami jednostek, radami nadzorczymi, komitetami audytu na ten temat i uzgodnienia różnych scenariuszy wzajemnej współpracy i harmonogramu badania – mówi Barbara Misterska-Dragan. Dodaje także, że dobrze jest wspólnie wypracować najbezpieczniejsze i najbardziej efektywne rozwiązania służące bieżącej współpracy, zakończeniu procesu sporządzania sprawozdania finansowego, jak również jego audytu. Bogatsi o doświadczenia z początku roku, możemy lepiej przygotować się, o ile wystąpi taka konieczność, do badania na zasadach zdalnych. W ślad za tym, jeżeli strony uznają to za zasadne, można odpowiednio dostosować zapisy umów o badanie lub zawrzeć aneksy do umów już podpisanych.

 

Aby pomóc biegłym rewidentom, Polska Izba Biegłych Rewidentów przygotowała przykładową umowę o badanie ustawowe. Umowa ta jest dostępna na stronie internetowej PIBR (w sekcji Komunikaty KRBR). W przypadku jej wykorzystania, należy oczywiście pamiętać o odpowiedniej aktualizacji zapisów i dostosowaniu do nieuchronnej specyfiki realizacji danego zlecenia.

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.