Weryfikowanie statusu rzeczywistego właściciela (beneficial owner, BO) jest niezbędne, by zapobiegać tzw. zjawisku „treaty shopping”. Polega ono na nadużywaniu prawa poprzez tworzenie i wykorzystywanie sztucznych podmiotów - pośredników nieprowadzących rzeczywistej działalności gospodarczej, zajmujących się wyłącznie przekazywaniem należności. Podmioty te tworzone są w celu osiągnięcia korzyści podatkowej w postaci zastosowania preferencji wynikających z umów przeciwko unikaniu podwójnego opodatkowania lub ustawowych zwolnień z podatku u źródła.
Definicja rzeczywistego właściciela
Pojęcie rzeczywistego właściciela zostało zdefiniowane w art. 4a pkt 29 ustawy o CIT (art. 5a pkt 33d ustawy o PIT), zgodnie z którym jest to podmiot spełniający łącznie następujące warunki:
- otrzymuje należność dla własnej korzyści, w tym decyduje samodzielnie o jej przeznaczeniu i ponosi ryzyko ekonomiczne związane z utratą tej należności lub jej części,
- nie jest pośrednikiem, przedstawicielem, powiernikiem lub innym podmiotem zobowiązanym do przekazania całości lub części należności innemu podmiotowi,
- prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą w kraju siedziby, jeżeli należności uzyskiwane są w związku z prowadzoną działalnością gospodarczą, przy czym przy ocenie, czy podmiot prowadzi rzeczywistą działalność gospodarczą, uwzględnia się charakter oraz skalę działalności prowadzonej przez ten podmiot w zakresie otrzymanej należności.
Warto zwrócić uwagę, że powyższa definicja została nieco zmodyfikowana od 1 stycznia 2022 r. Zdarza się, że w dokumentacji podatników (oświadczeniach odbiorców należności) stosowana jest poprzednia wersja tego pojęcia.
Zobacz również:
Podatek u źródła będzie korzystniej rozliczany >>
Rozliczanie podatku u źródła staje się coraz bardziej przyjazne >>
Kiedy należy weryfikować rzeczywistego właściciela
Zgodnie z przepisami ustawy o CIT, wymóg weryfikacji BO istnieje jedynie w przypadku stosowania zwolnienia z WHT dla odsetek i licencji wypłacanych na rzecz podmiotów powiązanych (art. 21 ust. 3 ustawy o CIT).
Ponadto, warunek sprawdzania BO przewidują najczęściej umowy o unikaniu podwójnego opodatkowania, również w odniesieniu do odsetek i licencji. W przypadku obniżonej stawki WHT posługują się bowiem pojęciem „podmiot uprawniony”.
W przypadku innych płatności objętych WHT, np. za usługi zarządcze, prawne, marketingowe, co do zasady, nie jest konieczne weryfikowanie statusu rzeczywistego właściciela. W praktyce organy skarbowe nieraz wymagają tego w ramach tzw. należytej staranności wynikającej z art. 26 ust. 1 ustawy o CIT.
Czytaj: Dane osobowe w rejestrze beneficjentów rzeczywistych powszechnie dostępne>>
Weryfikacja rzeczywistego właściciela dywidend
Bardzo ciekawe jest zagadnienie dotyczące konieczności weryfikacji statusu BO jako warunku zastosowania zwolnienia lub zastosowania niższej stawki WHT przy wypłacie dywidend.
Zobacz procedurę w LEX: Rzeczywisty właściciel – pojęcie >
Ustawa o CIT (ani PIT) nie przewiduje wprost takiego wymogu. Ponadto nie jest określone, że podatnik powinien posiadać oświadczenie zagranicznej spółki bądź jej zakładu, że jest ona rzeczywistym właścicielem dywidendy (tak jak zostało to wskazane dla odsetek, czy licencji).
Sądy administracyjne przedstawiają tu jednak różne stanowiska.
Wyrok NSA z 27 kwietnia 2021 r. (sygn. akt II FSK 240/21) potwierdził, że dla skorzystania z prawa do zwolnienia z WHT w odniesieniu do dywidend nie jest wymagane, by odbiorca dywidendy był jej rzeczywistym właścicielem. Korzystne dla podatników stanowisko NSA zostało powielone 4 października 2022 r. przez WSA w Łodzi (sygn. akt I SA/Łd 505/22), gdzie podano, że status rzeczywistego właściciela nie jest warunkiem zastosowania zwolnienia dywidend z opodatkowania CIT.
Niekorzystne stanowisko zaprezentowano natomiast w wyroku WSA w Poznaniu z 9 lipca 2021 r. (sygn. akt I SA/Po 230/21, nieprawomocny), gdzie sąd wskazał, że ustalenie statusu rzeczywistego właściciela jest niezbędne do dokonania całościowej oceny, czy struktura prowadząca do wypłaty dywidendy nie jest strukturą sztuczną, co wyklucza możliwość zastosowana zwolnienia podatkowego. Podobnie WSA w Lublinie 21 wrześnie 2022 r. (sygn. akt I SA/Lu 281/22, nieprawomocny) wskazał, że przesłanka rzeczywistego beneficjenta należności ma zastosowanie również w przypadku dywidend.
31 stycznia 2023 r. został wydany kolejny wyrok NSA (sygn. akt II FSK 1588/20) w zakresie konieczności badania statusu BO odbiorcy dywidendy. Stanowisko NSA jest sprzeczne z wyrażanymi wcześniej poglądami. Tym razem sąd przyjął, że należy poddawać weryfikacji, czy podmiot otrzymujący płatność jest jej rzeczywistym właścicielem.
Przepisy nie precyzują, w jaki sposób należy dokonać weryfikacji, czy odbiorca należności jest ich rzeczywistym właścicielem. Jedynie w odniesieniu do zwolnienia z WHT dla odsetek i licencji regulacje wymagają posiadania oświadczenia odbiorcy w tym zakresie.
W celu dochowania należytej staranności warto zweryfikować (na podstawie posiadanych oraz powszechnie dostępnych informacji) zgodność otrzymanego oświadczenia ze stanem faktycznym. Przykładowo zasadne jest ustalenie, czy podmiot powiązany rzeczywiście prowadzi działalność gospodarczą.
Tomasz Napierała, doradca podatkowy w ABC Tax
Weronika Sydow, stażystka w ABC Tax
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
