Dobrosław Dowiat-Urbański, szef służby cywilnej wskazuje, że 2022 r. wyraźnie pokazał, jak duży wpływ na kondycję służby cywilnej ma sytuacja gospodarcza kraju. Galopująca inflacja spowodowała, że pomimo zwiększenia funduszu wynagrodzeń i przywrócenia funduszu nagród realnie zmalała wysokość wynagrodzeń członków korpusu.
- To bardzo niepokojące zjawisko. Grozi ono bowiem dalszym spadkiem zainteresowania pracą w służbie cywilnej oraz nasileniem odpływu najwyżej wykwalifikowanych pracowników. W minionym roku na jeden nabór wpłynęło średnio prawie dwa razy mniej ofert niż rok wcześniej. Coraz więcej naborów kończy się też nieobsadzeniem stanowiska – przyznaje Dobrosław Dowiat-Urbański.
Zobacz procedurę w LEX: Nabór do korpusu służby cywilnej >
Przypomina, że po dwóch latach przerwy w 2022 roku możliwe było przeprowadzenie postępowania kwalifikacyjnego w służbie cywilnej. Stopniowe podwyższanie limitu mianowań i zwiększanie liczby urzędników służby cywilnej jest bowiem koniecznym warunkiem jej dalszej profesjonalizacji. Szef służby stawia sobie za cel dalszą intensywną promocje idei mianowania wśród pracowników służby cywilnej i zachęcania ich do udziału w postępowaniu kwalifikacyjnym.
Sytuację w służbie cywilnej ma zmienić też przyjęty 2 listopada 2022 r. projekt nowelizacji ustawy o służbie cywilnej, który wprowadza zmiany w zakresie naboru do służby cywilnej, m.in. odbiurokratyzowanie i uelastycznienia naborów. Nowelizacja ma również uelastycznić czas pracy przez wprowadzenie systemów czasu pracy funkcjonujących już w Kodeksie pracy, takich jak: zadaniowy system czasu pracy, system pracy weekendowej i praca w skróconym tygodniu.
Czytaj w LEX: Uelastycznianie czasu pracy w służbie cywilnej >
Załóż bezpłatne konto na Moje Prawo.pl i zyskaj unikalne funkcjonalności >>>
Podwyżki zjadła inflacja
Z sprawozdania szefa służby cywilnej za 2022 rok wynika, że przeciętne wynagrodzenie całkowite w służbie cywilnej wyniosło 8 083 zł brutto, tj. wzrosło nominalnie o 8,9 proc. Skala wzrostu wynagrodzeń była zróżnicowana. Najwyższe wzrosty zostały odnotowane w:
- pozostałej administracji niezespolonej 13,8 proc.
- powiatowej administracji zespolonej 10,7 proc.
- w ministerstwach i KPRM 10,4 proc.
Kwotowo największe wzrosty odnotowano w:
- ministerstwach i KPRM - 1 072 zł,
- pozostałej administracji niezespolonej - 833 zł,
- Krajowej Administracji Skarbowej 589 zł
- urzędach centralnych 587 zł
W administracji terenowej kwotowe wzrosty wynagrodzeń były najniższe:
- w powiatowej administracji zespolonej – o 507 zł,
- w wojewódzkiej administracji zespolonej – o 481 zł,
- w urzędach wojewódzkich – o 432 zł
- w placówkach zagranicznych wynagrodzenia spadły o 281 zł
Szef służby cywilnej podkreśla, że biorąc pod uwagę wskaźnik inflacji dla gospodarstw domowych 2022 r. (14,1 proc.), wynagrodzenie w służbie cywilnej realnie spadło realnie o 4,6 proc.
Czytaj też: Procedura wartościowania stanowisk pracy w urzędzie >
- Rok 2022 r. jednocześnie był pierwszym rokiem realnego spadku wynagrodzenia w służbie cywilnej. Spadek był zarazem znacznie większy niż spadek wynagrodzeń w gospodarce narodowej – przyznaje szef służby cywilnej.
Spadek najbardziej dotknął urzędów wojewódzkich (6,4 proc, głównie Lubelski, Lubuski i Łódzki), Krajowej Administracji Skarbowej (5,8 proc.) oraz w wojewódzkiej administracji zespolonej (5,6 proc.)
- Wysoki spadek realnego wynagrodzenia zaobserwować można było również w urzędach centralnych (6 proc.). Taki stan rzeczy jest dla urzędów szczególnie trudny, ponieważ z jednej strony muszą realizować ważne zadania, a z drugiej konkurować na warszawskim rynku, gdzie wynagrodzenia są wyższe a ofert pracy – zarówno w służbie cywilnej, jak i poza nią – jest więcej niż w innych miastach – pisze szef służby cywilnej.
Sprawdź w LEX: Czy można przenieść pracownika samorządowego do korpusu służby cywilnej? >
W 2022 roku w ponad połowie urzędów (55 proc.) przeciętne miesięczne wynagrodzenie całkowite było niższe niż przeciętne wynagrodzenia w gospodarce narodowej (6 346 zł) W największym stopniu problem ten dotyczył administracji zespolonej szczebla powiatowego, gdzie średnie płace były niższe niż w gospodarce narodowej w około 4/5 urzędów tej części administracji.
Przeczytaj także: Wynagrodzenia w służbie cywilnej przyczyną kłopotów z naborem>>
Najwięcej odejść w dużych miastach
Ze sprawozdania wynika, że trzeci rok z rzędu spadło przeciętne zatrudnienie w służbie cywilnej. W porównaniu do 2021 r. o 572 etaty, do poziomu 117 488 etatów. To przede wszystkim konsekwencja likwidacji wojskowych komend uzupełnień i wojewódzkich sztabów wojskowych.
Sprawdź w LEX: Czy stosunek pracy pracownika służby cywilnej wygasa po upływie 3 miesięcy zawieszenia w czynnościach służbowych? >
Generalnie w 2022 r. fluktuacja w służbie cywilnej wyniosła 8,1 proc. Jest to wskaźnik niższy od notowanego w poprzednich latach. Ogółem w 2022 r. z urzędów odeszło 9 655 osób. Najwięcej z urzędów zlokalizowanych w miastach wojewódzkich (ministerstwa, urzędy centralne, urzędy wojewódzkie), czyli tam, gdzie jest wysoka konkurencja na rynku pracy i wysokie wynagrodzenia. Na przykład w Warszawie fluktuacja wyniosła 10,6 proc, a poza nią 7 proc. Problem odejść dotyczy w największym stopniu:
- ministerstw i KPRM – 11,4 proc.
- urzędów centralnych – 11 proc.
- urzędów wojewódzkich - 9,1 proc.
- powiatowej administracji zespolonej -8,4 proc
Czytaj w LEX: Standardy zarządzania zasobami ludzkimi w służbie cywilnej >
Najmniej zmian było w:
- placówkach zagranicznych - 2,6 proc.
- Krajowej Administracji Skarbowej - 6 proc.
Dobrosław Dowiat-Urbański podkreśla, że KAS zatrudnia około 45 tys. członków korpusu służby cywilnej. W związku z tym niski poziom fluktuacji w tej części administracji wpłynął w istotnym stopniu na obniżenie tego wskaźnika dla całej służby cywilnej. Poziom fluktuacji w służbie cywilnej z wyłączeniem Krajowej Administracji Skarbowej wynosi bowiem 9,3 proc.
Czytaj też: Odpowiedzialność dyscyplinarna urzędników państwowych >
Narastający problem naborów
Choć ogólna liczba naborów w 2022 r. wzrosła o 31,5 proc. względem roku 2021, to jednocześnie coraz więcej naborów zakończyło się fiaskiem. O ile w 2021 r. było to 45,7 proc. to w ub.r. już 53,2 proc.
Jako przyczynę tego stanu rzeczy szef Służby Cywilnej wymienia:
- brak ofert kandydatów – 42,5 proc. (w 2021 r. – 33,7 proc.),
- niewyłonienie przez komisję najlepszych kandydatów – 29,1 proc. (w 2021 r. – 32,4 proc).
Na dodatek w jednym naborze ubiegło się mniej kandydatów, średnio 5, rok wcześniej -9, a w 2020 r. - 10. Największym zainteresowaniem cieszyły się oferty pracy w Krajowej Administracji Skarbowej (12 kandydatów), a w najmniejszym pozostałej administracji niezespolonej (2 kandydatów). Najbardziej oblegane były oferty pracy w Biurze Spraw Wewnętrznych Policji (średnio 19 kandydatów) i Zakładzie Emerytalno- Rentowym MSWiA (17).
Czytaj w LEX: Zasady naboru na wyższe stanowiska w służbie cywilnej >
Największe zainteresowanie zatrudnieniem odnotowano w województwach:
- małopolskim -średnia liczba kandydatów – 10
- lubelskim i śląskim - 9,
najmniejsze:
- w województwie zachodniopomorskim -3
- lubuskim, łódzkim i pomorskim – 4
Zdecydowaną większość kandydatów stanowiły kobiety (73 proc.) i to one objęły stanowiska pracy.
Jednocześnie, mimo wzrostu ogłoszeń stanowiska pracy dla cudzoziemców wykazywali oni niewielkie zainteresowanie zatrudnieniem w służbie cywilnej. Swoje oferty złożyło 36 cudzoziemców, zatrudniono 9 z nich (w 2021 r. jednego).
Sprawdź w LEX: Jakie warunki muszą spełniać obywatele Ukrainy aby mogli być zatrudnieni na stanowiskach urzędniczych? >
Więcej powołań i odwołań z wyższych stanowisk
W porównaniu do 2021 roku o 78 zwiększyła się liczba wyższych stanowisk w służbie cywilnej (3630), ale obsadzonych zostało – 3482 z nich. W 2022 r. wzrosła liczba:
- powołań - 980 (w 2021 r. – 852) i
- odwołania ze stanowiska - 902 (w 2021 r. – 767)
Jako pozytyw szef służby cywilnej ocenia, że większość osób, które zajmują wyższe stanowiska w służbie cywilnej, wywodzi się z korpusu służby cywilnej
- 64,8 proc. osób zajmujących wyższe stanowiska to pracownicy służby cywilnej,
- 20,1 proc. to urzędnicy służby cywilnej;
- 15,1 proc. pochodziło spoza korpusu służby cywilnej.
