Decyzję w tej sprawie Rada Ministrów podjęła na posiedzeniu na wtorek 3 stycznia br. 31 stycznia projekt wpłynął do Sejmu i został skierowany do pierwszego czytania, które odbyło się we wtorek 7 lutego wieczorem. Projekt został skierowany do dalszych prac w komisji Komisji Gospodarki i Rozwoju.
Gwarancje niezależności Prezes UOKiK stracił w 2006 r., gdy w życie weszła ustawa o państwowym zasobie kadrowym i wysokich stanowiskach państwowych. Zostały one przywrócone wraz z wejściem w życie obecnie obowiązującej ustawy o ochronie konkurencji i konsumentów z 16 lutego 2007 r., jednak już w kwietniu 2007 r. ustawodawca zdecydował się powrócić do stanu sprzed uchwalenia nowej ustawy, a więc braku jakichkolwiek gwarancji niezależności.
Czytaj: TSUE: Brak niezależności organu ochrony konkurencji uzasadnia skargę do KE>>
Czytaj w LEX: Uprawnienia Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów a tajemnica bankowa >>>
- W rezultacie Prezes UOKiK może być w zasadzie w każdej chwili i bez konkretnej przyczyny odwołany przez Prezesa Rady Ministrów - przypomina Oliński, analityk prawny FOR, w swojej niedawnej analizie, w swojej najnowszej analizie. I dodaje, że stan ten był wielokrotnie krytykowany przez przedstawicieli nauk prawnych, wydaje się również być nieadekwatny wobec gwarancji kadencyjności i nieodwołalności piastunów innych organów regulacyjnych: Prezesa URE, Prezesa UKE, czy też Prezesa UODO.
Do zmiany tego stanu rzeczy zmusza rząd unijna dyrektywa ECN+ uchwalona w grudniu 2018 r. Mimo, że powinna zostać wdrożona do lutego 2021 r., krajowy projekt ustawy nadal nie został nawet przekazany do prac legislacyjnych w Sejmie. W sprawie tej toczy się postępowanie przeciwko Polsce o naruszenie prawa unijnego, które od 29 września 2022 r. znajduje się na etapie uzasadnionej opinii Komisji Europejskiej. Następnym możliwym krokiem jest zaskarżenie naruszenia do Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej, włącznie z możliwością zawnioskowania o kary finansowej.
Tylko raz na 5-letnią kadencję
Projekt noweli wprowadza m.in. pięcioletnią kadencję prezesa UOKiK i określa zamknięty katalog przesłanek, na podstawie których będzie mógł być odwołany przez premiera przed końcem kadencji. Wśród tych przesłanek znalazło się m.in.:
- skazanie prawomocnym wyrokiem za umyślne przestępstwo lub umyślne przestępstwo skarbowe;
- pozbawienie praw publicznych;
- złożenie rezygnacji; utrata obywatelstwa polskiego oraz choroba stwierdzona orzeczeniem lekarskim lub inna przeszkoda,
- trwale uniemożliwiająca wykonywanie zadań
Jak podkreślono w uzasadnieniu projektu, katalog nie zawiera przesłanek o charakterze ocennym i niedookreślonym, a wraz z wprowadzeniem 5-letniej kadencji ma zapewnić większą niezależność prezesa UOKiK i pozwolić na planowanie polityki ochrony konkurencji i konsumentów w dłuższej perspektywie czasu.
Zaproponowano również ograniczenie, zgodnie z którym prezes UOKiK może zostać ponownie powołany tylko raz.
Nowe kompetencje dla UOKiK
Projekt przewiduje też zmiany dotyczące zadań Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK).
Prezes UOKiK będzie miał możliwość m.in.:
- nałożenia okresowej kary pieniężnej na przedsiębiorców, którzy nie wykonują nałożonych na nich obowiązków;
- pozyskiwania informacji od osób fizycznych.
- Doprecyzowany zostanie przepis dotyczący nakładania kar na związki przedsiębiorców. Chodzi m.in. o wprowadzenie szczegółowych regulacji obliczania obrotu związku przedsiębiorców oraz jego poszczególnych członków na potrzeby nakładania kary pieniężnej oraz umożliwienie egzekwowania kary w przypadku niewypłacalności takiego związku.
- Nastąpi zmiana sposobu ustalania kary nakładanej za naruszenia, do których doszło w trakcie bądź w związku z kontrolą oraz wynikłe z niezastosowania się do decyzji Prezesa UOKiK. Chodzi o zastąpienie maksymalnego pułapu kary określonego kwotowo, pułapem określonym, jako procent obrotu.
Kara pieniężna za te naruszenia będzie nie większa niż 3 proc. obrotu osiągniętego w roku obrotowym poprzedzającym rok nałożenia kary.
Nowe rozwiązania przewidują, że w przypadku naruszenia przez przedsiębiorcę zakazu zawierania niedozwolonych porozumień lub nadużywania pozycji dominującej, naruszenia dopuszcza się również przedsiębiorca lub przedsiębiorcy wywierający decydujący wpływ na tego przedsiębiorcę.
Wzmocniona zostanie skuteczność działania programów łagodzenia kar, co może zachęcić potencjalnych wnioskodawców do informowania organów ochrony konkurencji o tajnych, niedozwolonych porozumieniach ograniczających konkurencję.
Wprowadzone zostaną nowe przepisy dotyczące uzasadnienia zarzutów przez UOKiK. Po zmianie, uzasadnienie zarzutów będzie wydawane na etapie wszczęcia postępowania. Obowiązek ten będzie dotyczyć postępowań:
- antymonopolowych w sprawach praktyk ograniczających konkurencję;
- w sprawach praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów;
- w sprawach o uznanie postanowień wzorca umowy za niedozwolone;
- w sprawach nakładania kar pieniężnych.
Doprecyzowane zostaną zasady współpracy UOKiK i Policji podczas kontroli oraz przeszukania.
Wprowadzona zostanie pięcioletnia kadencja Prezesa UOKiK. Rozwiązanie to – wraz z określeniem kryteriów powołania i odwołania, jak i sposobu sprawowania tej funkcji – ma na celu zapewnienie większej niezależności Prezesa UOKiK. Pozwoli także na planowanie polityki ochrony konkurencji i konsumentów w dłuższej perspektywie czasu.
