Tegoroczne spotkanie plenarne Ogólnoświatowego Forum ds. Przejrzystości i Wymiany Informacji dla Celów Podatkowych (ang. Global Forum on Transparency and Exchange of Information for Tax Purposes, dalej „Forum”) odbyło się w dniach 9 – 11 grudnia 2020 r. Z uwagi na sytuację epidemiologiczną delegaci spotkali się zdalnie. Wysoka frekwencja oraz ranga uczestników, w tym na szczeblu ministra, są doskonałym dowodem na to, że międzynarodowa społeczność docenia starania Forum na rzecz umacniania międzynarodowej współpracy w zakresie przejrzystości i wymiany informacji dla celów podatkowych. Nie ulega wątpliwości, że międzynarodowa współpraca podatkowa jest istotnym narzędziem przeciwdziałającym uchylaniu się od opodatkowania i uszczelniającym krajowe budżety, które szczególnie teraz w dobie wciąż trwającej pandemii COVID-19 potrzebują dodatkowych wpływów.
Głównym dokumentem przyjętym w trakcie spotkania plenarnego był raport oceniający wdrożenie międzynarodowego standardu automatycznej wymiany informacji o rachunkach finansowych (ang. Automatic Exchange of Financial Account Information Standard, dalej „standard AEOI”). Raport, który jest dostępny tutaj, zawiera analizę i ocenę wdrożenia standardu AEOI w ustawodawstwie 100 krajów i jurysdykcji podatkowych (dalej „jurysdykcji”), w tym Polski, które zobowiązały się do rozpoczęcia wymiany informacji do 2017 r. lub 2018 r.
Zobacz procedurę w LEX: Automatyczna wymiana informacji o rachunkach raportowanych - obowiązki raportujących instytucji finansowych >
Co to jest automatyczna wymiana o rachunkach finansowych (ang. „AEOI”)?
Międzynarodowy standard AEOI, został uzgodniony przez OECD we współpracy z G20 w 2014 r. Celem AEOI jest pomoc w przeciwdziałaniu oszustwom podatkowym oraz praktykom uchylania się od opodatkowania o charakterze transgranicznym. Zgodnie z AEOI instytucje finansowe przekazują krajowym organom podatkowym informacje dotyczące rachunków zagranicznych rezydentów podatkowych oraz, w przypadku niektórych podmiotów, rachunków kontrolowanych przez zagranicznych beneficjentów rzeczywistych. Następnie organy podatkowe przekazują te informacje organom podatkowym jurysdykcji, w której posiadacz rachunku / beneficjent rzeczywisty jest rezydentem.
Zobacz procedurę w LEX: Automatyczna wymiana informacji o rachunkach raportowanych - procedury sprawozdawcze >
Wymiana informacji o rachunkach finansowych posiadanych przez nierezydentów odbywa się rokrocznie od 2017 r. Polska jako tzw. „early adopter”, po raz pierwszy uczestniczyła w wymianie już w 2017 r. Globalne wdrożenie systemu wymiany w tak krótkim czasie i na taką skale należy niewątpliwie uznać za imponujące. W 2019 r. wymieniono informacje o 84 milionach rachunków finansowych o łącznej wartości około 10 bilionów euro. Wszystko wskazuje na to, że liczby te będą dalej rosnąć w kolejnych latach. Łącznie 105 jurysdykcji zadeklarowało gotowość uczestniczenia w wymianach informacji przewidzianych do końca tego roku a liczba międzynarodowych umów na podstawie których odbywają się wymiany wzrosła w tym roku o 15 proc. w stosunku do 2019 r.
Zobacz również:
Fiskus wie o zagranicznych rachunkach polskich podatników >>
Tajemnica bankowa nie stanowi już bariery do wymiany informacji dla celów podatkowych
Ocena systemu prawnego i aplikacji standardu AEOI
Od 2015 r. Forum rozpoczęło monitorowanie wdrażania standardu AEOI, co z biegiem lat przekształciło się w ocenę implementacji przez jurysdykcje uczestniczące. W latach 2015 – 2019 do zadań Forum należała przede wszystkim pomoc we wdrażaniu oraz późniejsza analiza przyjętego ustawodawstwa i zawartych umów międzynarodowych. W tym roku Forum rozpoczęło proces oceny sposobu implementacji prawnej standardu, a od przyszłego roku Forum podda ocenie również wdrożenie standardu w praktyce. Jest to tzw. proces „wzajemnej oceny” (ang. peer review) jurysdykcji uczestniczących w AEOI przez pozostałe jurysdykcje uczestniczące. Rolę pomocniczą i koordynującą pełni działający przy OECD Sekretariat Forum. Polska aktywnie uczestniczy w tych pracach będąc jednym z 34 członków grupy roboczej (ang. AEOI Peer Review Group, dalej „APRG”) zajmującej się analizą i zatwierdzaniem oceny implementacji. Ostatecznie wszystkie raporty oceniające implementację standardu przez poszczególne jurysdykcje, które zostały zatwierdzone przez APRG muszą zostać przyjęte przez jurysdykcje zobowiązane do wdrożenia standardu AEOI. Zgodnie z zasadą „consensus minus one”, dana jurysdykcja nie może zablokować własnego raportu, z którym zgadzają się pozostałe jurysdykcje uczestniczące.
Zobacz procedurę w LEX: Automatyczna wymiana informacji o rachunkach nieudokumentowanych - procedury sprawozdawcze >
Tegoroczny raport opublikowany przez Forum dotyczy oceny ustawodawstwa i międzynarodowych umów umożliwiających transgraniczną wymianę informacji o rachunkach finansowych. Raport ten skupia się na ocenie prawnej wdrożenia standardu AEOI. Pełna ocena efektywności stosowania prawa w praktyce ma być przeprowadzona na przestrzeni kolejnych dwóch lat i opublikowana w 2022 r.
Raport składa się z jednostkowych raportów oceny implementacji dla każdej ze 100 jurysdykcji poddanych wzajemnej ocenie. Poszczególne raporty zawierają rekomendacje odnośnie modyfikacji krajowego ustawodawstwa, które zostały uznane za zasadne z punktu widzenia poprawnego funkcjonowania standardu. Przydzielone oceny zostały podzielone na trzy kategorie w zależności od kompletności i poprawności wprowadzonego systemu prawnego:
- niewymagający poprawy (ang. „in place”);
- wprowadzony, ale wymagający poprawy dotyczących istotnych aspektów niezbędnych do w pełni poprawnego funkcjonowania standardu (ang. „in place, but needs improvement”); oraz
- w przypadku gdzie implementacja wymaga modyfikacji istotnych z punktu widzenia ogólnego funkcjonowania standardu lub braku podstawy prawnej (ang. „not in place”).
Implementacja standardu przez zdecydowaną większość jurysdykcji została oceniona pozytywnie – 88 proc. jurysdykcji została sklasyfikowana w kategoriach (i) lub (ii). Polska znalazła się w drugiej kategorii, gdyż kilka aspektów krajowego ustawodawstwa zostało uznane za wymagające poprawy.
Zobacz procedury w LEX:
Wymiana informacji podatkowych z państwami członkowskimi na wniosek >
Wymiana informacji podatkowych z państwami członkowskimi z urzędu >
Raport AEOI dotyczący Polski
Polska wdrożyła AEOI do krajowego ustawodawstwa poprzez ustawę z 9 marca 2017 r. o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami (Dz. U. 2017 poz. 648). W efekcie krajowe instytucje finansowe zostały zobligowane do identyfikowania, zbierania, przetwarzania i przekazywania do Krajowej Administracji Skarbowej informacji o rachunkach nierezydentów. Zaraportowane w ten sposób dane są w dalszej kolejności przekazywane do jurysdykcji właściwych dla rezydencji podatkowej danego podmiotu na podstawie ratyfikowanych przez Polskę umów międzynarodowych i prawodawstwa unijnego wdrożonego poprzez powyższą ustawę.
Czytaj w LEX: Wymiana informacji podatkowych z innymi państwami - na wniosek i z urzędu >
Raport dotyczący oceny polskiej implementacji AEOI zawiera cztery rekomendacje poprawek krajowego ustawodawstwa:
- Polska definicja aktywów finansowych jest przedstawiona w postaci zamkniętej listy zamiast otwartej listy przykładów, tak jak jest to wymagane w standardzie AEOI, co może skutkować zawężającą interpretacją tej definicji. Z kolei, węższa interpretacja pojęcia aktywów finansowych może przekładać się na węższy zakres podmiotów inwestycyjnych i innych instytucji finansowych, które mają obowiązek raportowania rachunków finansowych.
- Polska definicja podmiotu inwestycyjnego, jednego z rodzajów instytucji finansowych zobligowanych do raportowania rachunków finansowych, nie zawiera odnośnika do równoległej definicji „instytucji finansowej” zawartej w zasadach Grupy Specjalnej ds. Przeciwdziałania Praniu Pieniędzy (ang. Financial Action Task Force, FATF), tak jak jest to wymagane w standardzie AEOI. Może to skutkować w niespójnej interpretacji tych dwóch definicji.
Rekomendacja ta zaznacza jednak, że wymóg spójności pomiędzy powyższymi definicjami jest podniesiony w uzasadnieniu do ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz późniejszym komunikacie Ministerstwa Finansów dotyczącym interpretacji pojęcia podmiot inwestycyjny dostępnym tutaj. Mimo, iż Forum uznało, że ta zasada powinna znaleźć się w wiążącej ustawie, jej brak nie jest traktowany jako istotny z punktu widzenia poprawnego funkcjonowania standardu.
- Polska wprowadziła szczególne zasady identyfikacji rachunków otwartych w okresie od 1 stycznia 2016 r. do 30 kwietnia 2017 r. z powodu opóźnienia w implementacji dyrektywy Rady 2014/107/UE z dnia 9 grudnia 2014 r. zmieniającej dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania. Zasady dotyczące identyfikacji rachunków otwartych w tym okresie rachunków odbiegają od procedur należytej staranności zawartych w standardzie AEOI. Uściślając, pomimo, że ustawa z dnia 9 kwietnia 2019 r. o zmianie ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. 2019 poz. 694) nakłada na instytucje finansowe obowiązek wystąpienia do posiadacza takiego rachunku z żądaniem złożenia oświadczenia o rezydencji podatkowej, możliwe jest, że oświadczenie nie zostanie złożone a mimo to rachunek pozostanie otwarty.
Trzeba jednak zaznaczyć, że w przypadku nie otrzymania oświadczenia, instytucja finansowa jest obowiązana kontynuować rzeczywiste działania zmierzające do uzyskania oświadczenia i w między czasie traktować rachunek zgodnie ze szczególnymi zasadami należytej staranności zawartymi w pierwotnej ustawie wdrażającej AEOI z 2017 r.
- Polskie ustawodawstwo wdrażające AEOI nie zawiera wewnętrznej klauzuli antyabuzowej uniemożliwiającej instytucjom finansowym, innym podmiotom i pośrednikom przyjmowanie praktyk służących obchodzeniu zasad należytej staranności i procedur sprawozdawczych, tak jak jest to wymagane w standardzie AEOI.
W tym kontekście Forum przyznaje, że zasady wprowadzające wymóg raportowania schematów podatkowych wprowadzone na podstawie dyrektywy Rady 2018/22/UE z dnia 25 maja 2018 r. zmieniającą dyrektywę 2011/16/UE w zakresie obowiązkowej automatycznej wymiany informacji w dziedzinie opodatkowania w odniesieniu do podlegających zgłoszeniu uzgodnień transgranicznych mogą ułatwić identyfikacje takich praktyk, ale niekoniecznie pomóc w ich prewencji. Inne kraje członkowskie Unii Europejskiej, które tak jak Polska posiadają jedynie wymóg raportowania schematów podatkowych, również otrzymały rekomendacje dotyczącą braku odpowiedniej klauzuli antyabuzowej.
Zobacz procedurę w LEX: Ryzyka wykorzystania przez administrację podatkową danych gromadzonych w trybie ustawy o wymianie informacji podatkowych z innymi państwami >
Co dalej?
W kolejnych latach praca Forum będzie koncentrować się na ocenie efektywności implementacji standardu AEOI w praktyce. Wynik oceny danej jurysdykcji będzie w dużej mierze zależny od tego czy, działania systemu administracyjnego będą systematyczne i skrupulatne. Można się zatem spodziewać wzmożonych kontroli przeprowadzanych przez urzędy skarbowe mające na celu upewnienie się, że instytucje finansowe należycie wywiązują się ze swoich obowiązków i poprawnie aplikują wymagane procedury należytej staranności i procedury sprawozdawcze w praktyce.
Kolejnym interesującym zagadnieniem na przyszłe lata jest możliwe rozszerzenie standardu AEOI do kryptowalut i innych aktywów cyfrowych. Ten temat był poruszany w raporcie Sekretarza Generalnego OECD Angela Gurri przygotowanym na ostatni szczyt G20 w Rijadzie w Arabii Saudyjskiej. Raport jest dostępny tutaj.
Autorzy: Adrian Wardzyński i Radhanath Housden, doradcy ds. polityki podatkowej w działającym przy OECD Ogólnoświatowym Forum ds. Przejrzystości i Wymiany Informacji dla Celów Podatkowych. Poglądy wyrażone w tym artykule są poglądami autorów i niekoniecznie są zbieżne ze stanowiskiem OECD i Forum.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
