Z uwagi na fakt, że instytucja blokady rachunku bankowego zaczęła obowiązywać od 30 kwietnia 2018 r., nie doczekała się ona jeszcze zbyt wielu wypowiedzi zarówno w doktrynie jak i orzecznictwie. Dlatego pojawiające się w tym zakresie orzeczenia mogą być pomocne w interpretacji niektórych wątpliwości.
W sprawie, która była przedmiotem rozstrzygnięcia sądów administracyjnych Szef Krajowej Administracji Skarbowej w trybie art. 119zv § 1 ordynacji podatkowej, dokonał na 72 godziny blokady rachunków bankowych, należących do polskiego oddziału zagranicznej spółki.
Przepisy stanowiące podstawę rozstrzygnięcia zostały dodane do ordynacji podatkowej tzw. ustawą STIR z dniem 13 stycznia 2018 r., natomiast przepisy uprawniające szefa KAS do blokowania rachunków bankowych podmiotom kwalifikowanym od dnia 30 kwietnia 2018 r.
Czytaj w LEX: STIR - przesłanki braku rejestracji i wykreślenia podmiotu jako podatnika VAT >
Blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego
Zgodnie z art. 119zv § 1 ordynacji podatkowej, szef KAS może zażądać blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego na okres nie dłuższy niż 72 godziny, jeżeli posiadane informacje, w szczególności wyniki analizy ryzyka, o której mowa w art. 119zn § 1, wskazują, że podmiot kwalifikowany może wykorzystywać działalność banków lub spółdzielczych kas oszczędnościowo-kredytowych do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi lub do czynności zmierzających do wyłudzenia skarbowego, a blokada rachunku podmiotu kwalifikowanego jest konieczna, aby temu przeciwdziałać.
Na mocy natomiast art. 119zw § 1 ordynacji podatkowej szef KAS może przedłużyć, w drodze postanowienia, termin blokady rachunku podmiotu kwalifikowanego na czas oznaczony, nie dłuższy jednak niż trzy miesiące, jeżeli zachodzi uzasadniona obawa, że podmiot kwalifikowany nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego lub zobowiązania z tytułu odpowiedzialności podatkowej osób trzecich, przekraczających równowartość 10 tys. euro przeliczonych na złote według średniego kursu euro ogłaszanego przez Narodowy Bank Polski w ostatnim dniu roboczym roku poprzedzającego rok, w którym wydano postanowienie.
Szef KAS uznał, że spółka może wykorzystywać działalność banków do celów mających związek z wyłudzeniami skarbowymi, a blokada była konieczna by temu przeciwdziałać.
Zobacz również: JPK to nie wszystko, księgowi apelują o wydłużenie terminów >>
Wydał też postanowienie o przedłużeniu terminu blokady rachunków na czas oznaczony nie dłuższy niż 3 miesiące, tj. do 24 kwietnia 2019 r., do kwoty 16.528.650 zł, z uwagi na fakt, że zachodzi uzasadniona obawa, iż spółka nie wykona istniejącego zobowiązania w podatku VAT, przekraczającego równowartość 10 tys. euro.
Kaucja na podstawie Prawa energetycznego
Spółka jest podmiotem prawa brytyjskiego, której kapitał zakładowy wynosi 1 GBP. Osobą reprezentującą spółkę w oddziale w Polsce od 13 maja 2017 r. jest S.K. Spółka posiada koncesje na obrót paliwami ciekłymi oraz koncesję na obrót paliwami ciekłymi za granicą, w związku z którą uiściła kaucję w wysokości 10 mln zł.
Szef KAS uznał, że spółka mogła ująć w ewidencjach faktury niedokumentujące rzeczywistych zdarzeń gospodarczych, co może mieć wpływ na prawo do odliczenia VAT. Dodał, że powyższa okoliczność będzie weryfikowana w toku kontroli wszczętej wobec spółki.
Uznał, że spółka może nie wykonać zobowiązania, którego szacowana łączna wartość za 2018 r. wynosi 16.528.650 zł. Zabezpieczenia tej kwoty nie stanowi również kapitał zakładowy spółki wynoszący 1 GBP, ani kaucja ustanowiona na podstawie art. 38a ust. 1 ustawy Prawo energetyczne. Szef KAS wskazał, że kaucja służy zabezpieczeniu należności z różnych tytułów, zaś należności podatkowe są tylko jednymi z nich. Ponadto kaucja wynosi 10 mln zł, a zatem nawet w pełnej wysokości nie może stanowić realnego zabezpieczenia kwoty 16.528.650 zł.
Sprawdź również książkę: Ordynacja podatkowa. Komentarz >>
Spółka uważała, że kaucja ustanowiona na podstawie ustawy Prawo energetyczne jest wystarczająca i wniosła skargę do WSA w Warszawie.
Blokada na część środków
WSA wyrokiem z 30 kwietnia 2019 r. sygn.. akt III SA/Wa 710/19 uchylił zaskarżone postanowienie. Uznał bowiem, że skarga spółki zasługuje na uwzględnienie, jednak nie wszystkie jej argumenty są zasadne.
W ocenie sądu, szef KAS wykazał zaistnienie przesłanek, o których mowa w art. 119zw ustawy Ordynacja podatkowa, gdyż wykazał, iż zachodzi uzasadniona obawa, że podmiot kwalifikowany nie wykona istniejącego lub mającego powstać zobowiązania podatkowego przekraczającego równowartość 10 tys. euro.
Wątpliwości sądu budzi jednak to, czy konieczne było dokonanie przedłużenia w pełnej wysokości i utrzymanie blokady do całości kwoty wskazanej w zaskarżonym postanowieniu.
Zdaniem sądu, rację ma spółka, że szef KAS nie wykazał, iż niezbędne było przedłużenie blokady kont bankowych w pełnym zakresie, czyli do kwoty 16.528.650 zł. Dokonując przedłużenia blokady szef KAS zastosował ten środek w odniesieniu do całości szacowanego zobowiązania, choć na dzień wydania postanowienia w tej sprawie istniało zabezpieczenie majątkowe w wysokości 10 mln zł, o którym mowa w art. 38a ustawy Prawo energetyczne, z którego pokrywane są m. in. nieregulowane zobowiązania w podatku VAT. W ocenie sądu, nieuzasadnione jest twierdzenie organu o niepewności związanej z możliwością egzekwowania należności z tego zabezpieczenia w przyszłości. Całkowicie niezrozumiałym jest stanowisko szefa KAS, że nawet pełna kwota zabezpieczenia majątkowego i tak nie byłaby w stanie pokryć całości zobowiązania, skoro szef KAS mógł przecież dokonać przedłużenia blokady w odniesieniu do brakującej kwoty, a mianowicie 6.528.650 zł.
Zasadny okazał się zarzut skargi o naruszeniu art. 119zw § 1 ordynacji podatkowej. Szef KAS stosując ten przepis w stosunku do całości zablokowanych środków nie wyjaśnił bowiem na podstawie jakich konkretnie okoliczności uznał, że zaspokojenie zobowiązań w trybie art. 38c ustawy Prawo energetyczne będzie nadmiernie utrudnione lub niemożliwe. Nie wskazał w szczególności jakież inne zobowiązania, o których mowa w tym przepisie ciążą już na spółce lub mogą powstać w najbliższej przyszłości. Szef KAS nie zgromadził odpowiedniego materiału dowodowego. Organ wadliwie ocenił okoliczność istnienia zabezpieczenia majątkowego w kontekście możliwości zaspokojenia znacznej części przewidywanego zobowiązania zapominając, że warunkiem przedłużenia blokady jest prawdopodobieństwo, iż zobowiązania nie zostaną uregulowane.
Szef KAS złożył skargę kasacyjną od tego wyroku, którą NSA jednak oddalił. Sąd podzielił argumenty WSA, że organ nie wyjaśnił wystarczająco dlaczego dokonał dodatkowego zabezpieczenia na całą kwotę. NSA stwierdził, że nie podziela zdania organu, że zabezpieczenie w trybie art. 38 ustawy Prawo energetyczne to kwestia odrębna i nie należy tego zabezpieczenia wiązać z blokadą dokonaną w trybie art. art. 119zv § 1 ordynacji podatkowej. Powinien organ wykazać, że zabezpieczenie jest niewystarczające.
Wyrok Naczelnego Sądu Administracyjnego z 26 lutego 2020 r., sygn. akt I FSK 1719/19
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
