Zastępca Rzecznika Praw Obywatelskich Stanisław Trociuk zwrócił się do Marleny Maląg, ministra rodziny i polityki społecznej, o podjęcie inicjatywy ustawodawczej w tym zakresie. Dziś przepisy uniemożliwiają uwzględnianie w  pracowniczym stażu pracy opisanych okresów na potrzeby związane z ustaleniem uprawnień pracowniczych. Stoją też na przeszkodzie w dostępie do wielu stanowisk pracy, dla których taryfikatory kwalifikacyjne przewidują wyłącznie legitymowanie się określonym stażem pracy w ramach stosunku pracy. 

Czytaj również: 
Koronawirus przyśpieszy zrównanie zleceniobiorców z pracownikami>>
Związki: Zatrudniony na śmieciówce też ma być pracownikiem>>

 

Zmiana prawa znacząco obciąży pracodawców?

Zdaniem Rzecznika Praw Obywatelskich, zupełnie nie przystaje to do obecnej sytuacji na rynku pracy. Oprócz zatrudnienia pracowniczego, wykonywanie działalności zarobkowej odbywa się w znaczącej skali na podstawie umów cywilnoprawnych lub w ramach prowadzonej na własny rachunek działalności gospodarczej. 

Problem ten RPO przedstawiał już MRiPS 23 lutego 2010 r. Jako przykład podał ustawę o wliczaniu okresów pracy w indywidualnym gospodarstwie rolnym do pracowniczego stażu pracy. Minister w odpowiedzi stwierdził brak zasadności zmiany przepisów oraz racjonalności nałożenia na pracodawców obciążeń z tym związanych. Według resortu, wliczanie do stażu okresów prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej skutkowałaby poważnymi obciążeniami finansowymi pracodawców. 

W ocenie RPO, o ile  można zgodzić się ze znaczącymi obciążeniami pracodawców w związku z uprawnieniami pracowniczymi, jak np. prawo do urlopu, dodatek za wysługę lat czy nagroda jubileuszowa, o tyle nieuprawniony byłby pogląd, że niemożliwe z uwagi na skutki finansowe byłoby wprowadzenie przepisów umożliwiających uwzględnianie okresów prowadzenia pozarolniczej działalności gospodarczej, czy pracy w formach pozapracowniczych.

Według Rzecznika, zmiany w tym zakresie nie wywoływałyby znaczących skutków finansowych. Przykładem tego może być ustawa z 21 listopada 2008 r. o pracownikach samorządowych. Odnosząc się do pracowników zatrudnionych na kierowniczych stanowiskach na podstawie umowy o pracę, mówi ona o posiadaniu co najmniej trzyletniego stażu pracy lub wykonywaniu przez co najmniej 3 lata działalności gospodarczej.

Taryfikatory kwalifikacyjne dopuszczają wliczanie do stażu pracy - wymaganego na stanowiskach pracy z powołania oraz na kierowniczych  stanowiskach urzędniczych, na których nawiązywane są stosunki pracy na podstawie umowy o pracę – okresów wykonywania działalności gospodarczej. 

Wprowadzenie tych przepisów  było zgodne z postulatami RPO. Zarazem uwzględnianie okresów prowadzenia działalności gospodarczej powinno dotyczyć wszystkich osób, a nie tylko zatrudnianych na podstawie powołania oraz na podstawie umowy o pracę na kierowniczych stanowiskach urzędniczych. 

W efekcie osoby legitymujące się doświadczeniem z związku z działalnością gospodarczą mogą ubiegać się wyłącznie o stanowiska z powołania oraz o wyższe stanowiska urzędnicze. Nie mają zaś dostępu do niższych stanowisk. Poza okresem działalności gospodarczej nie legitymują się bowiem stażem w ramach stosunku pracy.

 


„Staż pracy” przedsiębiorców

Przepisy prawa pracy nie definiują pojęcia „staż pracy”. Obecnie składają się nań głównie okresy stosunku pracy. W efekcie blokuje to drogę do zatrudnienia na różnych stanowiskach grupie szeroko rozumianych przedsiębiorców oraz osobom, które wcześniej świadczyły pracę na podstawie umów cywilnoprawnych. Osoby prowadzące wcześniej działalność gospodarczą - a następnie ubiegające się o podjęcie pracy w ramach stosunku pracy na stanowisku, wymagającym określonego stażu - są zatem gorzej traktowane w porównaniu z osobami legitymującymi się wyłącznie pracą w ramach stosunku pracy. Główną różnicą między osobą prowadzącą działalność gospodarczą a osobą w stosunku pracy jest to, że pracownik wykonuje ściśle określone obowiązki na polecenie i pod nadzorem przełożonego.

Osoba prowadząca działalność gospodarczą podejmuje zaś decyzje o organizacji pracy i zakresie obowiązków samodzielnie. Można zatem argumentować, że prowadzenie działalności gospodarczej może zwiększać efektywność pracownika bardziej niż praca na etacie, wykształcając decyzyjność i samodzielność. Dlatego zasady dostępu do stanowisk wymagających potwierdzonego doświadczenia zawodowego powinny być takie same, niezależnie od prawnej i organizacyjnej formy wcześniejszej pracy. Jak podkreśla RPO, o ile zatem zrozumiały jest warunek określonego wykształcenia, tak aby zapewnić organowi wykonawczemu kompetentne wsparcie, o tyle jest niezrozumiały warunek legitymowania się kilkuletnim stażem pracy świadczonej tylko w ramach stosunku pracy i brakiem możliwości uwzględniania okresu świadczenia pracy w formach pozapracowniczych.