Chodzi o wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej (TSUE) z 24 lutego br., sygn. akt C-257/20. Trybunał potwierdził w nim jednoznacznie, że organy podatkowe mają prawo żądać zapłacenia podatku u źródła od odsetek, które powinny być należne od nieoprocentowanej pożyczki, a nie są. Zdaniem TSUE, fiskus może także określać na warunkach rynkowych wysokość takich odsetek.
Sprawa dotyczyła podmiotu, który otrzymał nieoprocentowaną pożyczkę od swojego luksemburskiego akcjonariusza. Przeprowadzona kontrola podatkowa wykazała, że spółka nie spłacała pożyczki ani odsetek. Nie przekonwertowała jej także na kapitał zakładowy. Organy podatkowe zażądały więc podatku u źródła od odsetek należnych od pożyczki. Ich wysokość wyliczyły na podstawie rynkowej stopy oprocentowania. Unijny trybunał orzekł, że tak skonstruowane przepisy, w zakresie w którym dotyczą wszystkich nieoprocentowanych pożyczek, niezależnie od tego, czy zostały one udzielone przez rezydenta czy nierezydenta, nie naruszają unijnej zasady swobody przepływu kapitału. Podatek należało zatem zapłacić.
KOMENTARZ PRAKTYCZNY: Odsetki - podatek u źródła >>
Ustalenie wysokości hipotetycznych odsetek to nie to samo, co wypłata odsetek i dywidend
- TSUE uznał, iż ustalenie wysokości hipotetycznych odsetek od nieoprocentowanej pożyczki nie jest tym samym, co wypłata odsetek i dywidend, do których odnoszą się przepisy unijnych dyrektyw, m.in. dyrektywa 2003/49 – komentuje Aneta Skowron, adwokat w zespole podatków dochodowych w kancelarii GWW.
Nasza rozmówczyni zwraca uwagę, że wyrok TSUE został wydany na podstawie stanu faktycznego, w którym bułgarska spółka otrzymała nieoprocentowaną pożyczkę od luksemburskiego akcjonariusza. Umowa pożyczki przewidywała 60-letni termin spłaty pożyczki oraz wygaśnięcie tego obowiązku, jeżeli kapitał zakładowy spółki zostanie podwyższony o równowartość pożyczki. W trakcie kontroli podatkowej ustalono, że bułgarska spółka nie spłacała ani pożyczki ani odsetek, nie przekonwertowała jej również na kapitał zakładowy.
Sprawdź: Czy nieoprocentowana pożyczka generuje w spółce przychód? >
- W tym miejscu wskazać należy, że zgodnie z bułgarskimi przepisami podatkowymi, udzielenie kredytów z oprocentowaniem różniącym się od oprocentowania rynkowego w chwili zawarcia transakcji, w tym pożyczek nieoprocentowanych, uznaje się za unikanie opodatkowania. Jest to domniemanie niewzruszalne – tłumaczy Aneta Skowron.
Zgodnie z tym, co wskazano w wyroku TSUE, takie unormowanie krajowe, pozwala na zapewnienie skuteczności poboru podatku w celu zapobiegania unikaniu opodatkowania i jest zgodne z zasadą proporcjonalności przewidzianą w art. 5 ust. 4 i art. 12 lit. b Traktatu o Unii Europejskiej.
- Ponadto, jak wynika z wyroku TSUE, powołane przepisy dyrektyw unijnych nie mają zastosowania w analizowanym stanie faktycznym, ponieważ fikcyjne odsetki, określone przez bułgarski organ podatkowy, nie mogą zostać uznane za zapłatę odsetek w rozumieniu art. 1 ust. 1 i art. 2 lit. a) dyrektywy 2003/49, bowiem w rzeczywistości nie doszło do żadnej płatności – dodaje Aneta Skowron. Jak wskazano w wyroku, z tego samego powodu takie odsetki nie mogą również należeć do zakresu art. 4 ust. 1 lit. d) tej dyrektywy, ponieważ przepis ten dotyczy „płatności” wynikających z wierzytelności, wobec których nie przewiduje się spłaty kwoty głównej lub też ich zwrot ma nastąpić później niż 50 lat po dacie emisji.
Innymi słowy, z uwagi na to, że w przedmiotowym stanie faktycznym nie doszło do rzeczywistej zapłaty odsetek od pożyczki, przepisy dyrektywy unijnej 2003/49 nie będą mieć zastosowania.
Zobacz również: Zatrudniający pomoce domowe i nianie muszą wyjaśniać, dlaczego nie przystąpili do PPK >>
Wyrok może mieć znaczenie także dla polskich podatników
Piotr Prokocki, doradca podatkowy, radca prawny w Vistra Poland, zwraca uwagę, że hipotetyczne odsetki do tej pory kojarzyły się nam z czymś pozytywnym. Obowiązująca od 1 stycznia 2019 roku preferencja podatkowa pozwala na zaliczenie ich do kosztów uzyskania przychodów (w wysokości określonej przepisami ustawy o CIT). Bułgarski ustawodawca wykorzystał zaś konstrukcję hipotetycznych odsetek do zwiększenia fiskalizmu. Powiązał z nimi obowiązek zapłaty podatku u źródła.
- Rozwiązanie wprowadzone w bułgarskim prawie podatkowym jest kuriozalne. Główną funkcją podatku u źródła jest przeciwdziałanie erozji podstawy opodatkowania i nadmiernemu przerzucaniu dochodów z państwa źródła do jurysdykcji oferujących preferencyjne zasady opodatkowania lub jego brak. Zjawiska te mogą mieć miejsce w sytuacjach, w których podatnik dokonuje spłaty odsetek albo odsetki te są kapitalizowane – wyjaśnia Piotr Prokocki.
W takich sytuacjach odsetki zaliczane są do kosztów podatkowych i obniżają podstawę opodatkowania. W przypadku nieoprocentowanej pożyczki podstawa opodatkowania nie jest obniżana o wysokość odsetek. Nie może zatem dojść do erozji podstawy opodatkowania. Nakładanie w takiej sytuacji obowiązku zapłaty podatku u źródła nie ma żadnego racjonalnego uzasadnienia ekonomicznego. Jak wskazuje Piotr Prokocki, to przejaw nadmiernego fiskalizmu.
TSUE w komentowanym wyroku powiedział w zasadzie tylko tyle, że przepisy bułgarskiego prawa podatkowego nie są sprzeczne z artykułem 1 ust. 1 Dyrektywy Interest Royalties i art. 5 Dyrektywy Parent Subsidiary. Wymienione przepisy dyrektyw unijnych dotyczą bowiem realnych odsetek, należności licencyjnych i dochodów z tytułu udziału w zyskach osób prawnych. Regulacje te nie odnoszą się do płatności nieistniejących (o charakterze hipotetycznym). - Przyjmując bardzo wąską interpretację tych przepisów, należałoby przyznać rację TSUE. Należy jednak wziąć pod uwagę również cele ich wprowadzenia, do których należy m. in. zapewnienie swobodnego przepływu kapitału i środków pieniężnych. Tego celu nie da się pogodzić z nakładaniem na podatników obowiązku zapłaty podatku od hipotetycznych odsetek – twierdzi nasz rozmówca. Ma również nadzieję, że bułgarski przepis nie będzie inspiracją dla polskiego ustawodawcy i nie doczekamy się w naszym systemie podatkowym podatku u źródła od jakichkolwiek hipotetycznych płatności.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
