Projekt ustawy o zmianie ustawy – Kodeks pracy, ustawy o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych oraz ustawy o promocji zatrudnienia i instytucjach rynku pracy, przygotowany przez Ministerstwo Rozwoju, Pracy i Technologii w maju br., był odpowiedzią na rosnące potrzeby pracowników i pracodawców w zakresie wprowadzenia pracy zdalnej na stałe do obowiązujących przepisów.
W lipcu pojawiła się jego druga wersja, a w niej propozycja, by miejsce wykonywania pracy zdalnej musiało być za każdym razem potwierdzone przez pracodawcę. Pracodawca ani pracownik nie będą mogli zatem wzajemnie narzucić sobie tego wyboru. Może ono także ulec zmianie już w trakcie świadczenia pracy. W takiej sytuacji przepisy wymagają każdorazowego potwierdzenia (zgody) pracodawcy. Praca zdalna nadal będzie mogła być wykonywana w pełnym wymiarze czasu pracy bądź tylko częściowo, na przykład kilka dni w tygodniu.
Czytaj również: MRPiT ma nową wersję projektu w sprawie pracy zdalnej>>
Praca zdalna - wyjątkowe okoliczności
Zmianie uległa jedna z okoliczności, w których praca zdalna może być wykonywana na polecenie pracodawcy, bez uprzedniego uzgodnienia tego faktu z pracownikiem. Jest to m. in. okres, w którym z powodu siły wyższej zapewnienie przez pracodawcę bezpiecznych i higienicznych warunków pracy w dotychczasowym miejscu jej wykonywania nie jest czasowo możliwe. Za zdarzenie wywołane siłą wyższą można uznać jedynie takie, które charakteryzuje się: zewnętrznością, niemożliwością jego przewidzenia oraz niemożliwością zapobieżenia jego skutkom. Pojęcie siły wyższej powinno być interpretowane zgodnie z utrwalonym w tym zakresie orzecznictwem sądowym. Jak wskazują projektodawcy, będą to w szczególności zdarzenia takie jak: powodzie, huragany, pożary.
Czytaj w LEX: Praca zdalna pod kontrolą Państwowej Inspekcji Pracy >
Wydanie przez pracodawcę polecenia nadal będzie musiało jednak być bezpośrednio poprzedzone złożeniem przez pracownika oświadczenia, o tym że posiada on warunki lokalowe i techniczne do wykonywania pracy poza biurem. Zatem złożenie takiego oświadczenia przez pracownika wcześniej, na przykład w momencie zawierania umowy, nie będzie wystarczające. Pracodawca nie będzie mógł także podważać warunków lokalowych i technicznych zawartych w oświadczeniu pracownika. Ponadto, w razie ich zmiany pracownik powinien powiadomić o tym niezwłocznie pracodawcę, który jest zobowiązany cofnąć polecenie wykonywania pracy zdalnej.
Czytaj w LEX: Postępowanie powypadkowe w przypadku zgłoszenia zdarzenia przez pracownika zdalnego >
Praca zdalna okazjonalna
W nowej wersji projekt wydłużeniu - z 12 do 24 dni w roku - uległ proponowany okres, w jakim będzie mogła być wykonywana praca zdalna okazjonalna. Jej wprowadzenie będzie możliwe jedynie na wniosek pracownika, w sytuacjach incydentalnych, uzasadnionych jego potrzebami.
Zobacz procedurę w LEX: Ryczałt za sprzęt używany do pracy zdalnej w dobie pandemii koronawirusa >
Rozszerzeniu uległ także krąg osób, w stosunku do których wniosek o wykonywanie pracy zdalnej będzie dla pracodawcy wiążący. Do tej pory taki wymóg dotyczył pracowników wychowujących dziecko do ukończenia przez nie 4 roku życia oraz rodziców dzieci z niepełnosprawnością, także po ukończeniu przez nie 18 roku życia. W obecnym projekcie poszerzono katalog o pracowników sprawujących opiekę nad innym członkiem rodziny lub inną osobą pozostającą we wspólnym gospodarstwie domowym, posiadających orzeczenie o niepełnosprawności albo orzeczenie o umiarkowanym lub znacznym stopniu niepełnosprawności. Pracodawca będzie mógł, tak jak w poprzedniej wersji projektu, wniosku pracownika nie zaakceptować, gdy wykonywanie pracy w formie zdanej będzie niemożliwe ze względu na organizację lub rodzaj wykonywanej pracy. Termin na podanie przez pracodawcę przyczyn odmowy również został wydłużony z 5 do 7 dni od złożenia wniosku przez pracownika.
Sprawdź również książkę: Kodeks pracy. Wynagrodzenia, urlopy i czas pracy. Pracownicze plany kapitałowe. Ochrona zatrudnienia i świadectwa pracy. Organizacje pracodawców, zwią ebook >>
Obowiązki pracodawcy w związku z pracą zdalną
Przed dopuszczeniem pracownika do pracy w formie zdalnej pracodawca będzie zobowiązany dokonać oceny ryzyka zawodowego, na podstawie której pracownik będzie mógł stwierdzić, czy będzie w stanie sprostać wymaganiom z zakresu zasad bezpieczeństwa i higieny pracy na określonym stanowisku. Nowy projekt ustawy poszerza zakres tej oceny o uwarunkowania psychospołeczne pracy zdalnej związane na przykład z alienacją pracownika w zespole, spowodowaną brakiem kontaktu z pozostałymi współpracownikami. Ocena ryzyka będzie mogła być wspólna, sporządzona dla określonych grup stanowisk.
Zobacz w LEX: Praca zdalna - zarządzanie zespołem zdalnym - szkolenie online >
Projektodawcy doprecyzowali także zasady ponoszenia kosztów i wypłaty dodatkowych świadczeń związanych z wykonywaniem przez pracownika pracy w formie zdalnej. Co do zasady, narzędzia, materiały i pomoc techniczną niezbędne do wykonywania pracy zdalnej będzie dostarczał pracodawca. Pracownik może jednak wykorzystywać własny sprzęt, o ile spełnia on wymogi bezpieczeństwa pracy. W takiej sytuacji ustawa jasno określa, że przysługuje mu rekompensata finansowa, w wysokości ustalonej z pracodawcą.
Czytaj również: Praca zdalna coraz mniej pewna i trwała>>
Kontrola w miejscu wykonywania pracy zdalnej
Nowy projekt utrzymuje zapis o możliwości przeprowadzenia czynności kontrolnych w miejscu świadczenia pracy zdalnej przez pracownika. Przepisy przyznają pracodawcy możliwość, w sytuacji stwierdzenia przez niego uchybień w przestrzeganiu zasad bezpieczeństwa i higieny pracy określonych w informacji przekazanej pracownikowi i zaakceptowanej przez niego, wezwania pracownika do usunięcia uchybień we wskazanym terminie bądź nawet cofnięcia zgody na wykonywanie pracy zdalnej. Pracodawca zatem, pomimo braku możliwości stałego nadzoru nad pracownikiem w miejscu wykonywania pracy, nie będzie zupełnie pozbawiony kontroli.
Sprawdź w LEX: Czy praca zdalna może być świadczona poza Polską? >
Wypadek przy pracy
Zmianie uległby także przepis dotyczący automatycznej zgody pracownika na dokonanie oględzin miejsca wypadku, w sytuacji zgłoszenia wypadku przez pracownika. Planuje się wprowadzenie przepisu stanowiącego, że termin dokonania oględzin miejsca wypadku będzie uzgadniany wspólnie przez członków zespołu powypadkowego i pracownika lub jego domownika.
Czytaj również: Kolejne zmiany w projekcie przepisów dotyczących pracy zdalnej>>
Podsumowanie
Planowane zmiany projektu ustawy, nadal pozostawiają stronom stosunku pracy możliwość doprecyzowania szczegółowych zasad wykonywania pracy zdalnej w przepisach wewnątrzzakładowych bądź w porozumieniu. Wskazać należy, że praca zdalna powinna przede wszystkim opierać się na wzajemnym zaufaniu stron stosunku pracy. W związku z tym, pomimo że pracodawca nie posiada faktycznej kontroli nad wieloma czynnikami mającymi wpływ na środowisko pracy pracownika, nadal zachowuje uprawnienia kontrolne. Pracodawca ma także obowiązek przekazać pracownikowi konkretne wytyczne, o tym jak powinno wyglądać bezpieczne środowisko pracy oraz informacje o potencjalnych zagrożeniach, z którymi pracownik powinien się zapoznać i je zaakceptować.
Karolina Kołakowska, adwokat w Kancelarii Brzezińska Narolski Adwokaci
Julia Janik, aplikant adwokacki w Kancelarii Brzezińska Narolski Adwokaci
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
