Przepisy o fundacjach rodzinnych weszły w życie dwa lata temu – 22 maja 2023 r. Wzbudziło to wówczas spory entuzjazm biznesu, który długo oczekiwał na systemowe rozwiązanie problemów związanych z sukcesją w przedsiębiorstwie. Fundacja rodzinna była bowiem widziana jako rozwiązanie dwóch istotnych problemów. Z jednej strony miała pomóc oddzielić sprawy biznesowe od rodzinnych, z drugiej – umożliwić zarządzanie majątkiem firmy i planowanie sukcesji, z zachowaniem ciągłości działania przedsiębiorstwa. Prawnicy wskazywali, że fundację można uznać za swego rodzaju skarbiec zabezpieczający majątek rodzinny – beneficjent środków pochodzących z majątku fundacji nie staje się bowiem jej właścicielem.
Zobacz poradnik w LEX: Mariański Adam, Pardej Anita, Fundacja rodzinna jako narzędzie planowania podatkowego>
O sukcesie świadczą liczby. Dotychczas do sądu w Piotrkowie Trybunalskim wpłynęło ok. 4 tys. wniosków o wpisy do rejestru fundacji rodzinnych, a zarejestrowanych zostało 2,5 tys. fundacji. To dużo więcej, niż oczekiwano. Prawnicy są jednomyślni, że to to potwierdza, jak bardzo potrzebna była ta ustawa.
Takie wnioski płyną też z lektury ebooka "Fundacja rodzinna po dwóch latach obowiązywania ustawy", przygotowanego przez Wolters Kluwer Polska. -Wprowadzenie instytucji fundacji rodzinnej do polskiego systemu prawnego było dobrą decyzją, a sama ustawa o fundacji rodzinnej, pomimo pewnych nieścisłości, wydaje się spełniać oczekiwania potencjalnych fundatorów. Być może ustawa potrzebuje doprecyzowującej nowelizacji w niektórych aspektach, ale zmienianie samej jej idei (moim zdaniem słusznej) w dwa lata po jej uchwaleniu wprowadza chaos prawny dla instytucji fundacji rodzinnej, która w zamyśle twórców miała służyć przez pokolenia – pisze Andrzej Paczuski, partner w Paczuski Taudul Doradcy Podatkowi, jeden z autorów ebooka.
Inny z autorów, prof. Adam Mariański, partner zarządzający Mariański Group, podkreśla z kolei, że fundacja rodzinna, realizując cele ustawowe może również stać się podmiotem holdingowym oraz narzędziem umożliwiającym planowanie podatkowe. Takie potraktowanie fundacji rodzinnej będzie możliwe, o ile prowadzenie przez nią działalności gospodarczej nie będzie jedynym założeniem, bowiem stałoby to w sprzeczności z celem instytucji.
Zapowiedzi MF - pytanie o przyszłość fundacji
- Korzyści są niebagatelne, bo chodzi o zatrzymanie w Polsce kapitału budowanego często od ponad 30 lat, uniknięcie rozdrobnienia majątku czy ułatwienie sukcesji przedsiębiorstw. I jeśli komuś się wydaje, że można uzyskać takie pożądane z punktu widzenia gospodarczego efekty bez dania w zamian „marchewki” w formie korzystnych skutków podatkowych, to się myli - mówi Piotr Sobczak, doradca podatkowy, ACCA, partner w GWS Radcy Prawni i Doradcy Podatkowi.
- Ale tutaj dochodzi drugi aspekt, niepewność czy rządzący nie zechcą zepsuć tego dobrze pomyślanego mechanizmu. Wypowiedzi dezawuujące fundację rodzinną i zapowiedzi wprowadzenia niekorzystnych zmian podatkowych powodują obawy. Spora grupa przedsiębiorców, którzy z czystymi intencjami chcieliby podjąć się wysiłku reorganizacji swojego majątku na bazie fundacji rodzinnej odkłada te decyzje w obawie przed możliwymi niekorzystnym zmianami prawno-podatkowymi. Często w grę wchodzi majątek całego życia i taka ostrożność nie może dziwić. To może oznaczać, że ostatecznie przedsiębiorcy ci się rozmyślą i ostateczny efekt będzie znacznie słabszy niż mógłby być. Naprawdę, fundacja rodzinna nie wymaga zmian w zakresie regulacji podatkowych. Polskie przepisy zawierają wystarczająco dużo zabezpieczeń, które mogą być wykorzystane do przeciwdziałania instrumentalnemu wykorzystaniu fundacji rodzinnej. Pewność prawa to rzecz święta. I nic tak nie denerwuje i zniechęca przedsiębiorców jak jej brak - dodaje Piotr Sobczak.
Czytaj także w LEX: Mariański Adam, Rodak Bartosz, Fundacja rodzinna - zasady opodatkowania>
Czy będą zmiany w przepisach
Chodzi o zapowiadane przez Ministerstwo Finansów zmiany uszczelniające zasady opodatkowania fundacji rodzinnych. Nie wiadomo na razie, na czym miałoby to polegać uszczelnienie. W sierpniu 2024 r., kiedy projekt pojawił się po raz pierwszy, zapowiadano m.in. opodatkowanie stawką 19-proc. podatku sprzedaży majątku przez fundację rodzinną, jeśli sprzedaż nastąpiłaby przed upływem 15 lat od nabycia. MF zapowiada natomiast, że świadczenia wypłacane beneficjentom zostaną objęte daniną solidarnościową, wynoszącą 4 proc. od nadwyżki ponad 1 mln zł.
Również Paweł Tomczykowski, partner zarządzający Kancelarią Tomczykowski Tomczykowska podkreśla, że zapowiedzi MF należą do najważniejszych wyzwań stojących przed fundacjami rodzinnymi. Ministerstwo chce je wprowadzić z uwagi na pojawiające się zdaniem resortu finansów próby wykorzystywania fundacji rodzinnych w celach transakcyjnych, tj. do sprzedaży firm rodzinnych, a nie do ich „trzymania” przez pokolenia.
-Najpewniej więc fundacyjne zwolnienie w CIT zostanie uzależnione od upływu określonego czasu pomiędzy nabyciem przez fundację mienia (nienotowanych na giełdzie akcji, udziałów, nieruchomości etc.), a jego zbyciem. Prawdopodobnie będą to trzy lata. Inne obszary potencjalnych zmian podatkowych miałyby także na celu podkreślenie sukcesyjnego, a nie optymalizacyjnego charakteru fundacji rodzinnych. Najprawdopodobniej zostałyby one objęte przepisami o tzw. CFC (zagranicznych jednostkach kontrolowanych), a także podatkiem od dochodów z uczestnictwa w podmiotach transparentnych podatkowo, np. spółkach osobowych, które nie są podatnikami. Prawdopodobnie też doszłoby do wyłączenia z zakresu zwolnienia w CIT przychodów fundacji z tytułu krótkoterminowego najmu. Ocena tych zmian będzie zależała od percepcji fundatorów – ci, którzy zakładali fundacje rodzinne z myślą o ich funkcji sukcesyjnej i chroniącej majątek, nie powinni mieć problemu; ci którzy koncentrowali się na korzyściach podatkowych będą niepocieszeni - mówi Paweł Tomczykowski.
Zobacz także procedurę w LEX: Krywan Tomasz, Fundacja rodzinna – opodatkowanie CIT>
Konieczne uspokojenie emocji
Duży niepokój przedsiębiorców wzbudzają też kolejne publikowane przez szefa Krajowej Administracji Skarbowej informacje o odmowie wydania opinii zabezpieczającej w sprawie fundacji rodzinnej.
- W tej sytuacji najbardziej pożądane byłoby uspokojenie negatywnej atmosfery wokół fundacji rodzinnej. Należy jednak zaznaczyć, że - mimo tej złej atmosfery - pozapodatkowe zalety fundacji są tak duże, że wielu przedsiębiorców wciąż decyduje się na rejestrację fundacji rodzinnej. Do tych zalet należy przede wszystkim ochrona majątku - mówi Izabela Andrzejewska-Czernek, radca prawny, członek zarządu IFA Polska.
Piotr Sobczak dodaje, że ważnym aspektem jest też usprawnienie procesu rejestracji fundacji rodzinnych. Obecnie okres oczekiwania na rejestrację wynosi ok. 8 miesięcy. Sąd Okręgowy w Piotrkowie Trybunalskim prowadzący rejestr fundacji rodzinnych nie został zaopatrzony w zasoby pozwalające na rozpoznawanie na bieżąco wpływających wniosków. Szybkości postępowania rejestrowego nie sprzyja to, że wnioski składane są w formie papierowej na urzędowych formularzach. Tymczasem postępowanie rejestrowe przed Krajowym Rejestrem Sądowym (KRS), który obejmuje m.in. spółki prawa handlowego, ma charakter elektroniczny od 1 lipca 2021 roku.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Karpiuk Katarzyna, Maciąg-Grębowiec Paulina, Postępowanie rejestrowe w sprawie ujawnienia fundacji rodzinnej w rejestrze fundacji rodzinnych>
Czytaj również: Zmiany w fundacji rodzinnej i IP Box - projekt
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
