Na problem uwagę zwrócił Marek Polak, poseł na Sejm IX kadencji. - Tegoroczna nowelizacja ustawy o emeryturach pomostowych zakłada, że z dniem 1 stycznia 2024 roku wejdą w życie przepisy, które pozwolą przejść wcześniej na emeryturę także tym osobom, które po raz pierwszy podjęły pracę w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze po 1 stycznia 1999 r. W ustawie uchylony został bowiem warunek wykonywania pracy w szczególnych warunkach lub pracy w szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy lub art. 32 i art. 33 ustawy o emeryturach i rentach z FUS, przed dniem 1 stycznia 1999 r. Pozostał jednak przepis, zgodnie z którym jedną z przesłanek do otrzymania emerytury pomostowej jest wykonywanie po dniu 31 grudnia 2008 r. pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ww. ustawy. W związku z takim kształtem ustawy zwróciły się do mnie osoby posiadające nawet ponad dwudziestoletni staż pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, które nie spełniają wymogu zatrudnienia w takich warunkach po dniu 31 grudnia 2008 r. Uważają taki stan za krzywdzący i społecznie dyskryminujący. Postulują w związku z tym usunięcie tego warunku – napisał w interpelacji (nr 44013).
Poseł Marek Polak chciał więc wiedzieć, czy ministerstwo widzi możliwość wyjścia naprzeciw oczekiwaniom pracowników legitymujących się wymaganym stażem pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, które jednak z powodu wskazanego w ustawie wymogu nie mogą skorzystać z emerytury pomostowej.
Czytaj również: Rząd na kolanie i bez strategii chce rozwiązać problem pracowników wykonujących prace uciążliwe>>
Zmienione przepisy
Stanisław Szwed, wiceminister rodziny i polityki społecznej, w odpowiedzi na interpelację poselską wskazał, że zgodnie ze znowelizowaną 28 lipca br. ustawą o emeryturach pomostowych (tj. ustawą o zmianie ustawy o emeryturach pomostowych oraz niektórych innych ustaw - Dz. U. poz. 1667), prawo do emerytury pomostowej będzie przysługiwać, co do zasady pracownikowi, który:
- urodził się po dniu 31 grudnia 1948 r.,
- osiągnął wiek co najmniej 55 lat (w przypadku kobiety) i co najmniej 60 lat (w przypadku mężczyzny),
- ma okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, wynoszący co najmniej 15 lat,
- ma okres składkowy i nieskładkowy, wynoszący co najmniej 20 lat dla kobiet i co najmniej 25 lat dla mężczyzn,
- po dniu 31 grudnia 2008 r. wykonywał prace w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych.
Polecamy szkolenie: Wcześniejsze emerytury nauczycielskie od 1.09.2024 r. >
Szwed podkreślił, że z dniem 1 stycznia 2024 r. zostanie zatem uchylony warunek, o którym była mowa w pkt 5 art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, czyli konieczność wykonywania przed dniem 1 stycznia 1999 r. prac w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze w rozumieniu art. 32 lub art. 33 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz.U. z 2023 r., poz. 1251), bądź prac w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych (powodujący, że emerytury pomostowe miały charakter wygasający).
Według MRiPS, prace w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze zostały zdefiniowane w art. 3 ust. 1-3 ustawy o emeryturach pomostowych.
Sprawdź w LEX: Kiedy i komu będzie przysługiwała wcześniejsza emerytura od 2024 roku? >
Zgodnie z art. 3 ust. 1 ustawy o emeryturach pomostowych, za prace w szczególnych warunkach uznano „prace związane z czynnikami ryzyka, które z wiekiem mogą z dużym prawdopodobieństwem spowodować trwałe uszkodzenie zdrowia, wykonywane w szczególnych warunkach środowiska pracy, determinowanych siłami natury lub procesami technologicznymi, które mimo zastosowania środków profilaktyki technicznej, organizacyjnej i medycznej stawiają przed pracownikami wymagania przekraczające poziom ich możliwości, ograniczony w wyniku procesu starzenia się jeszcze przed osiągnięciem wieku emerytalnego, w stopniu utrudniającym ich pracę na dotychczasowym stanowisku” (wykaz ww. prac określa zał. nr 1 do ustawy o emeryturach pomostowych).
Z kolei, w myśl art. 3 ust. 3 ww. ustawy, za prace o szczególnym charakterze uważa się „prace wymagające szczególnej odpowiedzialności oraz szczególnej sprawności psychofizycznej, których możliwość należytego wykonywania w sposób niezagrażający bezpieczeństwu publicznemu, w tym zdrowiu lub życiu innych osób, zmniejsza się przed osiągnięciem wieku emerytalnego na skutek pogorszenia sprawności psychofizycznej, związanego z procesem starzenia się” (wykaz tych prac określa zał. nr 2 do ustawy o emeryturach pomostowych).
Podstawy warunek uzyskania praw do emerytury pomostowej pozostał, ale…
Dalej będzie jednak obowiązywał warunek, o którym mowa w pkt 6 art. 4 ustawy o emeryturach pomostowych, tj., konieczność wykonywania po dniu 31 grudnia 2008 r. jakiegokolwiek rodzaju pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, który był podstawowym (zasadniczym) warunkiem uzyskania praw do emerytury pomostowej w momencie uchwalania ustawy o emeryturach pomostowych.
- Wprowadzenie takiego warunku oznaczało bowiem likwidację możliwości wcześniejszego przechodzenia na emeryturę przez wiele grup zawodowych, które mogły uzyskiwać prawo do wcześniejszej emerytury z tytułu pracy w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze na podstawie przepisów art. 32 i art. 33 ustawy emerytalnej i przepisów rozporządzenia Rady Ministrów z dnia 7 lutego 1983 r. w sprawie wieku emerytalnego pracowników zatrudnionych w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze (Dz.U., poz. 43 z późn. zm.). Nowe wykazy bowiem w sposób daleko idący ograniczyły liczbę rodzajów prac, których wykonywanie będzie uprawniało do otrzymania świadczenia emerytalnego. Było to spowodowane, jak przekonuje treść uzasadnienia ustawy, nie tylko dezaktualizacją ww. rozporządzenia (w związku z postępem technologicznym i zmianami w gospodarce), ale również jego odmienną metodologią. W rozporządzeniu tym wskazywano bowiem bardziej na określone stanowiska pracy, na których była wykonywana praca w szczególnych warunkach lub w szczególnym charakterze, aniżeli na rodzaje prac. Taka metodologia była niewłaściwa, ponieważ pracownicy wykonujący taki sam zawód w różnych zakładach pracy mogą wykonywać prace o różnej intensywności i w różnych warunkach środowiska – napisał Stanisław Szwed.
I podkreślił, że zawarte w ustawie o emeryturach pomostowych, zarówno definicje pracy w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze, jak i treść wykazów prac w szczególnych warunkach i o szczególnym charakterze, są efektem szczegółowej dyskusji, jaka toczyła się nad projektem ustawy o emeryturach pomostowych w zespołach problemowych ówczesnej Trójstronnej Komisji do Spraw Społeczno-Gospodarczych oraz w trakcie prac parlamentarnych z udziałem ekspertów z zakresu medycyny i ochrony pracy.
Czytaj też w LEX: Praca w szczególnych warunkach i praca o szczególnym charakterze >
Sprawdź również książkę: Kodeks pracy. Wynagrodzenia, urlopy i czas pracy. Ochrona zatrudnienia i świadectwa pracy. Organizacje pracodawców, związki zawodowe i spory zbiorowe >>
…nie jest to warunek absolutny
Zdaniem ministerstwa, warunek, który został określony w art. 4 pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych nie ma charakteru absolutnego. Ustawodawca bowiem, dla osób, które na dzień wejścia w życie ustawy o emeryturach pomostowych, tj. na dzień 1 stycznia 2009 r. posiadają wymagany do nabycia prawa do emerytury pomostowej staż pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy o emeryturach pomostowych, przewidział (w art. 49 tej ustawy) regulację szczególną umożliwiającą uzyskanie prawa do emerytury pomostowej.
- Zgodnie z ww. regulacją prawo do emerytury pomostowej mogą nabyć bowiem również osoby, które co prawda nie spełniają ww. warunku z art. 4 pkt 6 ustawy o emeryturach pomostowych, ale na dzień 1 stycznia 2009 r. posiadają wymagany w przepisach art. 4 lub art. 5-11 ustawy o emeryturach pomostowych okres pracy w szczególnych warunkach lub o szczególnym charakterze, w rozumieniu art. 3 ust. 1 i 3 ustawy oraz spełniają pozostałe warunki, od których zależy ustalenie prawa do emerytury pomostowej – napisał na koniec Stanisław Szwed.
Szkopuł jednak w tym, że wszystko zależy, jak te przepisy będzie interpretował Zakład Ubezpieczeń Społecznych.
Polecamy też szkolenie w LEX: Emerytury pomostowe – nowe uprawnienia dla pracowników, nowe obowiązki dla pracodawców >
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
