UOKiK przedstawił raport ze swojej działalności za 2021 r.
– 2021 rok to prawie tysiąc wydanych decyzji, w tym pierwsze dotyczące sprawców zatorów płatniczych. Suma nałożonych kar wyniosła prawie pół miliarda złotych. Po raz pierwszy sankcje finansowe dotknęły nie tylko przedsiębiorców, ale także osoby zarządzające firmami, które umyślnie dopuściły do naruszeń zbiorowych interesów konsumentów. Odpowiedzialność finansową ponieśli również menedżerowie odpowiedzialni za zawarcie niedozwolonych, antykonkurencyjnych porozumień. Nowym obszarem działań w 2021 r. były media społecznościowe – wszcząłem postępowania wyjaśniające, w których badamy działalność influencerów. Sprawdzamy, czy prawidłowo oznaczają treści sponsorowane oraz czy nie promują tzw. scamu. Bardzo ważna w 2021 r. była także tematyka finansowa i edukacja konsumentów w tej dziedzinie, czemu służyła kampania społeczna „Policz i nie przelicz się!” – mówi Prezes UOKiK Tomasz Chróstny.
Praktyki ograniczające konkurencję
W 2021 roku Prezes UOKiK wszczął 50 postępowań - 38 wyjaśniających i 12 antymonopolowych dotyczących praktyk ograniczających konkurencję. Ponadto wystosował 93 wystąpienia miękkie do przedsiębiorców. Polegają one na wezwaniu do przedstawienia wyjaśnień, zmiany bądź eliminacji niedozwolonych działań.
Prezes Urzędu wydał w 2021 roku 13 decyzji z zakresu praktyk ograniczających konkurencję, z czego 12 dotyczyło niedozwolonych porozumień, a jedna - nadużywania pozycji dominującej. Łączne kary finansowe wyniosły 129,3 mln zł. W czterech przypadkach sankcje obniżono dzięki programowi łagodzenia kar leniency, wydano również 3 decyzje z wykorzystaniem procedury dobrowolnego poddania się karze. W 2021 r. przedsiębiorcy złożyli cztery wnioski o objęcie programem leniency.
Najwyższe kary za praktyki ograniczające konkurencję w 2021 r. zostały nałożone w dwóch decyzjach dotyczących niedozwolonych porozumień sprzedawców samochodów ciężarowych marki DAF. W pierwszej z nich Prezes UOKiK stwierdził zawarcie zmowy pomiędzy pięcioma spółkami: DBK, ESA Trucks Polska, TB Truck & Trailer, Van Tilburg-Bastianen Groep i WTC. Przedsiębiorcy podzielili między sobą rynek i wymieniali się informacjami o cenach. W przypadku czterech podmiotów (bez ESA Trucks Polska) ustalenia dotyczyły również wymiany informacji o ofertach składanych w przetargach. Prezes UOKiK nałożył na spółki kary w łącznej wysokości ponad 118 mln zł. Sankcje finansowe – w wysokości blisko 1,7 mln zł - zostały nałożone również na ośmiu menedżerów, którzy brali aktywny udział w zmowie. Druga decyzja dotycząca dealerów ciężarówek dotyczy trzech spółek: Firmy Wanicki, DBK i WTC. Przedsiębiorcy podzielili między sobą rynek, wspólnie uzgodnili, że każdy z nich będzie startować w przetargach publicznych jedynie na określonym terytorium. Łączne kary wyniosły ponad 2,65 mln zł.
Kontrola koncentracji i inwestycji
Ochrona konkurencji to także kontrola koncentracji. Rok 2021 był rekordowy pod względem fuzji i przejęć przedsiębiorców. Prezes UOKiK wydał 300 decyzji, w tym 295 to zgody na koncentrację, 4 decyzje warunkowe oraz jeden zakaz. W 2021 r. Prezes Urzędu wszczął 329 postępowań, w których sprawdzał, czy fuzje i przejęcia nie wpłyną negatywnie na konkurencję.
Prezes Urzędu wszczął ponadto osiem postępowań z zakresu kontroli inwestycji. Wydał trzy decyzje, w dwóch przypadkach nie zgłosił sprzeciwu do transakcji. Jedna decyzja dotyczyła umorzenia postępowania.
Pomoc publiczna
Pomoc publiczna jest ingerencją państwa w mechanizmy wolnego rynku, dlatego stosowana jest w ograniczonym zakresie. UOKiK wstępnie ocenia wsparcie indywidualne i programy pomocowe pod kątem zgodności z prawem unijnym oraz monitoruje pomoc publiczną, czyli wsparcie udzielone przedsiębiorcom w Polsce. W 2021 roku Urząd zaopiniował 42 projekty dotyczące programów pomocowych i pomocy indywidualnej (w tym na restrukturyzację). Do UOKiK wpłynęły 684 wnioski o dokonanie interpretacji i 561 projektów dokumentów rządowych do analizy pod kątem możliwości wystąpienia pomocy publicznej. Ponadto do Urzędu zgłoszono 1584 projekty programów de minimis, które UOKiK oceniał pod względem przejrzystości zasad udzielania pomocy.
Prezes UOKiK notyfikował w 2021 r. Komisji Europejskiej 32 projekty przewidujące udzielenie pomocy publicznej, w tym 25 programów pomocowych i 7 dotyczących pomocy indywidualnej (w tym na restrukturyzację). Było wśród nich 19 postępowań notyfikacyjnych w zakresie spraw związanych z przeciwdziałaniem negatywnym skutkom pandemii COVID-19, przy czym 5 z nich dotyczyło kolejnych wersji tzw. tarczy antykryzysowej. KE zaakceptowała 30 projektów pomocowych.
W 2021 r. UOKiK koordynował również proces konsultacji i przygotowania stanowisk Polski do 7 projektów dokumentów unijnych w zakresie pomocy publicznej.
Przewaga kontraktowa
W 2021 roku Prezes UOKiK wydał 3 decyzje dotyczące nieuczciwego wykorzystywania przewagi kontraktowej w obrocie produktami rolno-spożywczymi, w tym jedną zobowiązującą. Wszczął 5 postępowań wyjaśniających oraz 3 właściwe. Ponadto skierował 8 wystąpień miękkich do przedsiębiorców.
Łączne kary za nieuczciwe wykorzystywanie przewagi kontraktowej wyniosły ponad 200 mln zł. Największa z nich – blisko 124 mln zł -dotyczyło Kaufland Polska Markety. Spółka wymagała od dostawców obniżenia ceny produktów rolnych i spożywczych już po ich sprzedaży, nieuczciwie wykorzystując swoją przewagę kontraktową.
Poza wydanymi decyzjami na uwagę zasługuje m.in. raport dotyczący rabatów uzyskiwanych przez duże sieci handlowe od dostawców produktów rolno-spożywczych.
2021 rok przyniósł również zmianę przepisów dotyczących przewagi kontraktowej, wynikającą z implementacji unijnej dyrektywy. Nowe prawo w zasadniczych kwestiach odpowiada wcześniej stosowanym rozwiązaniom, pozwoli jednak na skuteczniejsze zwalczanie nieuczciwych praktyk. Kilka zmian zostało wprowadzonych z inicjatywy Prezesa UOKiK. Pierwszą z nich jest możliwość przedstawiania istotnego poglądu w sprawie. Kolejna to bezwzględny zakaz nieuzasadnionego obniżania należności z tytułu dostawy produktów rolnych lub spożywczych po jej przyjęciu przez nabywcę, w szczególności na skutek żądania udzielenia rabatu.
Zatory płatnicze
Rok 2021 przyniósł pierwsze decyzje Prezesa UOKiK wobec przedsiębiorców tworzących zatory płatnicze – ten obszar jest w kompetencjach Urzędu od 2020 r. W ubiegłym roku prowadziliśmy 108 postępowań, w tym 8 wszczętych w 2021 r. Prezes UOKiK wydał 21 decyzji w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. Na przedsiębiorców powodujących zatory nałożył kary w łącznej wysokości ponad 1,4 mln zł.
Początek obowiązywania przepisów o zatorach płatniczych pokazał już potrzebę zmian w prawie. Obowiązująca ustawa m.in. w niezwykle sztywny sposób określa ramy działania Prezesa UOKiK, nie pozwala również na wzięcie pod uwagę szczególnych uwarunkowań gospodarczych czy też konkretnych okoliczności dotyczących przedsiębiorców. Od miesięcy trwają uzgodnienia międzyresortowe dotyczące nowelizacji ustawy. Zdaniem Urzędu niezbędne jest przede wszystkim uelastycznienie obowiązujących przepisów, w tym w zakresie uwzględniania przy wymiarze kary szczególnych okoliczności dotyczących naruszenia jak i samego przedsiębiorcy, łagodzących i obciążających.
Czytaj także: UOKiK: Prawie tysiąc decyzji w obronie konsumentów i konkurencji>>
