Rafał Bujalski: W drugiej połowie lipca w dzienniku urzędowym UE opublikowana została dyrektywa przeciw unikaniu opodatkowania. Jakich podatków dotyczy nowa regulacja? Jakie podmioty obejmie?

Katarzyna Knapik: Dyrektywa Rady (UE) 2016/1164 dotyczy podatku dochodowego od osób prawnych (CIT). Obejmuje ona wszystkich podatników podlegających CIT na terenie UE – tak spółki jako osoby prawne, jak i ich stałe zakłady.
Została ona wydana w związku z coraz większym zainteresowaniem państw członkowskich, aby CIT płacony był w miejscu, gdzie faktycznie generowane są zyski i powstaje wartość dodana, a nie w miejscu sztucznie wyznaczonym przez struktury podatkowe. Nawiązuje ona ściśle do raportów OECD opublikowanych w zeszłym roku w ramach inicjatywy przeciwdziałania zjawisku erozji bazy podatkowej i przenoszenia zysków, znanej bardziej pod angielskim skrótem BEPS.

Jakie najważniejsze rozwiązania wprowadza nowa regulacja?

Dyrektywa dotyczy kilku obszarów. Pierwszym jest ograniczenie możliwości odliczania odsetek. Zarówno OECD jak i Rada UE uznały, że zewnętrzne finansowanie działalności jest nadmierne, a zaliczane do kosztów podatkowych odsetki zbyt wysokie. W związku z tym ustalono, że koszt zewnętrznego finansowania nie może przekroczyć 30% wskaźnika EBITDA, czyli wyniku finansowego przed uwzględnieniem odsetek, amortyzacji i podatku. Od reguły tej istnieje szereg wyjątków – możliwe będzie odliczenie odsetek do kwoty 3 mln EUR lub wprowadzenie pełnego odliczenia dla podmiotów niezależnych. Państwa członkowskie UE mogą wprowadzać dalsze odstępstwa – np. dla umów zawartych przed 17 czerwca 2016 r. czy dla pożyczek wykorzystywanych do finansowania inwestycji infrastrukturalnych. Możliwe będzie także wprowadzenie reguł pozwalających na odliczenie nadwyżki kosztów finansowych w kolejnych latach.

Kolejny obszar to...?

Innym obszarem, którym zajmuje się dyrektywa, jest opodatkowanie niezrealizowanych zysków kapitałowych. W związku z przenoszeniem aktywów lub rezydencji podatkowej do państw o niskim opodatkowaniu, państwa członkowskie UE zdecydowały się opodatkować rynkową wartość przenoszonych aktywów do innych państw w czterech sytuacjach: po pierwsze - przeniesienia aktywów z siedziby do stałego zakładu, po drugie - przeniesienia aktywów ze stałego zakładu do siedziby lub innego stałego zakładu, po trzecie - przeniesienia rezydencji oraz po czwarte - przeniesienia stałego zakładu. Opodatkowanie niezrealizowanych zysków kapitałowych może być odroczone na okres minimum 5 lat, jeśli ww. transfery dokonywane będą w ramach krajów EOG.

W jaki sposób uregulowana została kwestia ogólnej klauzuli przeciw unikaniu opodatkowania?

Zadecydowano, że państwa członkowskie nie będą uwzględniać uzgodnień (jednostkowych lub seryjnych), które są nierzeczywiste, wziąwszy pod uwagę wszystkie okoliczności faktyczne. Nierzeczywiste uzgodnienia to takie, których głównym celem jest uzyskanie korzyści podatkowej sprzecznej z przedmiotem lub celem prawa podatkowego.

Jak wyglądać będzie opodatkowanie kontrolowanych spółek zagranicznych?

Zgodnie z dyrektywą, w kraju spółki dominującej opodatkowane zostaną dochody spółki kontrolowanej, czyli takiej, w której spółka dominująca ma kwalifikowany udział kapitałowy na poziomie z reguły 50%. Opodatkowanie będzie miało miejsce, jeśli CIT zapłacony w kraju spółki kontrolowanej będzie niższy niż różnica między wysokością CIT w kraju spółki dominującej a podatkiem zapłaconym przez spółkę kontrolowaną. W takim przypadku dochód spółki kontrolowanej zostanie uwzględniony przy opodatkowaniu spółki dominującej, a CIT zapłacony przez spółkę kontrolowaną będzie podlegał odliczeniu.

Czy dyrektywa przewiduje jakieś rozwiązania dotyczące struktur hybrydowych?

Tak. Państwa członkowskie UE dostrzegły problem struktur hybrydowych wynikających z odmiennej kwalifikacji prawnej płatności lub podmiotów, co prowadzi do podwójnych odliczeń lub nieuwzględnianiu określonych dochodów w podstawie opodatkowania CIT jednego z państw. Dlatego postanowiono, że w zakresie, w jakim rozbieżność w kwalifikacji struktur hybrydowych prowadzi do podwójnego odliczenia, odliczenie przyznawane będzie tylko w państwie źródła. Natomiast gdy rozbieżność w kwalifikacji prowadzi do odliczenia bez rozpoznania przychodu, państwo członkowskie płatnika odmówi odliczenia takiej płatności.

Ile czasu ma Polska i pozostałe kraje UE na wdrożenie przepisów dyrektywy do krajowych porządków prawnych?

Państwa członkowskie UE powinny stosować nowe przepisy najpóźniej od 1 stycznia 2019 r., przy czym regulacje odnoszące się do opodatkowania niezrealizowanych zysków mogą być stosowane od 2020 r. Warto przy tym pamiętać, że dyrektywa wyznacza minimalny poziom ochrony i poszczególne kraje UE mogą wprowadzić większe obostrzenia. Dodatkowo, w przypadku regulacji mających na celu ograniczenie zaliczania odsetek do kosztów podatkowych, państwa członkowskie posiadające już przepisy ograniczające odliczanie odsetek, mogą je stosować dłużej (maksymalnie do końca 2023 r.). W przypadku Polski za takie regulacje można uznać przepisy odnoszące się do niedostatecznej kapitalizacji.

W jaki sposób nowe przepisy wpłyną na prowadzenie działalności polskich przedsiębiorców zarówno w Polsce jak i w innych krajach UE?

Aktualnie działania UE oraz OECD mają na celu skuteczną walkę z unikaniem opodatkowania. Zauważono, że wypracowane przez lata regulacje skutecznie chronią przedsiębiorców przed podwójnym opodatkowaniem, ale nie chronią państw przed uchylaniem się od płacenia podatków dochodowych. Nadużywane są także przepisy odnoszące się do cen transferowych. W raportach OECD z prac w ramach inicjatywy BEPS wskazano, jak rozbudowana jest gałąź doradztwa podatkowego związana z agresywnym planowaniem podatkowych i jak słabe narzędzia mają państwa. Stąd konieczność zaostrzenia przepisów. Regulacje idą bądź w kierunku poszukiwania istoty danej transakcji i ustalania, gdzie faktycznie generowana jest wartość dodana danego przedsiębiorstwa, bądź w kierunku wyznaczenia sztywnych reguł, które ograniczyłyby możliwości agresywnego planowania podatkowego. Firmy będą miały zatem ograniczoną możliwość w zakresie transferu zysków do krajów o korzystniejszym systemie podatkowym.
Ponieważ Polska ma czas na wdrożenie nowych przepisów, na obecnym etapie trudno stwierdzić, czy będą się one wiązały np. z dodatkowymi obowiązkami dokumentacyjnymi. Na pewno jednak podatnicy będą musieli przeanalizować nowe regulacje i ustalić ich wpływ na swoją pozycję podatkową oraz przyszłe struktury.

Z różnych stron słychać głosy odnoszące się krytycznie do nowej regulacji? Czego przede wszystkim dotyczą zarzuty?

Przedsiębiorcy boją się, że nowe regulacje, tam gdzie wprowadzają sztywne reguły (np. wysokość odsetek do odliczenia), mogą być niedostosowane do specyfiki ich działalności. Inna obawa dotyczy tego, że możliwość oceny pewnych zjawisk (np. w przypadku klauzul dotyczących unikania opodatkowania) będzie sprzyjać rozstrzygnięciom profiskalnym (a nie obiektywnym). W tym miejscu warto przypomnieć, że w preambule do dyrektywy podkreślono, że w przypadkach, których nie można uznać za transakcje nierzeczywiste, podatnik powinien mieć swobodę wyboru takiej struktury podatkowej, która jest najbardziej efektywna z punktu widzenia prowadzonej przez niego działalności gospodarczej.

>> Jeśli jesteś zainteresowany prawem europejskim, czytaj nasze wywiady z ekspertami dotyczące tej tematyki >>

Warto wspomnieć, że na gruncie polskich przepisów podatkowych część z proponowanych regulacji, choć nieco w innej postaci, już funkcjonuje. Chodzi tu o obowiązujące od 2015 r. regulacje odnoszące się do opodatkowania dochodu spółek kontrolowanych (CFC) czy niedawno wprowadzoną klauzulę dotyczącą unikania opodatkowania (GAAR). Od lat istnieją też przepisy o niedostatecznej kapitalizacji i w tym zakresie istnieje obawa o związek tych przepisów z nowymi obostrzeniami w zakresie odliczalności odsetek. Pozostałe regulacje są nowe i wszyscy, tj. tak podatnicy jak i organy podatkowe, będą się musieli nauczyć je stosować.

Słyszy się również zarzuty, że nowa regulacja nie podejmuje skutecznej walki z transferem zysków do rajów podatkowych...

Oczywiście państwa UE zawsze mogły pójść dalej. Problemem może być jednak samo zdefiniowanie rajów podatkowych – nie istnieje przecież ich uniwersalna lista. Co więcej, niektóre kraje definiują raj poprzez porównanie stawek CIT. Przykładowo, w świetle regulacji RPA rajem podatkowym jest każdy kraj, w którym stawka CIT jest niższa niż 75 proc. stawki CIT w RPA. Ponieważ stawka CIT w RPA wynosi 28 proc., Polska w świetle tamtejszych przepisów jest rajem podatkowym. Wydaje się, że najskuteczniejszym narzędziem przeciwdziałającym transferom zysków do rajów podatkowych jest podpisywanie przez kraje uważane za raje podatkowe umów o unikaniu podwójnego opodatkowania lub co najmniej o wymianie informacji. Ale i w takim przypadku pozostaje problem krajów europejskich, które choć stawki CIT mają na standardowym poziomie, to stosują inne zachęty podatkowe, jak chociażby odliczenia nierzeczywistych kosztów, których przykładem jest wykorzystywane w Belgii odliczenie nierzeczywistych odsetek w ramach tzw. notional interest deduction, czy ulgi patentowe, np. tzw. patent box w Wielkiej Brytanii, który właśnie od 1 lipca 2016 r. w związku z inicjatywą BEPS został ograniczony.

Bardzo dziękuję za rozmowę.

-----------------------------

* Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu