W wyroku z 24 lutego 2022 r. w sprawie C-389/20 TGSS (Bezrobocie pracowników domowych), dotyczącym przepisów obowiązujących w Hiszpanii, Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej uznał, że ochrona z tytułu szczególnego systemu zabezpieczenia społecznego pracowników domowych, przewidzianego w ustawodawstwie hiszpańskim, nie obejmuje ubezpieczenia na wypadek bezrobocia.
Czytaj również: TSUE: Nieaktywny zawodowo obywatel UE ma prawo do ubezpieczenia zdrowotnego, choć nie musi być ono nieodpłatne>>
Ubezpieczenia pracowników domowych
Pewna osoba, zatrudniona jako pracownica domowa, świadcząca pracę na rzecz osoby fizycznej, od stycznia 2011 r. jest ubezpieczona w tym szczególnym systemie zabezpieczenia społecznego. W listopadzie 2019 r. wystąpiła do Tesorería General de la Seguridad Social (TGSS) (powszechnej kasy ubezpieczeń społecznych, Hiszpania) z wnioskiem o opłacanie składki z tytułu ubezpieczenia na wypadek bezrobocia w celu nabycia prawa do tych świadczeń społecznych. TGSS oddalił ten wniosek ze względu na to, że ustawodawstwo hiszpańskie wyraźnie wyklucza możliwość odprowadzania składek do tego systemu szczególnego w celu uzyskania ubezpieczenia na wypadek bezrobocia.
Czytaj też: Plan równości płci – aspekty praktyczne >
Wobec tego pracownica wniosła skargę do Juzgado de lo Contencioso-Administrativo n° 2 de Vigo (sądu administracyjnego szczebla prowincji nr 2 w Vigo, Hiszpania), twierdząc zasadniczo, że ustawodawstwo krajowe stawia pracowników domowych w trudnej sytuacji społecznej, gdy ich stosunek pracy ulega rozwiązaniu z przyczyn od nich niezależnych. W takim bowiem przypadku nie mogą oni otrzymywać nie tylko zasiłków dla bezrobotnych, lecz również jakiegokolwiek innego świadczenia lub zasiłku uzależnionego od wygaśnięcia prawa do zasiłku dla bezrobotnych.
W tym kontekście sąd hiszpański podkreśla, że kategoria rozpatrywanych pracowników składa się prawie wyłącznie z kobiet, wobec czego zwrócił się on do Trybunału o dokonanie wykładni dyrektywy w sprawie równego traktowanie w dziedzinie zabezpieczenia społecznego (dyrektywa Rady 79/7/EWG z dnia 19 grudnia 1978 r. w sprawie stopniowego wprowadzania w życie zasady równego traktowania kobiet i mężczyzn w dziedzinie zabezpieczenia społecznego - Dz.U. 1979, L 6, s. 24) w celu ustalenia, czy w tym przypadku mamy do czynienia z dyskryminacją pośrednią ze względu na płeć, zakazaną na mocy tej dyrektywy.
Dyskryminacja pośrednia pracowników ze względu na płeć
W swoim wyroku Trybunał orzekł, że dyrektywa w sprawie równego traktowania w dziedzinie zabezpieczenia społecznego stoi na przeszkodzie przepisowi krajowemu, który wyklucza świadczenia z tytułu bezrobocia ze świadczeń z zabezpieczenia społecznego przyznawanych pracownikom domowym w ramach ustawowego systemu zabezpieczenia społecznego, jeżeli przepis ten stawia w szczególnie niekorzystnym położeniu pracowników płci żeńskiej w porównaniu z pracownikami płci męskiej i nie jest on uzasadniony obiektywnymi czynnikami niezwiązanymi z dyskryminacją ze względu na płeć. Trybunał przypomniał na wstępie, że dyskryminację pośrednią ze względu na płeć stanowi sytuacja, w której z pozoru neutralny przepis stawia osoby danej płci w szczególnie niekorzystnym położeniu w porównaniu do osób innej płci, chyba że taki przepis jest obiektywnie uzasadniony i proporcjonalny.
Czytaj też: Czym jest dyskryminacja w stosunkach pracy i jak jej unikać? - poradnik krok po kroku >
Trybunał podkreślił, że to do sądu hiszpańskiego należy ocena, czy sytuacja ta występuje w rozpatrywanym przez niego sporze, a jednocześnie udzielił temu sądowi wskazówek w tym zakresie.
Sprawdź również książkę: Kodeks pracy. Przepisy [PRZEDSPRZEDAŻ] ebook >>
Niespójny system hiszpański
Trybunał zauważył, że zgodnie z hiszpańskim ustawodawstwem wszyscy pracownicy najemni podlegający powszechnemu systemowi zabezpieczenia społecznego, w ramach którego wyodrębniony jest szczególny system zabezpieczenia społecznego pracowników domowych, są - co do zasady - uprawnieni do zasiłków dla bezrobotnych. W Hiszpanii odsetek zatrudnionych mężczyzn i odsetek zatrudnionych kobiet są mniej więcej podobne. Natomiast proporcje te różnią się znacząco w grupie pracowników domowych, ponieważ kobiety stanowią w niej ponad 95 proc. zatrudnionych. Odsetek pracowników płci żeńskiej, których dotyczy odmienne traktowanie wynikające z rozpatrywanego wykluczenia jest więc znacznie wyższy niż odsetek pracowników płci męskiej. W rezultacie, ustawodawstwo krajowe stawia w szczególnie niekorzystnym położeniu pracowników płci żeńskiej i wobec tego prowadzi do sprzecznej z dyrektywą dyskryminacji pośredniej ze względu na płeć, chyba że służy ono uzasadnionemu celowi polityki społecznej oraz jest właściwe i niezbędne do osiągnięcia tego celu.
Rząd hiszpański i TGSS podnoszą, że wyłączenie z ochrony przed bezrobociem pracowników domowych związane jest ze specyfiką tego sektora zawodowego, w tym ze statusem pracowników, oraz służy realizacji celów w postaci utrzymania poziomu zatrudnienia i walki ze zjawiskiem nielegalnej pracy i nadużyć. Trybunał potwierdził, że wymienione cele są uzasadnionymi celami polityki społecznej. Jednakże stwierdził, że ustawodawstwo hiszpańskie nie jest właściwe do osiągnięcia tych celów, ponieważ nie jest wdrażane w sposób spójny i systematyczny w świetle tych celów.
Sprawdź: Zakaz dyskryminacji ze względu na płeć w orzecznictwie TS >
Trybunał stwierdził bowiem, że kategoria pracowników wykluczona z ochrony przed bezrobociem nie różni się w sposób istotny od innych kategorii pracowników, którzy nie są z niej wyłączeni. Podkreślił, że te inne kategorie pracowników, którzy świadczą pracę w miejscu zamieszkania pracodawców niebędących przedsiębiorcami lub których sektor zatrudnienia charakteryzuje się taką samą specyfiką w zakresie stóp zatrudnienia, kwalifikacji i wynagrodzenia jak sektor zatrudnienia pracowników domowych, podlegają podobnym zagrożeniom pod względem obniżenia poziomu zatrudnienia, nadużyć i korzystania z nielegalnej pracy, lecz wszystkie są objęte ochroną przed bezrobociem. Ponadto Trybunał dodał, że ubezpieczenie w szczególnym systemie zabezpieczenia społecznego pracowników domowych rodzi co do zasady prawo do wszystkich świadczeń przyznawanych przez hiszpański powszechny system zabezpieczenia społecznego z wyłączeniem świadczeń z tytułu bezrobocia. System ten obejmuje między innymi ryzyko związane z wypadkami przy pracy i chorobami zawodowymi. Stąd wynika także brak spójności w tym względzie, ponieważ te inne świadczenia wiążą się z takim samym ryzykiem nadużyć na polu społecznym, jak świadczenia z tytułu bezrobocia.
Wreszcie Trybunał ocenił, że ustawodawstwo hiszpańskie wykracza poza to, co jest konieczne do realizacji przedstawionych celów. Wyłączenie z ochrony przed bezrobociem pociąga za sobą bowiem niemożność uzyskania innych świadczeń z zabezpieczenia społecznego, do których pracownicy domowi mieliby prawo, a których przyznanie uzależnione jest od wygaśnięcia prawa do świadczeń z tytułu bezrobocia. Wyłączenie to w ten sposób pociąga za sobą jeszcze większy brak ochrony socjalnej, skutkujący trudną sytuacją społeczną.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.