Podatnik Ryszard G. został obwiniony przez prokuratora o niezapłacenie VAT w terminie, niezapłacenie podatku dochodowego i zaniżenie wpłat, co było przestępstwem skarbowym.
Zarzuty prokuratorskie
Prokurator Rejonowy w Inowrocławiu skierował w grudniu 2020 r. do Sądu Rejonowego w Inowrocławiu akt oskarżenia przeciwko Ryszardowi G.. Oskarżył go o to, że:
- w latach 2010 - 2011 r. w deklaracjach w podatku od towarów i usług VAT-7 podał nieprawdę, ujmując i rozliczając w podatku naliczonym od towarów i usług kwoty nieudokumentowane fakturami VAT, czym naruszył przepisy art. 86 ust. 1 i ust. 2 pkt 1 lit. a ustawy o podatku od towarów i usług;
- w okresie od stycznia 2009 r. do 31 stycznia 2011 r. prowadził księgę w postaci ewidencji sprzedaży w podatku od towarów i usług za okres od stycznia 2009 r. do stycznia 2011 r., do czego był zobowiązany przez nieewidencjonowanie faktur VAT dokumentujących świadczone przez siebie usługi, tj. o przestępstwo skarbowe z art. 61 par. 1 k.k.s.;
- od maja 2010 r. do grudnia 2014 r. uchylał się od opodatkowania podatkiem dochodowym od osób fizycznych, nie ujawniając naczelnikowi Urzędu Skarbowego w I. podstawy opodatkowania w postaci dochodu uzyskanego z działalności gospodarczej w 2009 r., przez co naraził na uszczuplenie podatku 158 116 zł, tj. o przestępstwo skarbowe z art. 54 par. 2 k.k.s.
Sąd umarza sprawę
Sąd Rejonowy w Inowrocławiu 26 marca 2021 r. umorzył postępowanie w zakresie uchylania się od płacenia podatku dochodowego. Postanowienie to nie zostało zaskarżone przez strony i uprawomocniło się 28 kwietnia 2021 r.
Złożenie sprzeciwu przez obrońcę oskarżonego od wyroku nakazowego Sądu Rejonowego w Inowrocławiu spowodowało wydanie postanowienia z 5 października 2021 r. umarzającego postępowanie w zakresie VAT i podatku dochodowego. Postanowienie uprawomocniło się 16 kwietnia 2022 r.
Sąd pierwszej instancji podniósł, że karalność przestępstwa skarbowego ustaje, jeżeli od jego popełnienia upłynęło 5 lat - gdy czyn jest zagrożony karą grzywny, karą ograniczenia wolności lub karą pozbawienia wolności nieprzekraczającą trzech lat. Jeżeli w czasie pięciu lat wszczęto postępowanie przeciwko sprawcy, karalność popełnionego przestępstwa skarbowego, ustaje z upływem pięciu lat od zakończenia tego okresu. Sąd ten wskazał jednocześnie, że 9 marca 2015 r. doszło do przekształcenia postępowania w fazę ad personam, okoliczność ta skutkowała ustaniem karalności przestępstwa skarbowego w dniu 31 grudnia 2021 r.
Ponadto zdaniem Sądu Rejonowego w niniejszej sprawie zastosowanie mają przepisy kodeksu karnego skarbowego w dotychczasowym brzmieniu z uwagi na fakt, iż ustawa z 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych, nie uchyliła działania art. 1 par. 1 k.k.s.(karalności czynu społecznie szkodliwego, zabronionego pod groźbą kary przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia).
Skarga Prokuratora Generalnego
Prokurator Generalny zaskarżył to postanowienie w całości i zarzucając rażące i mające istotny wpływ na treść postanowienia naruszenie art. 15zzr(1) ust. 1 i 2 ustawy z dnia 2 marca 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach związanych z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem COVID-19, innych chorób zakaźnych oraz wywołanych nimi sytuacji kryzysowych.
Zdaniem prokuratora w sytuacji przekształcenia prowadzonego dochodzenia w fazę ad personam, co nastąpiło 9 marca 2015 r. - niesłusznie umorzono postępowanie. Pomimo iż zgodnie z treścią wymienionego przepisu art. 15 zzr(1) ust. 1 i 2, który wszedł w życie 22 czerwca 2021 r., tj. przed upływem terminu przedawnienia wskazanego czynu, bieg karalności zarzucanego oskarżonemu przestępstwa skarbowego został wstrzymany w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w okresie 6 miesięcy po ich odwołaniu. Zaś okresy te liczy się:
- od 14 marca 2020 r. - w przypadku stanu zagrożenia epidemicznego oraz
- od dnia 20 marca 2020 r. - w przypadku stanu epidemii.
- 16 maja 2022 r. ustalono, iż w miejsce stanu epidemii na terytorium RP występuje stan zagrożenia epidemicznego.
Prokurator wniósł o uchylenie zaskarżonego postanowienia oraz przekazanie sprawy do ponownego rozpoznania Sądowi Rejonowemu w Inowrocławiu.
Sąd Najwyższy orzekł, że kasacja Prokuratora Generalnego jest zasadna. W pierwszej kolejności Sąd Najwyższy zauważył, że na mocy art. 4 ustawy z dnia 20 kwietnia 2021 r. o zmianie ustawy - Kodeks kamy oraz niektórych innych ustaw zmieniono ustawę antycovidową z 2 marca 2020 r. poprzez dodanie art. 15 zzr1 ust. 1 i 2. Stanowi on, że w okresie obowiązywania stanu zagrożenia epidemicznego albo stanu epidemii, ogłoszonego z powodu COVID-19 oraz w okresie 6 miesięcy po ich odwołaniu nie biegnie przedawnienie karalności czynu oraz przedawnienie wykonania kary w sprawach o przestępstwa i przestępstwa skarbowe.
Jednocześnie ustawodawca zaznaczył, że okresy wstrzymania biegu przedawnienia liczy się od 14 marca 2020 r. - w przypadku stanu zagrożenia epidemicznego, oraz od dnia 20 marca 2020 r. - w przypadku stanu epidemii.
Ponadto na mocy art. 7 ustawy nowelizującej z dnia 20 kwietnia 2021 r. do czynów popełnionych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy oraz kar orzeczonych przed dniem wejścia w życie niniejszej ustawy stosuje się przepisy o przedawnieniu w brzmieniu nadanym tą ustawą, chyba że termin przedawnienia już upłynął, zaś sam akt normatywny wszedł w życie zgodnie z regulacją art. 8 - po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, które nastąpiło w dniu 7 czerwca 2021 r., tj. z dniem 22 czerwca 2021 r.
Karalność ustaje po kolejnych pięciu latach
Zestawiając to z ustawą kks - karalność popełnionego przez niego przestępstwa skarbowego ustaje z upływem kolejnych pięciu lat. Ponadto zauważyć równocześnie trzeba, że termin przedawnienia wskazanego przestępstwa skarbowego, które polegało na narażeniu na uszczuplenie podatku od towarów i usług, rozpoczął bieg z końcem roku, w którym upłynął termin płatności tej należności, który przypadał na 31 grudnia 2011 r.
SN wskazał , iż przekształcenie postępowania przygotowawczego w fazę ad personam spowodowało wydłużenie podstawowego terminu przedawnienia karalności zarzucanego oskarżonemu przestępstwa skarbowego. Jednak jeszcze przed jego upływem przedawnienia wszedł w życie wspomniany art. 15 zzr(1) ust. 1 i 2, na mocy którego to przepisu, nastąpiło wstrzymanie biegu przedawnienia jego karalności.
Ponadto termin przedawnienia karalności czynu został wstrzymany także w okresie od 31 marca 2020 r. do dnia 15 maja 2020 r., na mocy regulacji z art. 15 zzr ustawy z 2 marca 2020 r. , który to przepis został uchylony z dniem 16 maja 2020 r. (zob. uchwała Sądu Najwyższego z 14 września 2022 r. sygn. akt I KZP 9/22). Spoczynek ten trwał nieprzerwanie do 1 lipca 2023 r. Z tą datą, na mocy rozporządzenia ministra zdrowia z 4 czerwca 2023 r. w sprawie odwołania na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej stanu zagrożenia epidemicznego - stan ten został odwołany.
A zatem - karalność czynu dotyczącego VAT nie ustała, gdyż bieg terminu przedawnienia karalności został wstrzymany na czas trwania stanu epidemii oraz stanu zagrożenia epidemicznego. Odmienne konkluzje sądu w tej kwestii były wynikiem obrazy prawa materialnego w wyżej przedstawionej postaci (tak samo też orzekł Sąd Najwyższy w wyroku z 7 lutego 2023 r. sygn. IV KK 442/22)
Stwierdzając zatem, że czyn nie jest przedawniony, należało uchylić postanowienie sądu o umorzenia postępowania. W tych granicach Sąd Rejonowy w Inowrocławiu powinien rozpoznać sprawę ponownie.
Postanowienie Izby Karnej SN z 20 września 2023 r., sygn. akt V KK 458/22
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
