Ustawa o zmianie niektórych ustaw w celu zwiększenia udziału obywateli w procesie wybierania, funkcjonowania i kontrolowania niektórych organów publicznych z 11 stycznia 2018 roku wprowadziła wiele zmian w funkcjonowaniu m.in. powiatów. O skutkach tych zmian dyskutowano we wtorek podczas Forum Sekretarzy i Dyrektorów Wydziałów Organizacyjnych samorządów.
Jak przypomniał Grzegorz P. Kubalski, zastępca dyrektora Biura Związku Powiatów Polskich, rozwiązania ustawowe musiały zostać przyjęte szybko, co wpłynęło na kształt niektórych przepisów.
Budżet obywatelski i obywatelska inicjatywa ustawodawcza
Budżet obywatelski na poziomie gmin jest według eksperta prostszy do uzasadnienia. - W przypadku powiatów to zadanie chybione – mówi. Gmina ma zadania bardzo bliskie obywatelowi i dysponuje kompetencją ogólną. Powiat ze swej natury realizuje zadania ponadgminne i ma zamknięty zakres kompetencji. Zdaniem Kubalskiego trudno wskazać inicjatywę zgłoszoną w ramach budżetu obywatelskiego. Może to być np. droga powiatowa, ale jest to inwestycja znacznie droższa niż mogą na to pozwolić środki z budżetu obywatelskiego. Jego zdaniem idea ta, oprócz tego, że została wadliwie skonstruowana na poziomie prawnym, nie jest dostosowana do realiów powiatowych.
Polecenia przewodniczącego wydawane pracownikom starostwa
Wydawanie poleceń osobom zajmującym się obsługą organu wykonawczego jest przewidziane analogicznie jak w przypadku gmin, porównaj nasz artykuł Przewodniczący rady może wydać urzędnikowi polecenie, ale szefem jest wójt.
Zgodnie z ustawą przewodniczący rady powiatu w związku z realizacją swoich obowiązków może wydawać polecenia służbowe pracownikom starostwa wykonującym m.in. zadania organizacyjne i prawne. W tym przypadku przewodniczący rady powiatu wykonuje uprawnienia zwierzchnika służbowego w stosunku do tych pracowników.
Zdaniem Grzegorza Kubalskiego to rozwiązanie jest zbędne w odniesieniu do powiatów. W gminach jest uzasadnione, bo odrębnie wybierany jest włodarz i rada. Może się okazać, że są z konkurencyjnych względem siebie ugrupowań i nawzajem utrudniają sobie życie. Przytoczył przykład, kiedy wójt zakazywał pracownikom przygotowania materiałów na sesję rady, bo uważał, że zwołanie sesji rady nie jest potrzebne.
W powiecie i województwie, gdzie organ wykonawczy wybierany jest w wyborach pośrednich, przewodniczący i starosta pochodzą więc z tej samej koalicji rządzącej w powiecie. Zwykle nie powodują więc sobie nawzajem trudności, niekonieczne było więc wprowadzenie dwóch szefów urzędnikom.
Zdrowy rozsądek wobec pytań radnych
Zgodnie z ustawą w wykonywaniu mandatu radny ma prawo, jeżeli nie narusza to dóbr osobistych innych osób, do uzyskiwania informacji i materiałów, wstępu do pomieszczeń, w których znajdują się te informacje i materiały. Ma też prawo wglądu w działalność starostwa powiatowego, a także spółek z udziałem powiatu, spółek handlowych z udziałem powiatowych osób prawnych, powiatowych osób prawnych, powiatowej jednostki organizacyjnej oraz zakładów i przedsiębiorstw samorządowych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy prawnie chronionej.
Przepis ten według Grzegorza Kubalskiego oznacza, że dopóki nie powstanie orzecznictwo, to postępowanie to powinno mieścić się w granicach zdrowego rozsądku. – Przepis napisany jest nieprecyzyjnie i nieracjonalnie – mówi. Jak dodaje, jeśli mamy do czynienia z dostępem do informacji publicznej, nie trzeba tego przepisu stosować. Poza tym, co ważne, radny jest zobowiązany przestrzegać przepisów, które obligują go do zachowania tajemnicy prawnie chronionej.
Nie wiadomo jednak, czy przepis ten otwiera radnemu dostęp do wszystkich informacji, jakie chce uzyskać, bo nie wszystkie mają charakter informacji publicznej. Nie wiadomo, w którym miejscu jest postawiona granica, bo przepis nie jest precyzyjny. Jako przykład podawana jest prośba radnego o informacje o szczegółowych zarobkach pracowników starostwa. Według ekspertów to informacja prawnie chroniona.
Nowoczesne systemy kosztują
Z kosztami dla powiatów związana jest regulacja, zgodnie z którą należy posługiwać się urządzeniami teletransmisyjnymi, by umożliwić sprawdzenie, w jaki sposób głosował każdy radny. Jak podkreślano podczas spotkania sekretarzy powiatów, otworzył się tu rynek dla producentów takich systemów. Wpływa to na przejrzystość działań, ale do tej pory głosowania imienne również były, bez pomocy urządzeń.
Sprawdź w LEX: Czy sesja rady miejskiej powinna być przerwana z powodu braku możliwości transmitowania jej na żywo z przyczyn technicznych? >
Nagrywanie i transmisja obrad rady mają, zgodnie z intencją ustawodawcy, zapewnić pełną transparentność głosowania - można je obejrzeć na żywo albo odtworzyć. Miały do tego służyć kamery zakupione do przeprowadzenia wyborów, dzięki czemu powiaty nie poniosłyby z tego tytułu kosztów. Jak wiadomo, ze względu na przepisy RODO zrezygnowano z transmisji z lokali wyborczych, co postawiło powiaty przed wyzwaniem zakupu kamer i systemu zapewniającego nagrywanie i transmisję obrad sesji.
Porównaj Senat poparł uchylenie transmisji z lokali wyborczych>>
Raport o stanie powiatu
Zarząd powiatu ma do 31 maja każdego roku przedstawić radzie powiatu raport o stanie powiatu. Związek Powiatów Polskich w pierwszej połowie kwietnia przygotuje wzór raportu i szkolenia dla powiatów na ten temat. Jak podkreśla Grzegorz Kubalski, zakres raportu jest ujęty bardzo ogólnie na poziomie ustawy, a rada może uchwalić szczegółowe wymogi dotyczące raportu.
Prawo dopuszcza udział obywateli do dyskusji nad raportem, ale nie zostało dotąd określone, co należy zrobić, jeśli mieszkańców jest więcej niż 15, a rada nie postanowi, że ma to być pierwszych 15 mieszkańców. Może się zdarzyć, że mieszkańcy, którzy uzyskają więcej podpisów, a złożą wniosek później, będą mieli mniejsze szanse na udział w dyskusji.
Sprawdź w LEX: Raport o stanie jst - istota, zakres i przygotowanie >
Zgodnie z prawem, mieszkaniec, który chciałby zabrać głos w debacie nad raportem o stanie powiatu, składa do przewodniczącego rady pisemne zgłoszenie, poparte podpisami co najmniej 150 osób w powiecie do 100 tys. mieszkańców, a co najmniej 300 osób - w powiecie powyżej 100 tys. mieszkańców.
Zgłoszenie składa się najpóźniej w dniu poprzedzającym dzień, na który zwołana została sesja, na której ma być przedstawiany raport. Mieszkańcy są dopuszczani do głosu według kolejności zgłoszenia do przewodniczącego rady. Głos może zabrać 15 mieszkańców, chyba że rada zwiększy tę liczbę.
Ogólnopolskie Forum Sekretarzy i Dyrektorów Wydziałów Organizacyjnych organizowane przez Związek Powiatów Polskich odbyło się 12 marca w Warszawie.
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
