- Budżet nie przedstawia obrazu, na podstawie którego ma być udzielane absolutorium. Trzeba przywrócić przejrzystość finansów publicznych – stwierdził dr Sławomir Dudek z Instytutu Finansów Publicznych podczas seminarium Rady Gospodarczej - Zespołu Doradców ds. Gospodarczych przy Marszałku Senatu RP pt. "Czy budżet, który utracił rangę podstawowego planu finansów państwa, może być podstawą absolutorium dla rządu?", które odbyło się 11 lipca br. w Gmachu Senatu RP. Tezę tę podzielali uczestnicy seminarium.
Punktem wyjścia do dyskusji był fakt, że Kolegium Najwyższej Izby Kontroli nie wyraziło pozytywnej opinii w przedmiocie absolutorium dla Rady Ministrów za rok 2022. Kolegium NIK może wyrazić opinię pozytywną, opisową lub negatywną. Tym razem została wydana opinia opisowa.
Ocena opisowa NIK
- Wszystkie szczegółowe ustalenia i oceny dotyczące wykonania budżetu państwa w 2022 r. i stanu finansów publicznych NIK przedstawiła w analizie wykonania budżetu państwa i założeń polityki pieniężnej w 2022 r., która zostanie zaprezentowana przez prezesa Mariana Banasia na jutrzejszym posiedzeniu Sejmu. Z uwagi na te okoliczności zostałam upoważniona do zaprezentowania Państwu jedynie krótkiej informacji o tezach zawartych w tym dokumencie – stwierdziła Anna Rybczyńska, wicedyrektor z NIK.
Poinformowała, że w połowie czerwca br. NIK wypełniając swój konstytucyjny obowiązek przedłożyła Sejmowi RP analizę wykonania budżetu państwa wraz z uchwaloną przez Kolegium NIK opinią w przedmiocie absolutoriom dla Rady Ministrów. Dokumenty te wraz ze sprawozdaniem Rady Ministrów z wykonania ustawy budżetowej za 2022 r. stanowić będą podstawę do dokonania przez Sejm oceny wydatkowania środków publicznych oraz podjęcia uchwały o udzieleniu bądź odmowie udzielenia absolutorium Radzie Ministrów.
Czytaj w LEX: Kuca Grzegorz, Problem deprecjonowania budżetu państwa >
- Z formalnego punktu widzenia NIK nie miała istotnych zastrzeżeń do realizacji samej ustawy budżetowej. Budżet państwa i budżet środków europejskich oraz inne załączone do ustawy budżetowej plany finansowe jednostek sektora finansów publicznych zostały wykonane w większości przypadków zgodnie z ustawą budżetową – podkreśliła Anna Rybczyńska.
Zaznaczyła jednak, że w dwóch ostatnich latach odnotowano dość istotne zmniejszenie się udziału ocen pozytywnych w stosunku do liczby skontrolowanych jednostek oraz wzrost odsetka ocen negatywnych.
Zobacz również: Fundusz covidowy stał się szarą strefą wydatków budżetowych
- Zaznaczyć należy, że ustawa budżetowa na rok 2022 nie obejmowała wielu istotnych operacji budżetowych związanych z realizacją zadań państwa mających wpływ na wzrost długu wyemitowanego gwarantowanego przez Skarb Państwa. Rok 2022 był kolejny, w którym dostosowując regulacje prawne kontynuowano stosowanie różnorodnych rozwiązań zaburzających podstawowe zasady budżetowe. Działania te istotnie obniżały konstytucyjną rangę budżetu państwa jako centralnego planu finansowego państwa. Doprowadzono do sytuacji, w której gospodarka finansowa państwa w znacznej części prowadzona jest poza budżetem a ustawa budżetowa przestała pełnić funkcje podstawowego aktu zarządzania finansami państwa – podkreśliła Anna Rybczyńska.
Wyjaśniła, że dlatego NIK negatywnie oceniła zachodzące od 2020 r. zmiany zachodzące w systemie finansów publicznych i ocena wykonania ustawy budżetowej została dokonana przez NIK w formie opisowej.
Czytaj w LEX: Dorosz-Kruczyński Jakub, Rządowe fundusze celowe a samodzielność jednostek samorządu terytorialnego w latach 2018–2021 >
Pierwszym czynnikiem według NIK obniżenia oceny jest utworzenie w BGK funduszy finansujących zadania publiczne. Od 2022 r. utworzono w BGK 11 nowych funduszy, dla większości z nich nie wskazano własnych źródeł przychodów. W 2002 r. BGK prowadził łącznie obsługę 20 funduszy, których łączne wpływy wyniosły 104 mld zł a wydatki ponad 106 mld zł. Obie te wielkości stanowiły blisko 3,5 proc PKB.
W 2022 r. do funduszy tych przekazano z budżetu ponad 47 mld zł.
Parlament nie ma kontroli nad budżetem
Podczas seminarium podkreślano, że w konsekwencji stosowanych praktyk budżet państwa nie odzwierciedla stanu finansów, a parlament pozbawiony jest nad nim kontroli, a zwłaszcza kontroli nad istotną częścią wydatków ponoszonych na zadania publiczne. Ponadto porównanie danych w kolejnych latach jest niemiarodajne.
- Według szacunków NIK koszty obsługi obligacji emitowanych przez Polski Fundusz Rozwoju S.A oraz przez BGK na rzecz funduszu przeciwdziałania Covid-19 oraz funduszu pomocy będą wyższe w całym okresie ich zapadalności o ponad 12 mld zł niż gdyby dług ten zaciągnął bezpośrednio Skarb Państwa – wskazywała przedstawicielka NIK.
Wyjaśniała, że w tej sytuacji NIK nie wyraziła opinii ani pozytywnej, ani negatywnej a opisową, wskazując na poszczególne kwestie.
- Pierwszy raz w historii Kolegium NIK nie wyraziło pozytywnej opinii w przedmiocie absolutorium – podkreślił dr Sławomir Dudek.
Problemem wydatki z BGK i PFR
Podczas seminarium zwracano uwagę, że jeżeli wydatki są finansowane z BGK czy PFR to fakt ten zaburza przejrzystość finansów publicznych. Dyskutowano jak naprawić ustawę o finansach publicznych, aby zapobiec takim sytuacjom.
- Sama nowela ustawy o finansach publicznych może nie wystarczyć, aby zapewnić przejrzystość finansów publicznych – wskazywała Hanna Majszczyk, w latach 2010-2017 podsekretarz stanu w MF.
Izabela Leszczyna z PO zwracała z kolei uwagę na konieczność stosowania procedury ograniczania nadmiernego deficytu.
Wyjaśniła, że procedura ograniczania nadmiernego deficytu oznacza, że opozycja po ewentualnych wygranych wyborach będzie ograniczać wydatki.
Seminarium odbyło się w przeddzień debaty sejmowej o absolutorium dla Rady Ministrów. Przypomnimy, że Komisja Finansów Publicznych Sejmu RP przegłosowała absolutorium dla rządu. 13 lipca br. w sprawie absolutorium będzie obradował cały Sejm.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
