Do Rzecznika Praw Obywatelskich wpłynął wniosek obywatelki, która określiła się jako osoba 60+. Wskazała na problem dotyczący obowiązku składania miesięcznej deklaracji rozliczeniowej wyłącznie elektronicznie.
Czytaj więcej: Seniorka przeciw elektronicznym rozliczeniom z ZUS - interwencja RPO >
Elektroniczne rozliczenia z ZUS dyskryminacją przedsiębiorczych seniorów?
W art. 1 pkt 15 ustawy z 24 czerwca 2021 r. o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych oraz niektórych innych ustaw dodano w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych art. 47b i art. 47c, zgodnie z którymi płatnik składek zobowiązany jest założyć profil informacyjny w systemie teleinformatycznym ZUS. Wobec niedopełnienia tego obowiązku przez płatnika profil informacyjny zostanie założony przez ZUS. Płatnik składek zobowiązany jest także do utrzymywania aktywnego profilu informacyjnego w systemie teleinformatycznym ZUS w czasie prowadzenia w ZUS rozliczeń z tytułu składek. Przepis ten wszedł w życie 1 stycznia 2023 r.
Wnioskodawczyni wciąż jest osobą aktywną zawodowo, a co za tym idzie składa w ZUS stosowne rozliczenia. Dotychczas obowiązek posiadania profilu PUE ZUS dotyczył wyłącznie płatników rozliczających składki za więcej niż 5 osób. Wprowadzenie tego obowiązku dla wszystkich rozliczających się z ZUS sprawia, że od 1 stycznia 2023 r. właściciele małych firm (zatrudniających do 5 pracowników), a także osoby samozatrudnione płacące składki za siebie muszą korzystać z profilu PUE ZUS.
Wnioskodawczyni wskazała, że czuje się w ten sposób dyskryminowana, gdyż jej wiek oraz brak umiejętności cyfrowych uniemożliwia prawidłowe rozliczenia, bez konieczności ponoszenia dodatkowych kosztów związanych z obsługą przez osobę profesjonalnie zajmującą się takimi rozliczeniami, a w perspektywie wręcz rezygnację z wykonywania pracy. W ocenie Rzecznika przepisy nakładające ten obowiązek winny być skonstruowane w taki sposób, by w sytuacjach takich np. jak opisana, mógł być dopuszczony dotychczasowy sposób rozliczenia z ZUS.
Do grupy osób zagrożonych wykluczeniem bądź też wykluczonych zaliczyć można osoby starsze, które w codziennym życiu natrafiają na bariery związane z korzystaniem z nowoczesnych technologii. A instytucje państwa nie powinny być obojętne wobec wykluczenia cyfrowego seniorów.
Stanisław Trociuk, Zastępca RPO, poprosił więc prezes ZUS o stanowisko w sprawie pisma obywatelki. Zwrócił się także o rozważenie działań organizacyjno-technicznych umożliwiających osobom starszym, które chcą rozliczać się z ZUS na dotychczasowych zasadach, realizację ich uprawnień w tej formie, bądź ewentualnie - w przypadku niezbędności inicjatywy legislacyjnej - zasygnalizowanie konieczności jej zainicjowania właściwym organom.
ZUS: Żaden płatnik składek nie pozostanie bez pomocy
Gertruda Uścińska, prezes Zakładu Ubezpieczeń Społecznych, w odpowiedzi na wystąpienie Rzecznika, wskazała, że od 1 stycznia 2023 r. każdy płatnik składek ma ustawowy obowiązek posiadania profilu na Platformie Usług Elektronicznych (PUE) ZUS. Do tej pory (od 2016 r.) obowiązek posiadania profilu na PUE ZUS mieli płatnicy rozliczający składki za więcej niż 5 osób. Po zmianach obowiązek ten dotyczy wszystkich płatników składek - także właścicieli małych firm, czyli zatrudniających do 5 pracowników oraz tych, którzy płacą składki tylko za siebie.
Według stanu na koniec 2022 r. profil na PUE ZUS ma:
- 93,71 proc. płatników opłacających składki sam za siebie,
- 91,54 proc. płatników rozliczających od 1-5 ubezpieczonych.
To oznacza, że ponad 2,3 mln (z 2,5 mln) małych płatników składek posiada już swój profil na PUE. - Aktualnie cały czas do dyspozycji klientów pozostają nasi doradcy, z którymi można skontaktować się osobiście lub zdalnie (poprzez e-wizytę). Nadal podejmowany jest też bezpośredni kontakt z płatnikami w celu aktywowania dostępu do kont. Żaden płatnik składek nie pozostanie bez naszej pomocy – deklaruje prezes Uścińska. I wyjaśnia, że od 1 stycznia 2023 r. nie zmieniają się natomiast przepisy w zakresie sposobu składania dokumentów ubezpieczeniowych przez płatników składek. Płatnik składek, zgłaszający do ubezpieczeń do 5 ubezpieczanych, nadal ma możliwość przekazywania dokumentów ubezpieczeniowych (w tym deklaracji rozliczeniowych) w formie papierowej.
- Jednocześnie zachęcamy wszystkich płatników składek do korzystania z elektronicznej formy kontaktu. Już dziś istnieją przepisy, które wskazują, że jedynym sposobem przekazywania do ZUS wniosków jest forma elektroniczna za pośrednictwem portalu PUE ZUS, np. wnioski o wsparcie w ramach Tarczy Antykryzysowej czy wnioski o świadczenia rodzinne – podkreśla prezes ZUS. I dodaje: - Ustawodawca w procesie legislacyjnym może wskazać, że jedynym sposobem przekazania do ZUS dokumentów/wniosków jest portal PUE ZUS. Wówczas bez profilu na PUE ZUS nie będzie możliwe załatwienie takiej sprawy a dodatkowo korespondencja, która będzie kierowana do płatników składek będzie trafiała wyłącznie elektronicznie na profil płatnika.
Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Pracy i Ubezpieczeń Społecznych - Nr 10/2022 >>
Zalety posiadania PUE ZUS
Jak zaznacza ZUS, na PUE ZUS płatnicy mają dostęp do wielu istotnych informacji. Dostępne są m.in.:
- informacje o saldzie bieżącym oraz saldzie miesięcznym, które pokazują stan opłaconych składek do ZUS,
- informacje o należnych do opłacenia składkach oraz o dokonanych wpłatach,
- informacja roczna dla płatnika składek,
- deklaracje rozliczeniowe, które płatnik wysłał do ZUS,
- lista osób zgłoszonych do ubezpieczeń,
- lista pracowników na zwolnieniu lekarskim.
- W 2022 roku realizowaliśmy szeroko zakrojoną akcję informacyjno-promocyjną w zakresie zakładania profili na PUE ZUS i możliwości korzystania z tego narzędzia. W szczególności informacje były kierowane do każdego płatnika składek, który jeszcze nie miał profilu na PUE ZUS. W odniesieniu do każdej takiej osoby podejmowaliśmy kontakt telefoniczny lub mailowy i przekazywaliśmy szczegółowe informacje i instrukcje postępowania. W wyniku tych działań ponad 65,6 tys. płatników założyło profile na PUE ZUS. Na poziomie lokalnym odbyło się ponad 700 wydarzeń, podczas których informowaliśmy o PUE oraz zakładaliśmy profile. W czasie tych wydarzeń ponad 1,7 tys. płatników zdecydowało się na założenie konta na PUE ZUS. Akcja informacyjna była prowadzona również w instytucjach współpracujących (urzędach gmin, miast itp.). W listopadzie i grudniu 2022 r. przeprowadziliśmy warsztaty online „Praktyczne informacje o PUE ZUS dla płatników składek". W warsztatach uczestniczyło prawie 500 osób. Podczas spotkań słuchacze byli aktywni i zadawali pytania w zakresie rejestracji profilu, udzielania pełnomocnictw czy konkretnych funkcji Platformy – przekazała Gertruda Uścińska. Jak zapewniła, dodatkowo na stronie internetowej Zakładu znajdują się aktualne informacje o obowiązku założenia przez płatników profili na PUE ZUS oraz odpowiedzi na najczęściej zadawane pytania, dzięki którym można pozyskać przydatne informacje. Instrukcje „krok po kroku" jak założyć PUE i jak z niego korzystać są też dostępne w kanale ZUS na YouTube. Informacje o obowiązkowych profilach pojawiały się również w mediach tradycyjnych - ogólnopolskich i lokalnych - oraz w mediach społecznościowych (profil ZUS na Linkedln, konto ZUS na Twitter).
- Na etapie uzgodnień i konsultacji projektu ustawy o zmianie ustawy o systemie ubezpieczeń społecznych wprowadzającego obowiązek posiadania profilu na PUE ZUS przez płatników składek, żaden z przepisów, który ostatecznie znalazł się w ustawie nie był wskazywany jako dyskryminujący ze względu na wiek i stan zdrowia – podkreśla prezes ZUS.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
