Od niespełna dwóch miesięcy w sporach sądowych obowiązuje kilka zasad, które wpływają na pozycję stron w postępowaniach sądowych z zakresu własności intelektualnej. Nowe reguły wprowadzone w życie ustawą z 9 marca 2023 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw były wcześniej stosowane w orzecznictwie. Jednak polskie prawo nie jest prawem precedensów, toteż dopiero skodyfikowanie określonych reguł pozwala uzyskać pewność, że zostaną zastosowane. Poza zwiększeniem pewności prawa, nowelizacja poprawiła pozycję osoby, której zarzuca się naruszenie, m.in. umożliwiając jej przedstawienie stanowiska w sytuacjach, w których dotychczas nie było to możliwe.
Czytaj też: Zmiany w postępowaniu cywilnym - wysłuchanie przed zabezpieczeniem w sprawach własności intelektualnej
Postępowania zabezpieczające po zmianach
Na samym początku trzeba wyjaśnić, że wprowadzone zmiany dotyczą postępowania w sprawach o zabezpieczenie roszczeń. Ten typ postępowań toczy się zazwyczaj przed wniesieniem powództwa. Jego celem jest uregulowanie relacji stron na czas trwania postępowania przed sądem. Na skutek wniosku o udzielenie zabezpieczenia, sąd może nałożyć na stronę przeciwną określone obowiązki. W sprawach z zakresu własności intelektualnej będzie to najczęściej zobowiązanie do powstrzymania się od określonych działań. Ogólnie rzecz biorąc, celem tego postępowania jest zapobieganie zmianom, które mogą zajść w toku procesu, a które prowadziłyby do tego, że zapadły korzystny wyrok nie miałby dla powoda znaczenia. Innymi słowy, zabezpieczenie roszczeń polega na zachowaniu określonego stanu faktycznego, czy też zapobieganie jego niekorzystnej zmianie.
Z punktu widzenia przedsiębiorców instytucja ta jest niezwykle istotna. Postępowania sądowe mogą toczyć się nawet kilka lat. W obliczu braku zabezpieczenia przeciwnik procesowy przez cały okres postępowania będzie miał możliwość działania jak dotychczas. Jeśli np. potencjalny naruszyciel przez kilka lat narusza cudzy znak towarowy, to w tym czasie może się zdarzyć, iż konsumenci zaczną postrzegać dany znak jako pochodzący od naruszyciela. Odwrócenie tego stanu rzeczy będzie niemożliwe lub bardzo trudne.
Jednocześnie udzielenie zabezpieczenia bardzo głęboko ingeruje w działalność strony obowiązanej – w szczególności, gdy dotyczy zakazu wprowadzania do obrotu. Dlatego też konieczne jest wyważenie przez sąd interesów obu stron w myśl wyrażonej zresztą w art. 730 (1) par. 3 k.p.c. reguły. Zgodnie ze wspomnianym przepisem przy wyborze sposobu zabezpieczenia sąd uwzględni interesy stron lub uczestników postępowania w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę prawną, a obowiązanego nie obciążać ponad potrzebę. Wydaje się, że ostatnie zmiany zmierzają właśnie w tym kierunku.
Zobacz procedurę w LEX: Rozpoznanie wniosku o udzielenie zabezpieczenia >
Sześć miesięcy na oddalenie wniosku
Nowelizacja wprowadziła do kodeksu postępowania cywilnego termin na wystąpienie z wnioskiem o zabezpieczenie roszczeń. W myśl zasady z art. 755 par. 2 (3) k.p.c. sąd ma obowiązek oddalenia wniosku o zabezpieczenie roszczeń w sprawach własności intelektualnej wniesionego po upływie sześciu miesięcy od dnia, w którym wnioskodawca powziął wiadomość o naruszeniu przysługującego mu prawa wyłącznego. Wprowadzenie tego terminu wynika bezpośrednio z orzecznictwa. Ukształtował się pogląd, zgodnie z którym przekroczenie go pozbawiało wnioskodawcę tzw. interesu prawnego, który z kolei jest warunkiem uzyskania zabezpieczenia. Nie był to jednak termin bezwzględny, gdyż przyjmowano, że wniosek o zabezpieczenie złożony po upływie sześciu miesięcy może być uwzględniony w przypadku szczególnych okoliczności. Typowym przykładem takich okoliczności były negocjacje przedsądowe stron. Przyjmowano, że zwłoka właściciela prawa wyłącznego wynikała z tego, iż liczył on na polubowne zakończenie sporu. Niestety aktualnie przepisy nie dopuszczają takiej furtki, a właściciel prawa wyłącznego nie może spóźnić się ze złożeniem wniosku. Warto jednak wspomnieć, iż nie dotyczy to wystąpienia z wnioskiem o zabezpieczenie roszczeń pieniężnych – ten można złożyć w każdym czasie.
Czytaj w LEX: Struktura pism składanych przez profesjonalnych pełnomocników w świetle nowelizacji KPC >
Prawdopodobieństwo unieważnienia prawa wyłącznego
Dość enigmatyczną zasadą wprowadzoną do k.p.c. omawianą nowelizacją jest zasada nakazująca sądowi wzięcie pod uwagę innego toczącego się postępowania. W myśl nowego art. 730 (1) par. 1 (1) k.p.c. w sprawach własności intelektualnej sąd "w ramach oceny, czy uprawdopodobniono roszczenie, bierze pod uwagę prawdopodobieństwo unieważnienia prawa wyłącznego w innym toczącym się postępowaniu. Okoliczność tę ustala się w oparciu o informacje pochodzące od stron, chyba że jest ona znana sądowi z urzędu". Dodatkowo ustawodawca nałożył na osobę występującą z wnioskiem o zabezpieczenie roszczeń obowiązek poinformowania w treści wniosku, czy wspomniane postępowanie się toczy (art. 736 par. 5 k.p.c.).
W praktyce zdarza się, że przeciwnik procesowy, któremu zarzuca się naruszenie prawa, atakuje to prawo. W jaki sposób? Najczęściej składając do właściwego urzędu wniosek o unieważnienie patentu czy znaku towarowego. Jeśli takie postępowanie toczy się przed odpowiednim urzędem (np. Urzędem Patentowym RP), to według zacytowanego przepisu, sąd ma obowiązek „wziąć to pod uwagę”. Wydaje się, że z przepisu tego wynika, iż przy ocenie tego, czy osoba występująca z wnioskiem o zabezpieczenie uprawdopodobniła swoje roszczenie, sąd powinien ocenić „siłę” prawa.
Zobacz w LEX: Wszczęcie postępowania w sprawach własności intelektualnej - procedura krok po kroku >>
Niestety ustawodawca posłużył się nieostrym sformułowaniem. Dlatego trudno powiedzieć, jak w praktyce zachowa się sąd, jeśli stwierdzi, że został złożony omawiany wniosek. Przepis nie zobowiązuje sądu do badania jego treści, a więc tego, czy wniosek taki jest uzasadniony. Jednocześnie sąd niejednokrotnie nie będzie miał kompetencji merytorycznych do takiego badania. Będzie tak w przypadku patentów na wynalazek, gdzie ocena zasadności wniosku wymagać będzie specjalistycznej wiedzy technicznej.
Zobacz procedurę w LEX: Zabezpieczenie środka dowodowego w sprawach własności intelektualnej >
Czas pokaże, w jaki sposób przepis ten będzie stosowany w praktyce. Aktualnie można natomiast stwierdzić, iż złożenie przez przeciwnika procesowego wniosku o unieważnienie prawa może pogorszyć sytuację procesową właściciela prawa. Sąd może bowiem uznać, że prawdopodobne jest unieważnienie prawa, które – jeśli do niego dojdzie – ma moc wsteczną. Innymi słowy, unieważnienie prawa powoduje uznanie, że prawo to nigdy nie istniało. W konsekwencji sąd może stwierdzić, że skoro prawo nie istniało to również nie uprawdopodobniono roszczenia, które wynika z tego prawa. A ponieważ uprawdopodobnienie jest przesłanką uwzględnienia wniosku o zabezpieczenie roszczeń, jej niespełnienie spowoduje oddalenie wniosku.
Wprowadzenie omawianej zasady jest zatem kolejnym argumentem za tym, iż wniosek o zabezpieczenie roszczeń powinien być złożony możliwie szybko, zanim przeciwnik podejmie działania szkodzące prawu.
Czytaj w LEX: Obowiązkowy udział fachowych pełnomocników w postępowaniu w sprawach własności intelektualnej >>
Zażalenie
Na zakończenie trzeba wspomnieć o zdecydowanie korzystnej zmianie związanej z rozpoznawaniem zażalenia. Zgodnie z nowym brzmieniem art. 741 par. 1 k.p.c. zażalenie – co do zasady – jest rozpoznawane przez sąd II instancji. Tymczasem dotychczas zażalenie było rozpoznawane przez inny skład tego samego sądu. Wydaje się, że zmiana ta pozwala na większą obiektywność rozstrzygnięcia. W przypadku dotychczasowej regulacji mieliśmy do czynienia z sytuacją, w której sąd badający zażalenie był niejako sędzią we własnej sprawie. Dlatego wspomniana zmiana wydaje się poprawiać sytuację stron.
Czytaj w LEX: Struktura pism składanych przez profesjonalnych pełnomocników w świetle nowelizacji KPC >
Omawiane zmiany rodzą wiele wątpliwości w zakresie ich stosowania w praktyce. Niewątpliwie jednak zwiększają pewność prawa – skodyfikowane zostały bowiem reguły wynikające dotychczas jedynie z orzecznictwa. Jednocześnie wydaje się, że zmierzają do zapewnienia większej równości stron, oraz umożliwienia sądom pozyskania szerzej wiedzy o okolicznościach faktycznych sprawy, niewątpliwie skomplikowanych sprawach własności intelektualnej. I wreszcie, dla przedsiębiorców wynika z nich, iż decyzję o powzięciu kroków przed sądem, w celu wyegzekwowania swoich praw, powinni podjąć możliwie szybko.
Zobacz też w LEX: Wizerunek kancelarii prawnej - jak mu pomóc? >>
Alicja Rytel, adwokat w PATPOL Legal i Wspólnicy
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
Chcesz zapisać ten artykuł i wrócić do niego w przyszłości? Skorzystaj z nowych możliwości na Moje Prawo.pl
