Epidemia koronawirusa spowodowała liczne problemy z realizacją obowiązków niezbędnych do prawidłowego sporządzenia sprawozdań finansowych. Jednym z nich jest kwestia inwentaryzacji aktywów. Pojawiły się tu jednak istotne problemy z organizacją spisu z natury. Chodzi przede wszystkim o konieczność spełnienia dodatkowych wymogów sanitarnych, jak i z umożliwieniem uczestnictwa w inwentaryzacji przedstawiciela biegłego rewidenta. Problem jest istotny, bo wiele firm, chcąc ograniczyć ryzyko zarażenia pracowników, wprowadziło restrykcyjne procedury i nie wpuszcza osób postronnych do swoich siedzib.
Przepisy o inwentaryzacji nie były zmienione, a powinny
Warto podkreślić, że wymagania wynikające z obowiązujących przepisów nie zostały zmienione w wyniku pandemii. Oznacza to, że jednostki są zobowiązane do przeprowadzenia inwentaryzacji zgodnie z obowiązującymi przepisami ustawy o rachunkowości, a biegły rewident, w przypadku, gdy zapasy są istotne dla sprawozdania finansowego, jest zobowiązany uzyskać wystarczające i odpowiednie dowody badania dotyczące istnienia i stanu zapasów poprzez obecność podczas spisu z natury, chyba że jest to niewykonalne. W konsekwencji, biegli rewidenci muszą korzystać z innych możliwości, aby wywiązać się ze swoich obowiązków.
Czytaj w LEX: Ostatni moment na zawarcie umowy z biegłym rewidentem >
- Coraz popularniejsze staje się wykorzystanie wszelkiego typu mediów i urządzeń w celu zapewnienia uczestnictwa w inwentaryzacji w sposób wirtualny. Metoda ta związana jest jednak nieodłącznie z dodatkowym ryzykiem, wynikającym chociażby z konieczności zaufania pracownikom jednostki obsługującym urządzenia do wirtualnego przekazu. Jednakże firmy audytorskie wypracowały procedury, które, po spełnieniu szeregu warunków, pozwalają na wykorzystanie obecności wirtualnej i w ten sposób wypełnienie obowiązku uczestnictwa w spisie. Ze względu na podwyższone ryzyko, metoda ta nie będzie zawsze wystarczająca – zauważa Iwona Polenceusz, biegły rewident, senior manager w kancelarii Mazars Audyt.
Zobacz również: Zbliża się październik - w firmach czas na wybór biegłego rewidenta >>
Rozwiązaniem jest także udział w inwentaryzacji w innym terminie. Zdaniem Ilony Polenceusz, jednak i ta metoda wiąże się z dodatkowym ryzykiem i należy chociażby rozważyć, jaki wpływ ma upływ czasu między wykonaniem procedur przez biegłego rewidenta a dniem bilansowym.
Zobacz wzór dokumentu w LEX: Umowa o przeprowadzenie badania sprawozdania finansowego >
Udział biegłego jest konieczny
Wszystkie spółki, podlegające zgodnie z art. 64 ustawy o rachunkowości obowiązkowi badania sprawozdania finansowego, mają obowiązek zawarcia umowy o badanie sprawozdania finansowego z firmą audytorską w terminie umożliwiającym firmie audytorskiej udział w inwentaryzacji znaczących składników majątkowych. Również z pkt 73 stanowiska Rady KSR w sprawie inwentaryzacji zapasów wynika, że jednostki, których sprawozdanie finansowe podlega badaniu, umożliwiają udział biegłemu rewidentowi lub jego przedstawicielowi w spisie z natury.
- Tak więc, biegły rewident musi uczestniczyć w inwentaryzacji zapasów w roli obserwatora. W przypadku gdyby nie uczestniczył, musi wydać zmodyfikowaną opinię zgodnie z wymaganiami wskazanymi w przyjętym również w Polsce Międzynarodowym Standardzie Badania 705 – zwraca uwagę Bartłomiej Kurylak biegły rewident, partner i współzałożyciel sieci firm audytorskich Polska Grupa Audytorska.
Czytaj w LEX: Specyfika badania sprawozdań finansowych jednostek z branży handlowej >
Specjalne procedury uczestnictwa w inwentaryzacji
Procedury związane z uczestnictwem biegłego rewidenta w inwentaryzacji zostały omówione w Międzynarodowym Standardzie Badania 501. Wynika z niego, że jeśli zapasy są istotną pozycją w sprawozdaniu finansowym, biegły rewident uzyskuje wystarczające i odpowiednie dowody badania dotyczące istnienia i stanu zapasów poprzez obecność podczas spisu z natury, chyba że jest to niewykonalne oraz przeprowadzenie procedur badania w odniesieniu do ostatecznego wykazu zapasów, w celu ustalenia czy odzwierciedla on dokładnie rzeczywiste wyniki spisu z natury. MSB 501 wskazuje że niewykonalność może wynikać z czynników takich jak rodzaj i lokalizacja zapasów, na przykład, gdy zapasy znajdują się w lokalizacji stwarzającej zagrożenie bezpieczeństwa biegłego rewidenta.
Czytaj w LEX: Jak wybrać firmę audytorską? >
Jak jednak podkreśla Bartłomiej Kurylak, ogólne niedogodności biegłego rewidenta nie są wystarczającym uzasadnieniem dla decyzji biegłego rewidenta, że jego obecność jest niewykonalna. Ponadto, jak wyjaśniono w MSB 200 ani złożoność, ani czas, ani wiążące się z obecnością koszty nie są ważną podstawą do zaniechania przez biegłego rewidenta procedury badania, dla której nie ma alternatywy, ani zadowolenia się dowodem badania, który jest mniej niż przekonujący niż ten uzyskany podczas obecności w trakcie inwentaryzacji.
Czytaj w LEX: Obowiązek badania sprawozdania finansowego na przykładach >
Wirtualny nadzór nad spisem
Z wyjaśnień Polskiej Agencji Nadzoru Audytowego wynika, że biegły rewident może podjąć próbę uczestnictwa w inwentaryzacji w sposób wirtualny, na przykład za pomocą urządzeń lub połączeń wideo. Do tej metody należy jednak podchodzić z ostrożnością, ponieważ występują w niej ryzyka nieodłączne wynikające z konieczności zaufania osobie obsługującej urządzenia oraz braku możliwości dotarcia do niewidocznych, przestarzałych lub uszkodzonych zapasów. Bartłomiej Kurylak podkreśla, że wymagania związane z koniecznością zebrania wystarczających i odpowiednich dowodów badania nie zależą od warunków oraz trybu pracy firmy audytorskiej; zadaniem firmy audytorskiej jest dostarczenie wiarygodnego poświadczenia prawdziwości i rzetelności przedstawianych przez podmioty sprawozdań finansowych.
Opinia z zastrzeżeniami albo względy zdrowotne
Okazuje się zatem, że zarówno firmy, jak i biegli rewidenci, staną za moment przed trudnym dylematem. Skutkiem braku możliwości udziału biegłego w inwentaryzacji będzie konieczność wydania opinii z zastrzeżeniem.
Sprawdź w LEX: Jakie sankcje grożą za podanie omyłkowo błędnej daty sporządzenia sprawozdania finansowego? >
- Może się więc okazać, że biegli i ich klienci, czyli tysiące firm w Polsce, staną przed podjęciem decyzji, co jest ważniejsze względy zdrowotne, czy czysta opinia. Istotnym wydaje się więc konieczność wydania przez państwowe organy (np. MF lub PANA) konkretnych wytycznych co do zdalnego uczestnictwa biegłych rewidentów w procedurze inwentaryzacji, których wdrożenie sprawi, że nie trzeba będzie podejmować tego trudnego wyboru i pozwoli na prawidłowe wykonanie obowiązku obserwacji inwentaryzacji – podsumowuje Bartłomiej Kurylak.
Sprawdź w LEX: Kto powinien podpisać sprawozdanie finansowe jeżeli w trakcie procedury sprawozdawczej odwołano prezesa zarządu ze stanowiska? >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
