Zmiany w Programie Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej

MSWiA zaproponowało nowelizację uchwały nr 72 Rady Ministrów z 27 maja 2025 r. w sprawie zatwierdzenia Programu Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej na lata 2025-2026. Zdaniem resortu zmiany są konieczne, aby poprawić wydatkowanie środków na ten cel. Nowela doprecyzowuje zapisy dotyczące opiniowania inwestycji realizowanych przez wojewodów przez Wojewódzki Zespół Zarządzania Kryzysowego. Opiniowaniu mają podlegać inwestycje budowalne oraz zakupy inwestycyjne o wartości powyżej 50 tys. zł (dziś to 10 tys. zł).

Ilość sprzętu minimalna, a nie maksymalna

Program zawiera sześć głównych obszarów zadaniowych:

Obiekty zbiorowej ochrony – budowle ochronne, miejsca doraźnego schronienia oraz centralna ewidencja takich obiektów;
Zabezpieczenie logistyczne i zapewnienie ciągłości dostaw, w tym uzupełnianie zasobów oraz zapewnienie podstawowych usług w sytuacjach kryzysowych;
Utrzymanie i rozwój podmiotów ochrony ludności — m.in. system ratowniczo‑gaśniczy, ratownictwo medyczne, organizacje pozarządowe, zakup sprzętu ratowniczego i logistycznego oraz działania humanitarne;
Edukacja, szkolenia oraz baza i zaplecze szkoleniowe (w tym badania i rozwój) w dziedzinie ochrony ludności;
Bezpieczna Łączność Państwowa oraz systemy alarmowania, ostrzegania i powiadamiania;
Korpus obrony cywilnej — personel oraz krajowa rezerwa obrony cywilnej, a także oznakowanie podmiotów realizujących te zadania.

Resort przyznaje, że program nie regulował szczegółowo zasad podziału łącznej puli środków na poszczególne obszary. Dlatego nowelizacja umożliwi przesuwanie środków pomiędzy obszarami, stosownie do zapotrzebowania.

Nowela do Programu zakłada większą elastyczność w przesunięciu środków pomiędzy poszczególnymi obszarami, np. z budownictwa ochronnego (obszar 1) na zakup wyposażenia i sprzętu dla podmiotów ochrony ludności m.in. NGO, systemu ratowniczo-gaśniczego, ratownictwa medycznego (obszar 3). MSWiA doprecyzowało, że ilość asortymentu przeznaczonego do zakupu wskazanego w programie ma charakter minimalny, a nie maksymalny. W ramach racjonalnej gospodarki środkami możliwe jest zakupienie większej ilości sprzętu, jeżeli pozwalają na to wolne środki.

Ministerstwo uznało, że liczba asortymentu (np. pojazdów straży pożarnej) przeznaczonego do zakupu w tym dokumencie jest nieproporcjonalnie niska do przeznaczonych środków.

- Możliwy jest zakup większej liczby pojazdów, bez przekraczania limitów finansowych. Tym samym zasadne jest zapisanie wprost w Programie, że ilość asortymentu ma charakter minimalny, a nie maksymalny i w ramach racjonalnej gospodarki środkami możliwe jest zakupienie większej ilości sprzętu, jeżeli pozwalają na to wolne środki – wskazuje resort.

Nowe zadania w obszarze drugim

W obszarze 2 Programu „Zabezpieczenie logistyczne i zapewnienie ciągłości dostaw” dodano nowe zadania Zakup materiałów i sprzętu na potrzeby rozśrodkowania i ewakuacji dóbr kultury – m.in.: skrzynie kontenery, wózki, fizelina, folia, papier, teczki, kartony oraz inne niezbędne materiały opatrunkowe wynikające ze specyfiki zbiorów planowanych do ewakuacji.

Doprecyzowano również że z programu można dofinansować zapewnienie ciągłości dostaw energii elektrycznej, paliwa, łączności, usług teleinformatycznych i transportu oraz organizację i utrzymanie łańcuchów dostaw artykułów pierwszej potrzeby – w szczególności żywności, wody, środków higienicznych, produktów leczniczych, odzieży i posłania.

Ponadto zadanie dotyczące wytyczenia lub rozbudowy dróg dojazdowych (oraz dróg zapasowych) do podmiotów leczniczych przewidzianych do hospitalizacji rannych uzupełniono o budowę tych dróg oraz rozszerza katalog obiektów docelowych o obiekty planowane na miejsca pomocy doraźnej, humanitarnej i place przeładunkowe. Wiele terytorialnych organów ochrony ludności planuje tworzenie miejsc pomocy doraźnej i humanitarnej oraz placów przeładunkowych na bazie obiektów będących w ich dyspozycji, tj. obiektów MOSiR, stadionów, szkół, placów targowisk i innych obiektów użyteczności publicznej. W wielu przypadkach te obiekty nie były planowane pod wzmożony ruch pojazdów w szczególności wielkogabarytowych (busy i autobusy z ludnością, pojazdy ciężarowe i naczepy z dostawami artykułów pierwszej potrzeby, wodą, itp.). Do treści zadania dodano wyraz „budowa” ponieważ samo wytyczenie drogi nie obejmuje jej budowy.

Czujki, także dla mieszkańców

Zmiany dotyczą też obszaru 4 związanego z edukacją, szkoleniami oraz bazą i zapleczem szkoleniowym. Tu pojawiły się nowe zadania do realizacji:

w dziale 1: zakup pomocy dydaktycznych, w tym toreb z wyposażeniem do udzielania pierwszej pomocy oraz zakup czujek dymu do prowadzenia akcji edukacyjno-profilaktycznych,
w dziale 2 zakup pomocy szkoleniowych,
w dziale 3 finansowanie działań edukacyjno- szkoleniowych i promujących realizację zadań ochrony ludności i obrony cywilnej, w tym szkoleniowych, nagrań edukacyjnych, prowadzenia portali społecznościowych, podręczników.

Ministerstwo wyjaśnia, że wprowadzone zapisy mają charakter doprecyzowujący i zostały wprowadzone w związku z wątpliwościami powstającymi w przypadku działań mających cechy z pogranicza działań edukacyjnych i promocyjnych (np. prowadzenie stron internetowych lub akcji informacyjnych). Jak tłumaczą przedstawiciele resortu, chcą mieć narzędzia, aby promować działania związane z ochroną ludności np. w mediach.

Ponadto czujki dymu oraz tlenku węgla będą wykorzystane w programie edukacyjno-profilaktycznym mającym na celu poprawę bezpieczeństwa pożarowego na terenach wiejskich, połączonym z montażem czujek w domach określonych w grup ludności.

Obszar 4 resort chce też większy nacisk położyć na szkolenie operatorów dronów i urządzeń antydronowych na potrzeby ochrony ludności i obrony cywilnej, obrony Ojczyzny oraz reagowania kryzysowego - w tym ochrony infrastruktury krytycznej oraz działań poszukiwawczo- ratowniczych.”. Potrzeba dodania nowego zadania w zakresie szkolenia operatorów dronów i urządzeń antydronowych wynika z obecnych zagrożeń powodowanych przez bezzałogowe statki powietrzne we wschodniej części Polski oraz potrzeby zapewnienia zasobów osobowych zdolnych do obsługi różnego rodzaju dronów pozyskiwanych w ramach Programu.

Wieże obserwacyjne podwójnego zastosowania

Ministerstwo w projekcie uszczegółowiło także zapisy dotyczące realizacji zadań o charakterze obronnym, finansowanych w ramach Programu OLiOC, jako infrastruktury podwójnego wykorzystania, powiązanej z realizacją Narodowego Programu Odstraszania i Obrony „Tarcza Wschód”. Pozwoli to finansować:

budowę obiektów magazynowych i miejsc składowania na potrzeby ochrony ludności i obrony cywilnej i realizacji „Tarczy Wschód”,
doposażyć w samochody pożarnicze i sprzęt do działań ratowniczych jednostek organizacyjnych Wojskowej Ochrony Przeciwpożarowej,
budowę ośrodków lub miejsc szkolenia na potrzeby szkoleniowe ochrony ludności i obrony cywilnej oraz pododdziałów wojskowych - tym szczególnie jednostek WOT,
budowę wież przeciwpożarowych (wraz z urządzeniami do wykrywania i lokalizacji pożarów) jako infrastruktury podwójnego wykorzystania na potrzeby ochrony ludności i obrony cywilnej (ochrony przeciwpożarowej) oraz rozpoznania zagrożeń z powietrza w ramach Tarczy Wschód” do wykrywania, ostrzegania i śledzenia np. o dronach.

Te rozwiązania negatywnie ocenił Związek Powiatów Polskich. Przeczytaj więcej: MSWiA rozszerza Program Ochrony Ludności. Powiaty: to nie tak miało działać.

Wsparcie dla lokalnych lotnisk

Resort zgodził się natomiast na wniosek ZPP oraz Związku Miast Polskich, aby objąć finansowaniem dostosowanie infrastruktury lotnisk aeroklubów i lotnisk lokalnych do działań w różnych sytuacjach kryzysowych np. obsługi statków powietrznych z ewakuowanymi, rzeczowej pomocy humanitarnej, relokacja zasobów ochrony ludności, sprzętu ratowniczego oraz realizacji funkcji łącznikowych i rozpoznawczych na rzecz formacji Obrony Cywilnej. Zdaniem samorządów takie lotniska aeroklubów, ze względu na swoje rozmieszczenie i charakter infrastruktury, mogą odgrywać istotną rolę w systemie reagowania kryzysowego. A wielu przypadkach lotniska te są jedynymi dostępnymi obiektami umożliwiającymi lądowanie lekkich statków powietrznych w rejonach oddalonych od dużych portów lotniczych.

Resort przy okazji naprawił lukę w przepisach, uzupełniając katalog podmiotów realizujących zadania ochrony ludności i obrony cywilnej o podmioty ochrony ludności. W ramach obszaru 3 Programu zaplanowano ich doposażanie, natomiast nie zostały one wskazane w katalogu podmiotów realizujących zadania Ochrony Ludności i Obrony Cywilnej.

Nowość