Radny powiatu wchodzący w skład zarządu powiatu nie może pełnić funkcji przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady powiatu – podkreśla Ministerstwo Spraw Wewnętrznych i Administracji. Do takiej sytuacji doszło jednak w jednym z powiatów.
Czy jest konflikt interesu?
Radny jednego z powiatów skierował Prawo.pl pytanie: „Czy osoba będąca wiceprzewodniczącym rady powiatu w … może jednocześnie być członkiem zarządu powiatu. Rada powiatu jest organem tworzącym prawo lokalne (wiceprzewodniczący rady powiatu). Członek zarządu jest organem wykonawczym tego prawa. Czy w wymienionym przypadku nie zachodzi konflikt interesu, gdyż ta sama osoba tworzy prawo lokalne i jednocześnie jest organem wykonawczym (członkiem zarządu powiatu)?”.
Jak nas informuje MSWiA, w przypadku wystąpienia wątpliwości co do legalności działania zarządu powiatu należałoby się zwrócić bezpośrednio do organu nadzoru, tj. właściwego wojewody.
Jak zaznacza dr Piotr Sitniewski, wykładowca akademicki, ekspert z zakresu ustroju samorządu terytorialnego, Europejska Karta Samorządu Lokalnego stanowi, że funkcje lub działania niedające się pogodzić z mandatem przedstawiciela wybranego do władz lokalnych, mogą być określone jedynie przez ustawę lub wynikać z podstawowych zasad prawnych. Jest więc możliwość wprowadzania różnego rodzaju ograniczeń w sprawowaniu mandatu, o ile pochodzą one od ustawodawcy i nie są sprzeczne z zasadami demokratycznego państwa prawnego. Jego zdaniem podstawowym źródłem prawnym zakazów są ustrojowe ustawy samorządowe – o samorządzie gminnym, powiatowym i wojewódzkim. Jak dodaje, zawarte w nich regulacje są „jednobrzmiące, z niewielkimi zmianami wynikającymi z odmienności pomiędzy poszczególnymi szczeblami samorządu terytorialnego”.
Przeciwdziałanie konfliktowi interesów
Według dr Anny Rytel-Warzochy z Uniwersytetu Gdańskiego, ustanowienie zakazów łączenia przez radnych stanowisk ma na celu przeciwdziałanie tzw. konfliktowi interesów poprzez wyeliminowanie sytuacji sprzyjających nadużywaniu zajmowanego stanowiska publicznego. Mogłoby to podważać ich autorytet i osłabiać zaufanie wyborców i opinii publicznej do ich prawidłowego funkcjonowania. Orzekł tak też Naczelny Sąd Administracyjny.
Czytaj też: WSA: Tylko dyskryminacja chroni zatrudnienie radnego>>
Starosta i wicestarostowie nie mogą
Zgodnie z ustawą o samorządzie powiatowym członkostwa w zarządzie powiatu nie można łączyć z:
- - członkostwem w organie samorządu gminy i województwa
- - zatrudnieniem w administracji rządowej
- - mandatem posła lub senatora
- - z funkcją przewodniczącego i wiceprzewodniczącego rady
Jak wynika z ustawy, członek zarządu powiatu nie może brać udziału w głosowaniu, jeżeli dotyczy to jego interesu prawnego.
Radny powiatowy nie może
Z radnym nie może być nawiązany stosunek pracy w starostwie w powiecie, w którym radny uzyskał mandat. Radny nie może też pełnić funkcji kierownika powiatowej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy.
Jeżeli radny wybierze zatrudnienie na mocy stosunku pracy w starostwie lub jego jednostce, jest to równoznaczne ze zrzeczeniem się przez niego mandatu. Dodatkowo, nie można powierzyć radnemu powiatu wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej w powiecie, w którym uzyskał mandat.
Radni powiatowi nie mogą też prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia swojego powiatu. Nie mogą też zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w jej prowadzeniu.
Pracownik starostwa, który został radnym
Osoba zatrudniona w ramach stosunku pracy w starostwie powiatowym lub pełniąca funkcję kierownika jednostki organizacyjnej powiatu, która w wyborach uzyskała mandat radnego, musi złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów, przed złożeniem ślubowania na radnego. Urlop dostaje na czas bycia radnym. Jeśli nie złoży wniosku, oznacza to, że zrzeka się mandatu.
Radny gminy nie może
Zgodnie z ustawą o samorządzie gminnym, z radnym nie może być nawiązywany stosunek pracy w urzędzie gminy, w której uzyskał mandat. Nie może też pełnić funkcji kierownika gminnej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy. Jeżeli pracownik urzędu gminy bierze udział w wyborach i zostanie radnym, nie może dłużej wykonywać pracy w ramach stosunku pracy w tym urzędzie. Nie może też wykonywać funkcji kierownika lub jego zastępcy w jednostce organizacyjnej tej gminy.
Zanim zostanie radnym, ma zgodnie z prawem złożyć wniosek o urlop bezpłatny w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów. Radny otrzymuje urlop bezpłatny bez względu na rodzaj i okres trwania stosunku pracy. Niezłożenie przez radnego wniosku o urlop jest równoznaczne ze zrzeczeniem się mandatu.
Wójt nie może powierzyć radnemu gminy, w której radny uzyskał mandat, wykonywania pracy na podstawie umowy cywilnoprawnej.
Ustawa o samorządzie gminnym stanowi też, że mandatu radnego gminy nie można łączyć z:
- mandatem posła lub senatora;
- wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody;
- członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.
Działalność gospodarcza
Radny nie może prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami z wykorzystaniem mienia komunalnego gminy, w której uzyskał mandat. Nie może też zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem czy pełnomocnikiem w jej prowadzeniu.
Czytaj też: Wojewoda: Radny zawsze może wstrzymać się od głosu>>
Radni gminni nie mogą też być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem gminnych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą takie osoby. Wybór lub powołanie tych osób na te funkcje są z mocy prawa nieważne.
Radni powiatowi nie mogą być członkami władz zarządzających lub kontrolnych i rewizyjnych ani pełnomocnikami spółek handlowych z udziałem powiatowych osób prawnych lub przedsiębiorców, w których uczestniczą powiatowe osoby prawne. Wybór lub powołanie tych osób na te funkcje są z mocy prawa nieważne.
Radny wojewódzki
Mandatu radnego województwa nie można łączyć z:
- mandatem posła lub senatora;
- wykonywaniem funkcji wojewody lub wicewojewody;
- członkostwem w organie innej jednostki samorządu terytorialnego.
Czytaj też: Prezes spółdzielni mieszkaniowej może być radnym gminnym
Zakaz zatrudnienia radnego sejmiku
Z radnym wojewódzkim nie może być nawiązany stosunek pracy w urzędzie marszałkowskim w tym województwie, w którym radny uzyskał mandat. Przepis ten nie dotyczy radnych wybranych do zarządu województwa, z którymi stosunek pracy jest nawiązywany na podstawie wyboru.
Radny nie może też pełnić funkcji kierownika wojewódzkiej jednostki organizacyjnej oraz jego zastępcy. Jeśli pełni takie funkcje, oznacza to, że rezygnuje z mandatu.
Radny, który przed uzyskaniem mandatu był zatrudniony w urzędzie marszałkowskim lub na stanowisku kierownika wojewódzkiej samorządowej jednostki organizacyjnej w województwie, w którym uzyskał mandat, musi złożyć wniosek o urlop bezpłatny. Ma na to 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów. Powinien dokonać tego przed złożeniem ślubowania. Jeśli go nie złoży, znaczy to, że zrzekł się mandatu.
Zarząd województwa
Członkostwa w zarządzie województwa nie można łączyć z członkostwem w organie innej jednostki samorządu oraz z zatrudnieniem w administracji rządowej. Nie można też być jednocześnie w zarządzie sejmiku oraz posłem lub senatorem. Utrata członkostwa w zarządzie województwa następuje w dniu wyboru lub zatrudnienia.
Radny a wójt
Kodeks wyborczy stanowi, że mandatu radnego gminy, powiatu i województwa nie można łączyć z wykonywaniem funkcji wójta, burmistrza, prezydenta miasta. Zgodnie z prawem mandat radnego wygasa, jeżeli radny zostanie wybrany na wójta, burmistrza lub prezydenta miasta.
Zakazy w innych ustawach
Jak przytacza Anna Rytel-Warzocha, zakazy łączenia mandatu radnego z innymi funkcjami i stanowiskami zawarte zostały również w innych aktach prawnych. Wymienia tu m.in. ustawę o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych, zgodnie z którą funkcji radnego gminy, powiatu lub województwa, jako członka organu jednostki samorządowej, nie można łączyć z członkostwem w Radzie Funduszu.
W ustawy o ustroju sądów powszechnych wynika, że radni gminy, powiatu i województwa nie mogą być ławnikami.
Czy radny może być sołtysem?
Małgorzata Skibińska, specjalista z zakresu prawa pracy, zaznacza, że mimo iż od strony formalnej możliwe jest równoczesne pełnienie funkcji radnego i sołtysa, zadania obu tych podmiotów są zdecydowanie różne. - Natomiast faktycznie łączenie funkcji sołtysa i radnego może powodować pewne nieporozumienia - z jednej strony sołtys jest przedstawicielem mieszkańców przekazującym im informacje dotyczące uchwał rady gminy, a z drugiej strony de facto uczestniczy w podejmowaniu tychże uchwał - uważa.
W rzeczywistości łączenie funkcji sołtysa i radnego może więc prowadzić do konfliktu interesów. Nie ma jednak, jak dodaje ekspertka, przeszkód prawnych, aby osoba łącząca funkcje sołtysa i radnego pobierała diety z tych dwóch tytułów.
Zobacz też komentarz praktyczny: Zakazy łączenia stanowisk i podejmowania określonej aktywności przez radnych
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.