Wprowadzenie certyfikatów wykonawców zamówień publicznych było postulatem przedstawicieli rynku zamówień publicznych od dłuższego czasu, bowiem podstawę prawną do wprowadzenia tego narzędzia dawała nam już od 2016 roku dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady 2014/24/UE z dnia 26 lutego 2014 roku w sprawie zamówień publicznych, uchylająca dyrektywę 2014/18/WE.
Głównym założeniem projektu ustawy jest wprowadzenie jednego dokumentu, pobieranego z powszechnie dostępnej bazy danych (Baza Danych o Certyfikacji Wykonawców Zamówień Publicznych) prowadzonej przez ministra właściwego do spraw gospodarki. Możliwość posługiwania się jednym dokumentem w miejsce szeregu wymaganych dotychczas ma ułatwić wykonawcom ubieganie się o zamówienie publiczne, zaś zamawiającym badanie i ocenę ofert.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Sendrowski Paweł , Cyfryzacja rynku zamówień publicznych>
Czytaj także: Certyfikaty ułatwią pozyskiwanie zamówień publicznych. Rząd przyjął projekt ustawy
Zakres certyfikatów
W projekcie ustawy przewidziano możliwość posłużenia się certyfikatami w celu wykazania braku podstaw do wykluczenia z postępowania lub spełniania warunków udziału w postępowaniu. Zgodnie z założeniami projektu ustawy, to wykonawca ma decydować, w jakim zakresie podda się certyfikacji. Certyfikat może obejmować swym zakresem trzy sytuacje:
- potwierdzenie, iż wykonawca nie podlega wykluczeniu z postępowania w oparciu o przesłanki obligatoryjne;
- potwierdzenie, że wykonawca nie podlega wykluczeniu w oparciu o obligatoryjne i fakultatywne przesłanki wykluczenia;
- potwierdzenie, że wykonawca jest zdolny do należytego wykonania zamówienia na roboty budowlane, dostawy lub usługi w zakresie wskazanym w art. 112 ust. 2 ustawy z dnia 11 września 2019 roku – Prawo zamówień publicznych („Pzp”).
Czytaj także komentarz w LEX: Brzeziński Mateusz, Czynności zamawiającego przed wszczęciem postępowania>
Brak podstaw do wykluczenia
W myśl art. 4 ust. 1 projektu ustawy wykonawca może się ubiegać o certyfikat potwierdzający brak przesłanek do wykluczenia z postępowania w dwóch zakresach. Pierwszy z nich obejmuje wyłącznie przesłanki wykluczenia zawarte w art. 108 ust. 1 pkt 1 - 5 Pzp. Drugi zakres certyfikatu potwierdzi zaś brak podstaw do wykluczenia wykonawcy z postępowania w oparciu o podstawy wynikające z art. 108 ust. 1 pkt 1-5 oraz wybranych przez wykonawcę podstaw wykluczenia, o których mowa w art. 108 ust. 2 Pzp lub art. 109 ust. 1 pkt 1 -5 lub 7-10 Pzp.
Ciekawym, ale budzącym moje wątpliwości, rozwiązaniem jest regulacja dotycząca procedury self-cleaningu prowadzonego przez jednostkę certyfikującą. Jednostka certyfikująca może udzielić certyfikacji, pomimo ziszczenia się przesłanek wykluczenia z art. 108 ust. 1 pkt 1, 2, 5 lub art. 109 ust. 1 pkt 2-5 i 7-10 Pzp; jeżeli wykonawca wnioskował o objęcie certyfikatem tych podstaw wykluczenia oraz udowodni on podmiotowi certyfikującemu, że pomimo wystąpienia przesłanek wykluczenia jest on podmiotem rzetelnym, w szczególności naprawił lub zobowiązał się do naprawienia szkody wyrządzonej przestępstwem, wykroczeniem lub swoim nieprawidłowym działaniem, wyczerpująco wyjaśnił fakty i okoliczności, podjął konkretne środki mające na celu zapobieganie nieprawidłowościom (art. 22 projektu ustawy). Jednostka certyfikująca dokonuje oceny wyjaśnień wykonawcy. Uznanie przez jednostkę certyfikującą wyjaśnień i udzielenie certyfikacji pomimo spełnienia się przesłanek wykluczenia wiąże wszystkich zamawiających. Moje wątpliwości budzi to rozwiązanie, bowiem ocena przesłanek wykluczenia oderwana jest od konkretnego postępowania o udzielenie zamówienia publicznego. Dotychczas wyjaśnienia składane w ramach procedury self-cleaningu oceniane były w oparciu o zasadę proporcjonalności. Skutkowało to tym, że każdy z zamawiających w odniesieniu do konkretnego postępowania mógł dojść do innych wniosków w oparciu o te same dokumenty.
Czytaj komentarz praktyczny w LEX: Sendrowski Paweł , Możliwość wykluczenia nierzetelnego wykonawcy z postępowania>
![Zamówienia publiczne [PRZEDSPRZEDAŻ]](https://static.profinfo.pl/storage/image/core_files/2018/7/9/68a1d4a5ceef292d44fa9465d0ea442a/admin/preview/PRZEDSPRZEDAZ_C_150.gif)
Cena promocyjna: 126.64 zł
|Cena regularna: 149 zł
|Najniższa cena w ostatnich 30 dniach: 111.74 zł
Warunki udziału w postępowaniu
W oparciu o certyfikat wykonawca może również wykazać, że posiada zdolności niezbędne do należytego wykonania zamówienia. W art. 5 projektu ustawy, wskazany został zakres certyfikatów w przedmiocie zdolności wykonawcy i może on dotyczyć potwierdzenia spełnienia warunków:
- zdolności do występowania w obrocie gospodarczym;
- uprawnień do prowadzenia określonej działalności gospodarczej lub zawodowej;
- sytuacji ekonomicznej lub finansowej;
- zdolności technicznej lub zawodowej.
Potwierdzenie dwóch pierwszych warunków udziału w postępowaniu nie budzi zbyt wielu wątpliwości. Potwierdzenie dwóch pozostałych warunków w oparciu o certyfikaty wydawane na okres od roku do trzech lat wydaje się być zagadnieniem bardziej złożonym.
Poziom zdolności w przypadku sytuacji ekonomicznej lub finansowej może obejmować w szczególności:
- roczny przychód;
- stosunek aktywów do zobowiązań;
- ubezpieczenie od odpowiedzialności cywilnej;
- zdolność kredytową;
- środki finansowe.
Jak wiadomo, zdolność kredytowa lub środki finansowe zgromadzone na rachunku bankowym wykonawcy mogą ulegać wielokrotnym zmianom w okresie roku czy też trzech lat. Jednostka certyfikująca będzie potwierdzać poziom zdolności w zakresie finansowym w oparciu o informację z banku przedkładaną w procesie certyfikacji. Nieuczciwi wykonawcy mogą podejmować działania, które będą podnosić ich zdolności w tym zakresie (dokonanie wpłat na rachunek bankowy na chwilę przed pozyskaniem informacji z banku o środkach posiadanych na rachunkach bankowych).
Wykonawca będzie mógł również w oparciu o certyfikat wykazać spełnienie warunków udziału w postępowaniu w zakresie zdolności technicznych i zawodowych, obejmujących swym zakresem posiadanie przez osoby wyznaczone do realizacji zamówienia określonego wykształcenia, określonych kwalifikacji zawodowych, doświadczenia lub potencjału technicznego. Poziom zdolności podlegający certyfikacji określany będzie w oparciu o akty wykonawcze wydane przez ministra właściwego do spraw gospodarki.
Czytaj artykuł w LEX: Balcewicz Jarosław, Spełnianie warunków udziału w postępowaniu o zamówienie publiczne przy wykorzystaniu innych podmiotów>
Rozporządzenie w sprawie poziomów zdolności
Wraz z projektem ustawy opublikowany został projekt rozporządzenia ministra rozwoju i technologii w sprawie poziomów zdolności wykonawcy do wykonania zamówienia na roboty budowlane. Projekt rozporządzenia obejmuje swym zakresem jedynie standardowe roboty budowlane z zakresu budowy dróg oraz instalacji wodno-kanalizacyjnych oraz doświadczenia osób wyznaczonych do realizacji zamówienia w zakresie robót budowlanych. Poziomy zdolności dla dostaw i usług ze względu na ich większą rozległość, a co za tym idzie większe skomplikowanie w określeniu ustandaryzowanych poziomów, zostaną określone na późniejszym etapie. W uzasadnieniu do projektu ustawy wskazano, że nastąpi to po czterech latach liczonych od dnia ogłoszenia ustawy. Zamierzeniem ustawodawcy do wprowadzenia standaryzacji wymagań stawianych przez zamawiających w postępowaniu podyktowane jest zwiększeniem efektywności systemu zamówień publicznych w Polsce. Określenie standardów jest jednak zadaniem niełatwym ze względu na różnorodność zadań realizowanych przez zamawiających.
Zobacz także szkolenie w LEX: Sendrowski Paweł , Zrównoważone zamówienia publiczne>
Aktualność danych
W myśl art. 7 ust. 1 projektu ustawy certyfikacja będzie udzielana na okres od roku do trzech lat. Okres ten wydaje się być adekwatny, jednak pojawia się pytanie o aktualność danych zawartych w certyfikatach. Jednostka certyfikująca zobowiązana będzie do prowadzenia stałego nadzoru nad ich aktualnością poprzez monitorowanie sytuacji wykonawcy – przepisy wykonawcze określające procedurę zostaną wydane w oparciu o delegacje ustawową z art. 25 projektu ustawy. Jednostka certyfikująca może też prowadzić czynności sprawdzające, jeżeli poweźmie wątpliwości lub po zawiadomieniu przekazanym przez zamawiających (art. 128a Pzp). Warto też zauważyć, że w obowiązującym obecnie stanie prawnym dokumenty potwierdzające brak podstaw do wykluczenia są aktualne odpowiednio przez okres trzech albo sześciu miesięcy. W konsekwencji należy zastanowić się nad mechanizmem, który pozwoli w sposób efektywny czuwać jednostkom certyfikującym nad aktualnością i prawidłowością danych stanowiących podstawę certyfikacji.
Zobacz także szkolenie w LEX: Brzeziński Mateusz, Omyłki – co można poprawić w ofercie wykonawcy?
Rozwiązania zaproponowane w projekcie ustawy niewątpliwie stanowią odpowiedź na postulaty rynku zamówień publicznych, zmniejszą tym samym obciążenia biurokratyczne w postępowaniu o udzielenie zamówienia publicznego. Ułatwią one ubieganie się o zamówienia publiczne, a przede wszystkim skrócą czas badania i oceny ofert, bowiem zamawiający w oparciu o jeden dokument będzie mógł dokonać weryfikacji wykonawcy, co powinno przełożyć się na czas niezbędny do przeprowadzenia postępowania o udzielenie zamówienia publicznego.
dr Żaneta Urbaniak, associate director, adwokat, praktyka prawa zamówień publicznych i obronności, KPMG Law
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
