Już tylko na podpis prezydenta i publikację w Dzienniku Ustaw czeka uchwalona 16 maja 2019 r. nowelizacja Prawo spółdzielczego. Ustawa zakłada tylko jedną, acz niezwykle istotną zmianę – uchylenie w części I w tytule II działu VI. Wspomniany dział, czyli art. 203e-203x prawa spółdzielczego dotyczy uprawnienia spółdzielni pracy do przekształcenia się w spółkę prawa handlowego. Likwidacja tych przepisów jest pochodną wyroku Trybunału Konstytucyjnego z 16 czerwca 2015 r. (sygn. akt K 25/12) i postanowienia TK z 15 lipca 2015 r. (sygn. akt S 5/15) stwierdzających niezgodność przepisów prawa spółdzielczego z Konstytucją RP.
Głównym zarzutem Trybunału względem przepisów zezwalających na przekształcenie spółdzielni pracy w spółkę prawa handlowego było możliwe pokrzywdzenie, zwłaszcza majątkowe, członków spółdzielni, którzy zdecydowali się nie uczestniczyć w spółce przekształconej. Ponadto przepisy te przewidywały możliwość przystąpienia do spółki na etapie jej przekształcania osób niebędących członkami spółdzielni. Nie ulega zasadniczej wątpliwości, że zarzuty Trybunału Konstytucyjnego względem obowiązujących przepisów miały solidne podstawy zarówno prawne (np. konieczność ochrony wartości określonych w art. 64 Konstytucji RP) jak i faktyczne, w postaci ochrony stanu posiadania członków przekształcanej spółdzielni. Wątpliwości budzi natomiast sposób, w jaki ustawodawca postanowił „dostosować system prawa do wyroku TK.
Czytaj również: Spółdzielnie przejdą procedurę likwidacji, zanim zostaną spółkami >>
Wydaje się bowiem, że najistotniejsze, dokonane już zmiany wynikające z orzecznictwa Trybunału (np. zmiana sposobu wyceny udziałów członkowskich, wraz ze zniesieniem limitu wysokości kwoty przeznaczonej na wypłaty dla członków spółdzielni nieuczestniczących w spółce przekształconej), wyeliminowały najpoważniejsze zastrzeżenia Trybunału Konstytucyjnego do procedury przekształcenia spółdzielni pracy w spółkę. W opisywanym przypadku ustawodawca zdecydował się pójść na skróty i zamiast zaproponować nowe rozwiązania oraz ewentualnie uszczelnić systemowe niedoskonałości, postanowił usunąć z systemu prawnego całą instytucję przekształcenia spółdzielni pracy w spółkę prawa handlowego. Powyższe oznacza, że od dnia wejścia w życie ustawy (o ile ta zostanie podpisana przez Prezydenta), spółdzielnie pracy nie będą miały możliwości przekształcenia się w spółkę. Bezrefleksyjna zmiana bowiem może przyczynić się do postępującej likwidacja spółdzielni, których członkowie zawiązywać będą nowe podmioty gospodarcze na zasadach i w trybie określonym poza przepisami prawa spółdzielczego.
Czy będzie łatwiej po nowelizacji?
W konsekwencji, podstawowym sposobem, aby w miejscu istniejącej spółdzielni pracy powstała spółka prawa handlowego, będzie likwidacja spółdzielni oraz zawiązanie nowego podmiotu gospodarczego przez wszystkich albo część byłych członków spółdzielni. Innym, dopuszczalnym rozwiązaniem wydaje się także wniesienie aportem do nowopowstałej spółki przedsiębiorstwa spółdzielni w rozumieniu art. 551 kodeksu cywilnego, a następnie likwidacja spółdzielni (wtedy majątkiem podlegającym likwidacji byłyby udziały w zawiązanej spółce). Oba powyższe rozwiązania są procedurami skomplikowanymi, wymagającymi szczegółowej wiedzy z zakresu prawa oraz rachunkowości.
Konsekwencje nie uproszczą działań spółdzielni
W konsekwencji zinstytucjonalizowana procedura przekształceń spółdzielni pracy w spółki prawa handlowego byłaby bardziej przejrzysta dla samych spółdzielni i tworzących ją członków, ustalając proste zasady obejmowania udziałów w spółce w zamian za poczynione przez członków wkłady. Przekształcenie opisane w likwidowanym dziale VI prawa spółdzielczego korzystało także z instytucji tzw. sukcesji uniwersalnej, która jest wejściem spółki przekształconej we wszystkie prawa i obowiązki przekształconego z mocy prawa (z uwzględnieniem wyjątków przewidzianych w ustawach, np. w zakresie udzielania zezwoleń czy koncesji). Dokonanie przekształcenia zasadniczo nie skutkowało więc koniecznością zawierania np. cesji umów wiążących podmiot przekształcany, a jego następca prawny zostaje także stroną wszystkich zawartych umów pracowniczych. Zlikwidowanie instytucji przekształcenia uniemożliwia sukcesję z mocy prawa, przeniesienie na nowopowstały podmiot praw i obowiązków likwidowanej spółdzielni wymagać będzie zawarcia stosownych porozumień oraz zgód wierzycieli danej spółdzielni.
Potrzeba zmian wciąż istnieje
Praktyka wskazuje, że na rynku istnieje potrzeba modyfikacji ram prawnych, w których działają spółdzielnie. Systematycznie zwiększająca się część społeczności spółdzielczej szuka możliwości prowadzenia dotychczasowej działalności w formie spółki prawa handlowego, najczęściej spółki z ograniczoną odpowiedzialnością. Tymczasem ustawodawca mając szansę i jasne wytyczne określone przez TK, zamiast utworzyć możliwość przekształceń wszystkim rodzajom spółdzielni, a nie tylko spółdzielniom pracy, wyłączył w ogóle taką możliwość. Odpowiedzią na powyższe będzie postępująca likwidacja spółdzielni, których członkowie zawiązywać będą nowe podmioty gospodarcze na zasadach i w trybie określonym poza przepisami prawa spółdzielczego.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
