Zagadnienia dotyczące funkcjonowania kredytów hipotecznych waloryzowanych do walut obcych są niezwykle istotnym problemem prawnym i społecznym, a jego rozwiązanie należy z pewnością do największych wyzwań stojących obecnie przed polskim wymiarem sprawiedliwości. Jednym z działań podjętych w celu realizacji tego zadania jest powołanie w Sądzie Okręgowym w Warszawie XXVIII Wydziału Cywilnego, często potocznie określanego jako wydział „frankowy” czy też wydział do spraw „frankowych”.
Artykuł jest drugą częścią analizy przygotowanej przez sędziego Tomasza Niewiadomskiego. Pierwsza część: Niewiadomski: Wydział frankowy to nie jest sąd wyjątkowy>>
Zarządzenie Ministra Sprawiedliwości z 1 lutego 2021 roku, powołujące XXVIII Wydział Cywilny, nie zawiera ściśle oznaczonych symboli spraw, które mają należeć do jego właściwości. Zgodnie z nim XXVIII Wydział Cywilny został powołany do rozpoznawania spraw cywilnych dotyczących umów kredytu denominowanego lub indeksowanego do walut obcych. Zupełnie niezgodna z faktami jest więc teza, że sposób określenia właściwości XXVIII Wydziału Cywilnego ma rzekomo nawiązywać do wykazu spraw podlegających symbolizacji stanowiącego załącznik nr 2 do zarządzenia Ministra Sprawiedliwości z 19 czerwca 2019 roku.
Czytaj także: Sędzia Niewiadomski: Wydział do spraw frankowych już wydaje ważne orzeczenia >>
Zagadnienia i sprawy, którymi zajmuje się Wydział
Zakres funkcjonalny spraw, do rozpoznania których został utworzony ten wydział, z uwagi na brak sprecyzowania kategorii spraw, odnosi się więc do wszystkich spraw cywilnych w których w ramach podstawy faktycznej strona odwołuje się do umowy kredytu indeksowanego czy denominowanego. Ideą, która bowiem przyświecała powołaniu wydziału, było bowiem, wobec braku możliwości skatalogowania wszystkich spraw, zawarcie łącznika, który będzie elementem identyfikującym sprawy podlegające rejestracji i rozpoznaniu przez XXVIII Wydział Cywilny.
POBIERZ WZÓR:
- Postanowienie o dopuszczeniu dowodu z przesłuchania świadków w sprawie o kredyt frankowy >
- Pozew dotyczący kredytu denominowanego (pozew frankowy - teoria dwóch kondykcji) >
W efekcie wydział ten jest w pierwszej kolejności właściwy do rozpoznawania spraw oznaczonych symbolem 049c, tj. o roszczenia z umów bankowych waloryzowanych/denominowanych/indeksowanych do waluty innej niż waluta polska, z wyłączeniem denominowanych/indeksowanych do franka szwajcarskiego. W praktyce pojawiają się w nich kredyty powiązane z walutami euro lub dolarem amerykańskim, a wyjątkowo także z jenem japońskim.
Ponadto wydział rozpoznaje sprawy o roszczenia z umów bankowych denominowanych/indeksowanych do franka szwajcarskiego, oznaczone symbolem 049cf. Do tej grupy należą także postępowania w których zawarte jest żądanie ustalenia nieważności umów kredytów – jest to wręcz przytłaczająca większość zarejestrowanych spraw, a które według wywodów sędziego Zbigniewa Miczka rzekomo w ogóle nie polegają kognicji wydziału. Podobnie i powództwa o zwrot wypłaconego kapitału na podstawie umowy kredytu indeksowanego lub denominowanego, w przypadku ustalenia nieważności umowy i wynagrodzenia za korzystanie z ww. kapitału bez tytułu prawnego, stanowią sprawy podlegające rejestracji w XXVIII Wydziale Cywilnym jako odpowiadające jego właściwości funkcjonalnej.
Ponadto w tym wydziale w repertorium C są także rejestrowane innego rodzaju postępowania. Są to m.in. sprawy o pozbawienie tytułu wykonawczego wykonalności (art. 840 kpc), oznaczone symbolem 021, w których egzekwowane roszczenia wynikają z ww. umów indeksowanych lub denominowanych do walut obcych. Ponadto prowadzone jest repertorium Co w którym rejestrowane są m. in. wnioski o zwolnienie od kosztów sądowych (symbol 105), o zatwierdzenie ugody zawartej przed mediatorem (symbol 124), o zabezpieczenie (symbol 131) oraz postępowania o odtworzenie zaginionych akt (symbol 111).
Czytaj: Likwidacja LIBOR a umowy o kredyty we frankach >
Nie sposób też wiązać jakiekolwiek specyfiki tego wydziału z uprawnieniem prezesa sądu do rozstrzygania ewentualnych wątpliwości przydziału określonych spraw do konkretnego wydziału. Tego rodzaju kompetencja to bowiem element zadań prezesa w zakresie kierowania działalnością administracyjną sądu. Ponadto rozwiązanie to wynika z przepisu powszechnie obowiązującego aktu prawnego i dotyczy wszystkich sądów powszechnych w Polsce.
Powyższe rozważania wskazują, że XXVIII Wydział Cywilny rozpoznaje w praktyce bardzo dużą ilość spraw i to do niego została skierowana większość spraw cywilnych które wpłynęły do Sądu Okręgowego w Warszawie od kwietnia 2021 roku. Jego właściwość została określona według kryteriów generalnych i abstrakcyjnych, co jest typowe dla jednostek organizacyjnych sądów powszechnych.
Nietrafność twierdzeń o dyskryminacji obywateli
Niewątpliwe najbardziej radykalne i zdumiewające są tezy sędziego Zbigniewa Miczka o rzekomej dyskryminacji określonej grupy obywateli przez Ministra Sprawiedliwości wskutek utworzenia wydziału „frankowego”. Tym niemniej analizując ten temat na poważnie należy przede wszystkim wskazać, że wydział został utworzony na wniosek władz Sądu Okręgowego w Warszawie jako wynik dokładnej oceny i trafnej prognozy tendencji rysujących się w praktyce funkcjonowania Sądu, polegającej na wpływie bardzo dużej ilości spraw „frankowych”. Nie oznacza to jednak, że tylko w Sądzie Okręgowym w Warszawie może funkcjonować tego rodzaju wydział. Nie ma przecież żadnych przeszkód by władze innych sądów okręgowych wystąpiły z podobnymi wnioskami o utworzenie podobnych wydziałów w podległych im sądach. Teoretycznie nie jest też wykluczone utworzenie kolejnych podobnych wydziałów w Sądzie Okręgowym w Warszawie lub też powrót do tzw. „wspólnego wpływu” w pionie cywilnym. Wydział nie ma bowiem sztywno zakreślonych ram czasowych funkcjonowania i jest integralną częścią pionu cywilnego.
Brak potrzeby powoływania podobnych wydziałów w innych sądach okręgowych niewątpliwe może mieć związek z tym, że wpływ takich spraw do nich jest i zawsze będzie znacznie niższy niż w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Jedynie przez pierwszych 9 miesięcy funkcjonowania wydziału zostało w nim zarejestrowanych ponad 20 000 spraw, co z pewnością znacznie przekracza wpływ analogicznych spraw w innych sądach okręgowych w Polsce.
Ma to oczywiście związek z tym, że niemal wszystkie banki, które udzielały kredytów „frankowych”, mają swoje siedziby w Warszawie. Wyjątek w tym zakresie stanowią ING Bank Śląski z siedzibą w Katowicach czy Bank BPH z siedzibą w Gdańsku, ale banki te mają stosunkowo niewielki portfel kredytów walutowych . Już choćby z tego względu teoretycznie większość spraw z powództwa kredytobiorców przeciwko bankom może być potencjalnie kierowana do Sądu Okręgowego w Warszawie z mocy art. 30 Kodeksu postępowania cywilnego. Nie dotyczy to jednak powództw banków o zwrot i wynagrodzenie za korzystanie z kapitału kredytu.
Sprawy konsumentów z całej Polski
O trafności powyższych argumentów świadczy też praktyka funkcjonowania XXVIII Wydziału Cywilnego - rozpoznaje on bowiem sprawy konsumentów mających miejsce zamieszkania na terenie całej Polski. Toczą się w nim sprawy dotyczące kredytobiorców mających miejsca zamieszkania m. in. we Wrocławiu, Szczecinie, Gdańsku, Olsztynie, Zamościu, Krośnie czy w Krakowie. Wydział rozpoznaje więc sprawy „frankowe” dla podmiotów z całej Polski – stąd też taki duży wpływ nowych spraw, który siłą rzeczy musi wpływać na czas ich rozpoznania. Zdecydowanie nie jest to wydział tylko dla mieszkańców Warszawy – można wręcz stwierdzić, że powodowie mieszkający w Warszawie to w nim mniejszość.
Tym samym zupełnie nieuprawiona i sprzeczna z faktami jest teza, że to akurat podmioty mające miejsca zamieszkania lub siedzibę na obszarze właściwości Sądu Okręgowego w Warszawie, są w jakikolwiek sposób uprzywilejowane czy „preferowane” względem mieszkańców innych części Polski wskutek utworzenia XXVIII Wydziału Cywilnego. Przeciwnie – stał się on de facto wydziałem o właściwości ogólnopolskiej.
Biorąc jednak pod uwagę wspomnianą ilość już toczących się spraw w tym wydziale, jak również ilość orzekających w nim sędziów, konsumenci zdecydowanie częściej powinni korzystać z przysługującej im możliwości wnoszenia pozwów w sądach właściwych dla swojego miejsca zamieszkania . Dotyczy to także oczywiście powództw o ustalenie nieważności umów kredytu .
Tryb powoływania sędziów
Nie ulega żadnej wątpliwości, że tryb powoływania sędziów orzekających w XXVIII Wydziale Cywilnym także nie odbiega w żaden sposób od procedur obowiązujących wszystkich innych sędziów sądów powszechnych. Każdy z 19 sędziów orzekających obecnie w tym wydziale został bowiem powołany do pełnienia urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, na wniosek Krajowej Rady Sądownictwa, na czas nieoznaczony, tj. zgodnie z art. 179 Konstytucji. Z kolei przydział do tego wydziału został dokonany przez Prezesa Sądu Okręgowego . Kadra sędziowska składa się obecnie z 19 osób z których większość może poszczycić się wieloletnim doświadczeniem zawodowym w rozpoznawaniu spraw cywilnych lub gospodarczych.
Zupełnie chybione jest wiązanie jakiejś specyfiki wydziału w tym, że orzeka w nim kilku sędziów sądu rejonowego delegowanych do pełnienia czynności w Sądzie Okręgowym w Warszawie. Delegowanie sędziów jest instytucją mająca niezwykle długą oraz ugruntowaną tradycję w polskim systemie prawnym i jest stosowane w praktyce w bardzo szerokim zakresie od kilkudziesięciu lat. Wprowadziło je już rozporządzenie Prezydenta RP z 6 lutego 1928 roku i od tego czasu jest nieustannie obecne w polskim sądownictwie. Jedynie w okresie od 1 października 2001 roku do 30 czerwca 2008 roku Minister Sprawiedliwości delegował aż 1989 sędziów do wypełniania obowiązków sędziego w innym sądzie. W kilku ostatnich latach sędziowie delegowani stanowili też około połowy stanu kadry sędziowskiej w pionie cywilnym Sądu Okręgowego w Warszawie. Fakt, że kilku sędziów delegowanych orzeka także w XXVIII Wydziale Cywilnym absolutnie w żaden sposób nie przemawia za jakąś jego specyfiką. Wręcz przeciwnie – delegowanie sędziów to niezwykle powszechna praktyka w polskim Wymiarze Sprawiedliwości, której zgodność z Konstytucją RP została potwierdzona przez Trybunał Konstytucyjny już w 2009 roku . Warto także wskazać, iż Trybunał Sprawiedliwości Unii Europejskiej w swoim dotychczasowym orzecznictwie wyraził zastrzeżenia jedynie wobec dopuszczalności delegacji sędziów w sprawach karnych.
Dr Tomasz Niewiadomski ukończył prawo na Uniwersytecie Marii Curie-Skłodowskiej w Lublinie, ale także studia podyplomowe z ekonomii w Szkole Głównej Handlowej i kurs giełdowy prowadzony przez warszawską Giełdę Papierów Wartościowych. Sędzia Sądu Okręgowego w Warszawie, przewodniczący XXVIII Wydziału Cywilnego. W latach 2012 – 2021 sędzia Sądu Rejonowego dla Warszawy – Mokotowa w Warszawie, a w latach 2018 – 2021 wiceprezes ds. cywilnych tego Sądu. Pracował także w sądach w Lublinie i w Puławach. Specjalizuje się w prawie cywilnym i podatkowym.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.