Wydaje się, że zawężenie problemu sytuacji dłużnika wyłącznie do regulacji prawa o niewypłacalności, w sposób nieuzasadniony ogranicza rzeczywiste potrzeby. XXI wiek to kontynuacja kultury konsumpcji i czas powszechnego zadłużenia państw, przedsiębiorców i konsumentów. Dług to spirtitus movens gospodarki. Powszechne jest zadłużenie na edukację, na zakup mieszkania, na koszty życia. Z kolei na zadłużonych czyhają takie pułapki jak toksyczne kredyty udzielane w walutach obcych, rosnące stopy procentowe, bańki spekulacyjne na dobrach kupionych na kredyt, bezrobocie, choroba, rozstanie z partnerem… Niewypłacalność to anomalia, która często jest produktem systemu społeczno-gospodarczego. Obecnie nie jest to powód do infamii.

Czytaj też: Majątek wspólny a majątek osobisty dłużnika >>>

Upadłość nie może naruszać godności człowieka 

Ogłoszenie upadłości osoby fizycznej powinno uwzględniać przyrodzoną godność człowieka. Nie może wpływać na prawa człowieka i prawa obywatela. Upadłość nie ma wpływu na zdolność prawną upadłego. Upadłość nie ma wpływu na zdolność do czynności prawnych upadłego, aczkolwiek prawo do zarządzania i rozporządzania majątkiem dłużnika przechodzi w ręce syndyka masy upadłości. Upadły będący osobą fizyczną powinien mieć jednak pozostawione do własnej dyspozycji środki pieniężne gwarantujące odpowiednią egzystencję jemu, a także tym osobom, wobec których na upadłym ciąży obowiązek alimentacyjny. Zobowiązania alimentacyjne upadłego, zarówno zaległe jak i bieżące, powinny mieć priorytet przed zaspokojeniem inny zobowiązań upadłego. Upadły, nawet jeżeli korzysta z procedury upadłości konsumenckiej, ma prawo otwarcia i prowadzenia działalności gospodarczej.

Czytaj też: Upadłość konsumencka oraz układ konsumencki. Praktyczny poradnik dłużnika >>>

Ogłoszenie upadłości nie wpływa naprawa publiczne przysługujące upadłemu, a w tym na prawo wyborcze czynne i bierne, itp. Ogłoszenie upadłości nie może wpływać na pozamajątkowe relacje upadłego. System prawny powinien zapewnić upadłemu prawo do intymności i prawo do poszanowania jego prywatności niezwiązanej z kwestiami majątkowymi. Postępowanie upadłościowe powinno zapewnić poszanowanie godności osobistej upadłego. Upadły powinien mieć prawo do ochrony swoich dóbr osobistych. Prawo upadłościowe powinno uwzględniać dorobek prawny prawa publicznego międzynarodowego w zakresie zakazu niewoli za długi. Prawo upadłościowe nie powinno wprowadzać instrumentów ograniczających upadłego, które mogłyby zostać potraktowane jako substytut niewoli za długi.

Czytaj też: Potrącenie w prawie upadłościowym - komentarz praktyczny >>>

Upadły powinien mieć zagwarantowaną swobodę w zakresie kreowania stosunków prawno-rodzinnych. Dotyczy to także sytuacji, o których następstwem byłby powstanie ciężarów finansowych (na przykład uznanie ojcostwa dziecka). W przypadku osób fizycznych system powinien zapewniać wsparcie dłużnikom, a w tym pokrywanie kosztów postępowania, którego celem byłoby oddłużenie dłużnika. Państwo powinno przeciwdziałać wykluczeniu społecznemu upadłych. Państwo powinno zadbać o małoletnich (inne osoby wymagające opieki) pozostające na utrzymaniu upadłego.

Kryptowaluty w masie upadłości? Czemu nie 

Obowiązek informacyjny upadłego nie może być realizowany, jeżeli naraziłoby to upadłego odpowiedzialność karną albo karno-skarbową. Wynika to z dorobku cywilizacyjnego prawa. Do dyskusji pozostaje obowiązek informacyjny w kontekście odpowiedzialności karno-administracyjnej (kary pieniężne za udział w kartelu; inne naruszenia prawa antymonopolowego). Z ustawowej tajemnicy zawodowej upadłego może zwolnić tylko sąd. Obowiązki informacyjne powinien dotyczyć tylko i wyłącznie w sprawach majątkowych. Relacje intymne upadłego, informacje o stanie jego zdrowia nie powinny być przedmiotem zainteresowania organów postępowania upadłościowego.

Czytaj też: Procesowa rola syndyka w postępowaniu sądowym i administracyjnym >>>

Z kolei w interesie wierzycieli system prawa powinien otworzyć dostęp syndyka masy upadłości, innych organów postępowania upadłościowego, do dóbr cyfrowych upadłego, a w tym do kryptowalut i innych aktywów występujących w świecie wirtualnym (w szczególności poprzez: odpowiedzialność cywilną i karną za podanie przez upadłego nieprawdziwych informacji, wyłączenie skutków ewentualnego oddłużenia w przypadku zatajenia informacji o dobrach cyfrowych, także ex post, w zamkniętym okresie czasowym po oddłużeniu; automatyczną bezskuteczność czynności dokonanych przez upadłego po zakończeniu postępowania, a mających za przedmiot dobra cyfrowe, nieujawniona w postępowaniu, nabyte przed otwarciem postępowania).

 

Czy pamiątki rodzinne powinny trafić pod młotek

Problem upadłości osoby fizycznej był przedmiotem publicznej debaty zorganizowanej przez prof. Joannę Kruczalak-Jankowską (Uniwersytet Gdański), prof. Aleksandra Witosza (Uniwersytet Ekonomiczny w Katowicach), adw. Bartosza Groele, prof. Rafała Adamusa (Uniwersytet Opolski).

Czytaj też: Wymogi aktu notarialnego w którym dłużnik poddał się egzekucji >>>

Do debaty zaproponowano następujące pytania:

  • Czy osoba fizyczna w upadłości może samodzielnie dokonywać czynności w ramach stosunków prawnorodzinnych rodzących zobowiązania, np. uznawać swoje ojcostwo, zaprzeczyć ojcostwu spadkodawcy, uznawać roszczenia alimentacyjne, zgadzać się na orzekanie rozwodu bez winy?
  • Czy upadły może samodzielnie dochodzić od osób trzecich roszczeń z tytułu zadośćuczynienia za doznaną krzywdę, naruszenia dóbr osobistych i zachowywać na własne potrzeby kwoty uzyskane z tytułu zadośćuczynienia?
  • Czy syndyk ma obowiązek likwidacji pamiątek rodzinnych upadłego, posiadających niewielką wartość handlową np. starych zdjęć, starych książek z dedykacjami, starych przedmiotów?
  • Czy syndyk powinien zlikwidować awatary i przedmioty z gier komputerowych przypisanych upadłemu, które mają wartość rynkową?
  • Gdzie jest granica dla standardu życia upadłego (w kontekście wyłączenia mienia z masy upadłości i ustalania planu spłaty)?
  • W jakim zakresie przysługuje upadłemu prawo dostępu do artykułów żywnościowych, ubrania, środków higieny osobistej, mieszkania?
  • Jak przeciwdziałać zagrożeniu fizycznej egzystencji upadłego?
  • Jak przeciwdziałać bezdomności?
  • Czy upadłemu przysługuje prawo do leczenia prywatnego siebie i najbliższych?
  • Czy upadłemu przysługuje prawo do podróżowania i do wypoczynku?
  • Czy upadły może spełniać świadczenia charytatywne na rzecz innych?
  • Czy upadłemu przysługuje prawo do korzystania z płatnego Internetu?
  • Z drugiej strony czy upadły ma obowiązek pracy?
  • Jakie są granice dostępu do informacji? Czy syndyk może zażądać dostępu do poczty elektronicznej upadłego? Czy syndyk może zażądać dostępu do komunikatorów upadłego?
  • Czy upadły ma prawo do poufnej pomocy prawnej?
  • Czy syndyk może zadawać pytania o okoliczności przygotowania wniosku o ogłoszenie upadłości, o to  do jakiego prawnika zwrócił się o poradę dłużnik?
  • Jakie informacje dłużnik uzyskał?
  • Jak przebiegał kontakt z prawnikiem?
  • Czy prawnik udzielał upadłemu porad po ogłoszeniu upadłości?
  • Czy syndyk może pytać w jakiej kwocie prawnik ustalił wynagrodzenie, jeżeli pokryła je w całości osoba trzecia?
  • Czy syndyk może pytać upadłego jak prawnik oceniał powodzenie wniosku o ogłoszenie upadłości?
  • Czy syndyk może pytać o treść porady merytorycznej prawnika?
  • Czy prawnik sugerował aby czegoś nie mówić syndykowi?
  • Czy prawnik pomagał w przenoszeniu składników majątkowych na osoby trzecie?
  • Czy jakieś wypowiedzi prawnika budziły wątpliwości?
  • Czy i jakie granice są dla syndyka przy ocenie jakości życia i pracy upadłego? dla oceny nałogów upadłego?
  • Czy w kontekście ponoszonych przez upadłego wydatków na leczenie/rehabilitację upadły ma prawo do zachowania w tajemnicy szczegółów co do swojego stanu zdrowia? syndyk może formułować jakiekolwiek rekomendacje?

Odpowiedzi na te pytania powinni udzielić prawnicy, ale przy wsparciu specjalistów z dziedziny ekonomii, socjologii, psychologii, psychiatrii, etyki. Czy powstanie nauka o dłużniku („debitologia”) łącząca elementy prawa z innymi dyscyplinami wiedzy? W kontekście oczekiwanych „nieoczekiwanych czarnych łabędzi” gospodarki, takich jak postępująca inflacja, stagflacja, bezrobocie temat wydaje się być bardzo aktualny.

Autor: prof. Rafał Adamus z Uniwersytetu Opolskiego oraz radca prawny.

 

Obrót wierzytelnościami

Jan Mojak

Sprawdź  

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.