Ministerstwo Finansów przygotowało projekt nowelizacji ustawy o ubezpieczeniach obowiązkowych, Ubezpieczeniowym Funduszu Gwarancyjnym i Polskim Biurze ubezpieczycieli Komunikacyjnych oraz ustawy o działalności ubezpieczeniowej i reasekuracyjnej. Ustawa ma implementować do prawa polskiego regulacje zmienionej 24 listopada 2021 r. dyrektywy 2009/103/WE w sprawie ubezpieczenia od odpowiedzialności cywilnej za szkody powstałe w związku z ruchem pojazdów mechanicznych i egzekwowania obowiązku ubezpieczania od takiej odpowiedzialności (dalej MID albo dyrektywa komunikacyjna). Uwzględnia też wyrok Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej z 21 grudnia 2021 r. w sprawie C-428/20 przeciwko Polsce za niewłaściwą implementację wysokości sum gwarancyjnych w 2009 r. Zmiany, z pewnymi wyjątkami, mają wejść w życie 23 grudnia 2023 r.
Czytaj w LEX: Polskie sumy gwarancyjne z polis OC były za niskie. Omówienie wyroku TS z dnia 21 grudnia 2021 r., C-428/20 >>
Kłopotliwy pojazd wolnobieżny
W toku uzgodnień międzyresortowych i konsultacji publicznych najbardziej skrytykowany został pomysł usunięcia pojazdów wolnobieżnych z definicji pojazdów mechanicznych. Negatywnie oceniły ten pomysł Polska Izba Ubezpieczeń, Komisja Nadzoru Finansowego, Ubezpieczeniowy Fundusz Gwarancyjny oraz Rzecznik Finansowy.
Nowa definicja pojazdu w projektowanym kształcie wyłącza ze swojego zakresu pojazdy wolnobieżne. Pojazdy wolnobieżne o maksymalnej masie netto większej niż 25 kg i maksymalnej prędkości konstrukcyjnej większej niż 14 km/h zgodnie z projektem znalazły poza zakresem pojęcia pojazdu mechanicznego.
Polska Izba Ubezpieczeń zauważa, że pojazdy wolnobieżne, takie jak np. koparki, spycharki, najczęściej pełnią podwójną funkcję – środka transportu i maszyny, poruszają się również po drogach publicznych stwarzając ryzyko wyrządzenia szkody w związku ze swoim ruchem. Posiadacze pojazdów wolnobieżnych mogą nie być zainteresowani zawarciem dobrowolnego ubezpieczenia odpowiedzialności cywilnej z tytułu posiadania takich pojazdów. Wówczas osoby poszkodowane w związku z ruchem tych pojazdów mogłyby dochodzić odszkodowania wyłącznie od posiadacza pojazdu wolnobieżnego.
Knade-Plaskacz Agnieszka: Odpowiedzialność ubezpieczycieli z tytułu obowiązkowych ubezpieczeń komunikacyjnych w orzecznictwie TS i Trybunału EFTA - naprawienie szkody niemajątkowej oraz przyczynienie się poszkodowanego >>>
Dodatkowo, zgodnie z projektem ustawy, umowy ubezpieczenia OC z tytułu posiadania pojazdów wolnobieżnych zawarte i obowiązujące na dzień wejścia w życie ustawy, ulegają rozwiązaniu z dniem wejścia w życie ustawy. Rozwiązanie to jest nieakceptowalne przede wszystkim ze względu na społeczne skutki jakie powoduje. Ubezpieczający może nie mieć dostatecznej wiedzy, że jego umowa została rozwiązana z mocy prawa, a co za tym idzie bez innego dobrowolnego ubezpieczenia OC będzie zobowiązany do naprawienia szkody wyrządzonej w związku z ruchem pojazdu wolnobieżnego z własnych środków finansowych. Również istotne są skutki dla zakładów ubezpieczeń ubezpieczających pojazdy wolnobieżne. W związku z rozwiązaniem tych umów ubezpieczenia z dniem wejścia w życie ustawy zakłady ubezpieczeń zobowiązane będą do poinformowania ubezpieczającego o rozwiązaniu umowy i do zwrotu składki za niewykorzystany okres ubezpieczenia.
Jak wskazuje Komisja Nadzoru Finansowego, „ustawodawca nie przedstawia rozstrzygnięcia, co ze szkodami spowodowanymi przez takie pojazdy w przypadku wprowadzenia ich do ruchu". - Należy rozważyć, czy nie stwarza to ryzyka wprowadzenia do ruchu, w tym na drogach publicznych, pojazdów wolnobieżnych (niezależnie od ich masy) bez obowiązku ubezpieczenia OC ppm – pisze KNF w uwagach do projektu i wskazuje, że może to powodować istotne wątpliwości co do odpowiedzialności za szkody związane z ruchem takich pojazdów w związku z brakiem objęcia ich ubezpieczeniem OC.
Kucharski Bartosz: Odpowiedzialność z ubezpieczenia OC za szkody wywołane ruchem tzw. pojazdów specjalnych. Glosa do wyroku SN z dnia 4 września 2020 r., II CSK 749/181 >>
Zakaz dyskryminacji ze względu na miejsce zamieszkania
Krytyka dotyczy też projektowanego zapisu, zgodnie z którym przy ustalaniu wysokości składki ubezpieczeniowej za ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych nie uwzględnia się narodowości posiadacza pojazdu mechanicznego, jego poprzedniego miejsca zamieszkania lub siedziby ubezpieczonego.
Dyrektywa komunikacyjna zakazuje dyskryminacji ze względu na państwo miejsca zamieszkania, a nie ze względu na "miejsce zamieszkania". Zdaniem KNF te ostatni zapis może być zbyt szeroki i restrykcyjny oraz uniemożliwiać właściwą taryfikację OC komunikacyjnego uwzględniającą różnice np. w poziomie ryzyka wynikającego z ruchu na terenach wiejskich i miejskich.
Podobną opinię wyrażą PIU, która wskazuje, że „art. 8 ust. 3b w brzmieniu proponowanym w projekcie ustawy jest niezgodny z dyrektywą, która przewiduje zakaz dyskryminacji przy ustalaniu wysokości składki ubezpieczeniowej za ubezpieczenie OC posiadaczy pojazdów mechanicznych, ze względu na narodowość posiadacza pojazdu mechanicznego, jego poprzednie miejsce zamieszkania lub siedzibę ubezpieczonego. Zakaz dyskryminacji jest czym innym niż zakaz uwzględniania. Przy ocenie ryzyka ubezpieczeniowego istotne może być uwzględnienie np. że poprzednio posiadacz mieszkał w kraju o ruchu lewostronnym”.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.