Na zły stan powietrza wpływa wykorzystywanie paliw stałych do produkcji ciepła lub podgrzewania wody w domach. Wiele osób spala węgiel, biomasę oraz odpady powstające w gospodarstwach domowych, które mają różny skład, a spalane w instalacjach nieprzystosowanych do tego mogą niszczyć zdrowie i życie ludzkie oraz środowisko. Spalanie odpadów jest też niezgodne z przepisami ustawy o odpadach.
Według Polskiego Alarmu Smogowego 80 proc. gmin nie prowadzi skutecznych kontroli palenisk. Jak wynika z raportu organizacji, najgorzej jest w gminach wiejskich, gdzie średnio wystawia się pół mandatu rocznie za spalanie odpadów.
W Tarnowie do 28 stycznia przeprowadzono 37 kontroli i nałożono dwa mandaty karne za spalanie odpadów w piecu. Jak mówi Zofia Hebda ze Straży Miejskiej, kara może sięgać nawet 5 tys. złotych. W roku 2018 w Żaganiu wykonano 124 kontrole, nałożono 5 mandatów karnych, a 17 osób pouczono. - Kontrole wykonywane są przez cały okres grzewczy i dodatkowo interwencyjnie na zgłoszenia – mówi Agnieszka Zychla, rzecznik prasowy magistratu.
Jak zauważa Miłosz Jakubowski, radca prawny, ekspert fundacji Frank Bold, specjalista w zakresie prawa ochrony środowiska, pojawia się jednak istotny problem, jakim jest kompetencja do kontrolowania m.in. małych przedsiębiorców. Jego zdaniem konieczna jest nowelizacja prawa w tym zakresie.
Alarmuje też, że koszty badania pobranej podczas kontroli próbki to kwoty dotkliwe dla mniejszych, uboższych gmin. - Gmina nie ma prawnych instrumentów, aby odzyskać koszty poniesione w związku z poborem i badaniem próbki – mówi.
Masz podejrzenie, dzwoń na straż!
Polski Alarm Smogowy radzi, żeby w przypadku podejrzenia, że w jakimś gospodarstwie domowym spalane są śmieci, dzwonić do straży miejskiej i zawiadomić o podejrzeniu popełnienia wykroczenia polegającego na spalaniu odpadów. Trzeba podać miejsce i czas zdarzenia. Podstawą prawną jest ustawa o odpadach. Symptomem jest charakterystyczny zapach palonego plastiku lub czarny czy zabarwiony dym z komina.
Według organizacji straż miejska musi przeprowadzić czynności wyjaśniające. Straż nie może odmówić podjęcia czynności wyjaśniających, ale jeśli nie dostała upoważnienia od władz zwierzchnich, to jej działania będą bardzo ograniczone.
Podstawą do nałożenia grzywny, również w drodze mandatu, za naruszenie tzw. uchwały antysmogowej jest art. 334 Prawa ochrony środowiska. Natomiast w przypadku spalania odpadów jest to art 191 ustawy o odpadach.
Czytaj też: Od 21 stycznia można ponownie składać wnioski w programie Czyste powietrze>>
Kontrola przez straż na podstawie upoważnienia burmistrza
Jak nas informuje Agnieszka Zychla, rzecznik prasowy magistratu w Żaganiu, urząd prowadzi kontrole w przypadkach naruszenia Ustawy o odpadach. Są one wykonywane przez strażników miejskich na podstawie pisemnych upoważnień wydanych przez burmistrza miasta na podstawie Prawa ochrony środowiska. - Kontrolujący uprawniony jest do wstępu wraz z rzeczoznawcami i niezbędnym sprzętem przez całą dobę na teren nieruchomości, obiektu lub ich części, na których prowadzona jest działalność gospodarcza, a w godz. 6:00 - 22:00 na pozostały teren – wyjaśnia rzecznik.
Funkcjonariusz może wtedy m.in. przeprowadzać badania, żądać ustnych lub pisemnych informacji oraz wzywać i przesłuchiwać osoby. Trzeba mu okazać dokumenty i udostępnić wszelkie dane mające związek z kontrolą.
Również w Tarnowie kontrolą domowych pieców i kotłów zajmuje się straż miejska. - Na podstawie upoważnień prezydenta strażnicy mogą m. in. wchodzić do domów, dokonywać kontroli pieców i kotłów w zakresie stosowania przepisów o ochronie środowiska, sprawdzając, jakie paliwa są używane do ogrzewania domów, a w szczególności czy w paleniskach domowych nie dochodzi do spalania odpadów, co jest zabronione – mówi nam Zofia Hebda, kierownik Referatu Porządkowego Straży Miejskiej w Tarnowie.
Są mandaty i pouczenia
W 2018 roku Straż Miejska w Tarnowie przeprowadziła 175 kontroli palenisk domowych, w wyniku których za spalanie odpadów poza spalarniami lub współspalarniami odpadów nałożono 9 mandatów karnych i pouczono 4 osoby. - Do 28 stycznia 2019 roku przeprowadzono 37 kontroli, nałożono 2 mandaty karne za spalanie odpadów w piecu – informuje Zofia Hebda.
W roku 2018 w Żaganiu wykonano 124 kontrole, nałożono 5 mandatów karnych, a 17 osób pouczono. - Mandat karny można nałożyć maksymalnie w wysokości 500 złotych – mówi Agnieszka Zychla. - Jednak gdyby sprawa trafiła do sądu, grzywna za to wykroczenie może wynieść nawet 5 tys. złotych – dodaje Zofia Hebda.
Od kilku dni Straż Miejska w Tarnowie posiada na wyposażeniu elektroniczny miernik wilgotności drewna, którym podczas kontroli palenisk dokonano kilku pomiarów. Dotychczas nie stwierdzono palenia drewnem o wilgotności przekraczającej zalecane 20 proc.
Podczas kontroli strażnicy przeprowadzają rozmowy, informują o obowiązujących przepisach w zakresie ochrony przyrody, w szczególności dotyczących zakazu spalania odpadów w piecach, o zapisach uchwały antysmogowej i wynikających z niej zakazach oraz przekazują materiały edukacyjne.
Kiedy straży w gminie nie ma…
Na terenie Gminy Poraj nie ma straży gminnej i do czynności kontrolnych upoważniony jest urzędnik zajmujący się ochroną środowiska. Jak nas informuje Andrzej Kozłowski z Urzędu Gminy, urzędnik jest uprawniony do wstępu wraz z rzeczoznawcą i niezbędnym sprzętem przez całą dobę na teren nieruchomości, obiektu lub ich części. Ma prawo przeprowadzania badań lub wykonywania innych niezbędnych czynności kontrolnych. Może też żądać pisemnych lub ustnych informacji oraz wzywać i przesłuchiwać osoby.
Są to więc uprawnienia takie same, jakie posiadają strażnicy gminni. Różnica polega m.in. na tym, że gmina nie wystawia mandatów karnych, bo nie ma takich kompetencji. - Większość interwencji dokonywana jest w wyniku zgłoszeń przez mieszkańców – mówi Andrzej Kozłowski.
Czytaj też: Będzie wsparcie dla podmiotów produkujących jednocześnie ciepło i prąd>>
Badanie próbki sporo kosztuje
Miłosz Jakubowski, radca prawny, ekspert fundacji Frank Bold, specjalista w zakresie prawa ochrony środowiska zauważa, że upoważnieni przez wójtów urzędnicy lub funkcjonariusze straży gminnych mogą, prowadząc kontrolę na podstawie art. 379 POŚ, pobrać próbki popiołu z paleniska celem przekazania ich do badań, które wykażą czy np. doszło do nielegalnego spalania odpadów. - Koszt badania jednej próbki w wyspecjalizowanym laboratorium wynosi od kilkuset do ponad 1000 zł - alarmuje. Jednocześnie, nawet gdy badanie wykaże, że kontrolowana osoba popełniła wykroczenie, np. spalała odpady, gmina nie ma prawnych instrumentów, aby odzyskać koszty poniesione w związku z poborem i badaniem próbki.
Według prawnika, ewentualna grzywna zasądzona po złożeniu wniosku o ukaranie również nie zasili budżetu gminy, bo trafiają tam wyłącznie środki z mandatów nałożonych przez straż gminną. - Dlatego też naszym zdaniem (fundacji Frank Bold – red.) konieczne jest wprowadzenie regulacji, która umożliwi gminie odzyskanie kosztów poniesionych w związku z kontrolą od osób i podmiotów, którym udowodniono popełnienie wykroczenia, np. w formie nawiązki zasądzanej na rzecz gminy - podkreśla.
Skąd wziąć pieniądze na wymianę pieców?
Zakaz czy ograniczenie używania określonych paliw lub instalacji jako źródła ciepła w domach jednorodzinnych oznacza konieczność zmiany sposobu ogrzewania. Samo wprowadzenie zakazu może okazać się rozwiązaniem niewystarczającym, gdy nie będzie towarzyszyło mu wsparcie, przeważnie finansowe.
Program Czyste Powietrze umożliwia wsparcie finansowe na wymianę starych pieców i kotłów domowych na paliwo stałe oraz na termomodernizację budynków jednorodzinnych. O pieniądze mogą ubiegać się osoby fizyczne będące właścicielami domów jednorodzinnych i osoby posiadające zgodę na rozpoczęcie budowy budynku jednorodzinnego.
W budynkach istniejących wsparcie kierowane będzie na wymianę starego pieca na nowe źródło ciepła, dla budynków nowo budowanych - na zakup i montaż nowego ekologicznego źródła ciepła.
Do 30 czerwca 2027 r. wnioski o wsparcie z programu Czyste Powietrze przyjmują Wojewódzkie Fundusze Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej, właściwe ze względu na położenie nieruchomości objętej wnioskiem o dofinansowanie. Maksymalny możliwy koszt, od którego liczona jest dotacja to 53 tys. zł. Jeśli koszty realizacji inwestycji przekroczą 53 tys. zł., dodatkowe mogą być dofinansowane w formie pożyczki.
Więcej informacji o rządowym programie>>
Kontrola małych przedsiębiorców
Miłosz Jakubowski podkreśla, że kompetencja do kontrolowania podmiotów korzystających ze środowiska w rozumieniu Prawa ochrony środowiska, tj. przede wszystkim przedsiębiorców, należy do inspekcji ochrony środowiska.
- Inspekcja nie ma jednak mocy kadrowych i finansowych, żeby na szeroką skalę kontrolować małych przedsiębiorców pod kątem stosowanych przez nich urządzeń grzewczych i paliw stałych. Wojewódzkie inspekcje skupiają się na kontrolowaniu większych zakładów przemysłowych, przede wszystkim tych, które działają w oparciu o pozwolenia emisyjne lub zintegrowane - mówi. Jak dodaje, zasadna jest nowelizacja prawa, która doprecyzuje kompetencje kontrolne wójtów oraz przyzna im prawo do kontrolowania przedsiębiorców w zakresie, w jakim prowadzą oni instalacje niewymagające pozwolenia (np. małe kotły grzewcze).
Kolejne pozwy za smog
Tymczasem, jak donosi Głos Wielkopolski, mieszkaniec- społecznik złożył pozew przeciwko prezydentowi Poznania o zanieczyszczone powietrze. Żąda zaniechania naruszania dóbr osobistych - zmuszania mieszkańców do przebywania w warunkach szkodliwych dla życia i zdrowia.
Niedawno ogłoszony został wyrok przeciwko Skarbowi Państwa za zanieczyszczone powietrze. Sąd przyznał rację aktorce Grażynie Wolszczak. Porównaj Skarb Państwa ma zapłacić karę za smog.
Jak informowaliśmy na początku grudnia, jeden z pierwszych procesów w tej sprawie czeka na apelację. W 2015 roku mieszkaniec Rybnika złożył swój pozew o naruszenie dóbr osobistych z powodu zanieczyszczenia powietrza przeciwko Skarbowi Państwa. Czytaj więcej Pozwy obywateli za smog coraz bardziej realne
Zobacz też w LEX:
Ochrona pracowników przed smogiem
Rola samorządu gminnego przy przygotowaniu tzw. uchwały antysmogowej
Uchwały antysmogowe- procedura uchwalania i treść
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
