MSWiA zaproponowało nowelizację uchwały nr 72 Rady Ministrów z 27 maja 2025 r. w sprawie zatwierdzenia Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026. Zdaniem resortu zmiany są konieczne, aby poprawić wydatkowanie środków na ten cel. Resort zaproponował m.in. doprecyzowanie zapisów dotyczących opiniowania inwestycji realizowanych przez wojewodów przez Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego. Opiniowaniu mają podlegać inwestycje budowalne oraz zakupy inwestycyjne o wartości powyżej 50 tys. zł (dziś to 10 tys. zł).

Projekt zakłada również większą elastyczność w przesunięciu środków pomiędzy poszczególnymi obszarami, np. z budownictwa ochronnego (obszar 1) na zakup wyposażenia i sprzętu dla podmiotów ochrony ludności m.in. NGO, systemu ratowniczo-gaśniczego, ratownictwa medycznego (obszar 3). MSWiA proponuje doprecyzowanie, że ilość asortymentu przeznaczonego do zakupu wskazanego w programie ma charakter minimalny, a nie maksymalny. W ramach racjonalnej gospodarki środkami możliwe jest zakupienie większej ilości sprzętu, jeżeli pozwalają na to wolne środki.

W znowelizowanym programie ministerstwo, aby w większym zakresie z programu finansowane były inwestycje tzw. podwójnego wykorzystania (czyli na cele obronne i cywilne). Wpisało także nowe zdania np. finansowanie działań edukacyjno-szkoleniowych i promujących realizację zadań ochrony ludności i obrony cywilnej oraz zakup i montaż czujek w prywatnych domach na terenach wiejskich.   

Więcej: Takie zmiany w Programie Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej

 

Sporna sprawa czujek

Przeciwko wpisaniu do programu zdania „Zakup czujek dymu oraz tlenku węgla do prowadzenia akcji edukacyjno-profilaktycznych” zaprotestował Związek Powiatów Polskich. Podnosił, że po pierwsze do prowadzenia akcji edukacyjnych nie trzeba dokonywać zakupu czujek, bo obsługa czujki jest prosta i nie wymaga instruktażu. Po drugie, zakup i montaż czujek dla celów profilaktycznych dla prywatnych osób wykracza poza charakter zadań wynikających z ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej.  

Podczas ostatniego posiedzenia zespołu administracji publicznej i bezpieczeństwa obywateli Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego Grzegorz Kubalski, z-ca dyrektor biura Związku Powiatów Polskich argumentował, że związek nie sprzeciwia się zakupu czujek finansowaniu przez państwo, ale powinno to być realizowane z innych środków. Zwrócił uwagę, że z perspektywy ustawy o ochronie ludności i obronie cywilnej są pilniejsze potrzeby niż zakup proponowany przez resort.

- Mamy problemy z zapewnieniem podstawowych rzeczy na potrzeby systemu ochrony ludności i obrony cywilnej. Wydatkowanie na to środków z programu jest po prostu ich marnowaniem – uważa Grzegorz Kubalski.

Zdaniem MSWiA czujki są niezbędne w całym systemie ochronie ludności i obronie cywilnej. I taki zakup wynika z analizy zagrożeń. Dariusz Wróblewski, z-ca dyr. Departamentu Ochrony Ludności i Zarządzania Kryzysowego MSWiA wskazywał, że każdego roku z powodu zatrucia czadem lub od pożaru ginie od 300 do 500 osób, poszkodowanych jest ok. 1,5 tys. osób.

Czytaj też w LEX: Profil stanowiska osoby realizującej zadania w zakresie ochrony ludności i obrony cywilnej w JST >

- Stoimy na stanowisku, że to zadanie, to nie tylko budowanie indywidualnej ochrony obywatela, ale budowanie ochrony państwa. Chcemy trafić z czujkami do domów osób starszych, niepełnosprawnych, które mają problemy z poruszaniem się, które nie dostrzegają tych zagrożeń. Zakup ma być połączony z akcją edukacyjną wspólnie z przedstawicielami straży pożarnej – uzasadniał przedstawiciel resortu. 

Czytaj też w LEX: Ochrona ludności i obrona cywilna w Państwowej Straży Pożarnej i Ochotniczej Straży Pożarnej >

 

Resort rozszerza wydatki na promocje

Punktem spornym między ZPP a resortem jest też możliwość finansowania z programu działań promujących ochronę ludności i obronę cywilną. Związek uważa, że dotychczasowy zapis o możliwości finansowania filmów, podręczników czy instruktarzy edukacyjno- szkoleniowych jest wystarczający. Nie widzi potrzeby przeznaczania ograniczonych środków w ramach Programu OLiOC na działania „promujące realizację zadań ochrony ludności”. To  otwiera – zdaniem związku - pole do nadużyć i finansowania zadań, niekoniecznie związanych z celami programu.

MSWiA nie uznało zarzutów. Podtrzymuje, że zapis, uzasadniając, że ma on charakter doprecyzowujący i został wprowadzony w związku z wątpliwościami powstającymi w przypadku działań mających cechy z pogranicza działań edukacyjnych i promocyjnych (np. prowadzenie stron internetowych lub akcji informacyjnych). Jak tłumaczą przedstawiciele resortu, chcą mieć narzędzia, aby promować działania związane z ochroną ludności np. w mediach.

Czytaj też w LEX: Obiekty zbiorowej ochrony i miejsca doraźnego schronienia a zadania JST >

 

Sporna infrastruktura podwójnego zastosowania

W nowym programie MSWiA na wniosek MON proponuje szersze finansowanie budowli tzw. podwójnego zastosowania z których będą mogły korzystać Wojska Obrony Terytorialnej,  szczególnie we wschodnich województwach Polski w ramach Tarczy Wschód. Pozwoli to finansować m.in.:

  • budowę obiektów magazynowych i miejsc składowania na potrzeby ochrony ludności i obrony cywilnej i realizacji „Tarczy Wschód”,
  • budowę ośrodków lub miejsc szkolenia na potrzeby szkoleniowe ochrony ludności i obrony cywilnej oraz pododdziałów wojskowych - tym szczególnie jednostek WOT,
  • budowę wież przeciwpożarowych (wraz z urządzeniami do wykrywania i lokalizacji pożarów), które jednocześnie będą służyć do rozpoznania zagrożeń z powietrza np. do wykrywania, ostrzegania i śledzenia np. o dronach.

Zdaniem przedstawicieli powiatu, to kolejne wydatki, które powinny być finansowane z pieniędzy dedykowanych MON na obronność, a nie z tych na OLiOC. Ponadto tworzenie takich wspólnych magazynów wojskowych i cywilnych stwarza ryzyko, że staną się one celem ataku podczas działań zbrojnych, bo nie będą chronione przepisami IV Konwencji Genewskiej. Co w konsekwencji może oznaczać, że zostaną zniszczone też wszystkie zasoby służące ochronie ludności cywilnej.

Czytaj też w LEX: Finansowanie zadań ochrony ludności i obrony cywilnej na poziomie samorządu >

Resort nie zmieni zapisów. Uzasadnia, że nie ma sensu budować osobnych magazynów. Wskazuje, że w tym magazynach podwójnego zastosowania w tzw. części WOT będą głównie przechowywane np. przeprawy mostowe i zasoby inżynieryjne, a nie środki bojowe. W tego typu inwestycje są elementem synergii działań cywilnych i wojskowych.  

Czytaj też w LEX: Zamówienia publiczne w ochronie ludności i obronie cywilnej – praktyczne wskazówki >

 

Wsparcie dla lokalnych lotnisk

Resort zgodził się natomiast na wniosek ZPP oraz Związku Miast Polskich aby objąć finansowaniem dostosowanie infrastruktury lotnisk aeroklubów i lotnisk lokalnych do działań w różnych sytuacjach kryzysowych np. obsługi statków powietrznych z ewakuowanymi, rzeczowej pomocy humanitarnej, relokacja zasobów ochrony ludności, sprzętu ratowniczego oraz realizacji funkcji łącznikowych i rozpoznawczych na rzecz formacji Obrony Cywilnej. Zdaniem samorządów takie lotniska aeroklubów, ze względu na swoje rozmieszczenie i charakter  infrastruktury, mogą odgrywać  istotną rolę w systemie reagowania kryzysowego. A wielu przypadkach lotniska te są jedynymi dostępnymi obiektami umożliwiającymi lądowanie lekkich statków powietrznych w rejonach oddalonych od dużych portów lotniczych.

Chcesz wiedzieć więcej? Zobacz szkolenie online w LEX: Program ochrony ludności - zasady finansowania zadań ochrony ludności i obrony cywilnej >