Wybory do Sejmu i Senatu odbędą się 13 października 2019 r. Prezydent określił już terminy, w jakich podmioty odpowiedzialne mają dokonać niezbędnych związanych z nimi czynności. Jak podkreśla prof. Anna Rakowska-Trela, gminy są poważnie zaangażowane w proces wyborczy i bez ich prawidłowego i sprawnego działania przeprowadzenie wyborów byłoby niemożliwe.
Czytaj też w LEX Zadania jst w procesie przygotowania i przeprowadzenia wyborów do Sejmu i Senatu w 2019 r.>>
Obowiązek wójta zapewniania obsługi urzędnikom wyborczym
Po nowelizacji Kodeksu wyborczego z 2018 roku zmieniły się obowiązki podmiotów odpowiedzialnych za wybory, m.in. niektóre zadania zostały odebrane samorządom na rzecz kompetencji Korpusu Urzędników Wyborczych. Obecnie urzędnicy wyborczy działają w każdej gminie i są powoływani przez Szefa Krajowego Biura Wyborczego. Jednocześnie ustawa stanowi, że to wójt zapewnia wykonywanie zadań przypisanych urzędnikom wyborczym.
Czytaj w LEX: Zapewnienie wyborcom wglądu do kopii protokołu głosowania w obwodzie >
Urzędnicy odpowiedzialni za organizację wyborów w swoich gminach są na ogół zdania, że współpraca z urzędnikiem wyborczym układała się dobrze. Bywa jednak, że pracownik gminy musi wykonać jakieś zadanie za urzędnika wyborczego, jeśli ten akurat nie pełni dyżuru w urzędzie – bo przeciętnie jest tam np. dwa dni w tygodniu. Nie jest więc w stanie przyjechać w razie każdej potrzeby i podczas jego nieobecności niektóre czynności musi wykonać osoba odpowiedzialna za organizację wyborów z ramienia wójta.
Urzędniczka z jednej z gmin z województwa lubelskiego mówi, że dobrze byłoby przewidzieć dodatkowe wynagrodzenie dla urzędników gminnych, którzy wspierają urzędników wyborczych w wykonywaniu ich obowiązków. Obecnie to wójt rekompensuje taką pracę w dodatkowym wynagrodzeniu. - Jest to jednak kwota o wiele niższa niż ta, jaką otrzymują urzędnicy wyborczy – mówi nam. Pensja urzędnika wyborczego wynosiła w ubiegłym roku 4,5 tys. brutto za miesiąc proporcjonalne do czasu realizacji zadań.
Co zrobić, kiedy urzędnik wyborczy rezygnuje przed wyborami?
Gorzej, gdy urzędnik wyborczy zrezygnuje z pracy tuż przed wyborami. Wtedy naprędce trzeba organizować zastępstwo. Z taką sytuacją miała do czynienia Agnieszka Londzin, sekretarz gminy Dąbrówka, na którą spadła cała organizacja wyborów do Europarlamentu, kiedy na tydzień przed głosowaniem złożyła rezygnację osoba wyznaczona na urzędnika wyborczego.
- Na szczęście, przy pomocy delegatury Krajowego Biura Wyborczego w Warszawie, udało się przebrnąć przez wybory bez niepowodzeń – mówi. Obecnie gmina czeka na informację, kto będzie urzędnikiem wyborczym w czasie nadchodzących głosowań.
Czytaj w LEX: Archiwizacja dokumentów wyborczych >
Procedura awaryjna
Ze względu na krótki czas do wyborów na osobę odpowiedzialną za organizację wyborów powołano sekretarza gminy. Kodeks wyborczy mówi, że urzędnikiem wyborczym nie może być osoba zatrudniona w tym samym urzędzie gminy, ale w nagłym przypadku w gminie Dąbrówka było odstępstwo od tej zasady.
Wszystko poszło sprawnie, mimo że sekretarz gminy nie uczestniczyła wcześniej w organizacji wyborów i nie przeszła szkoleń, jakie były organizowane dla urzędników wyborczych. – W tej nagłej sytuacji cieszyło mnie, że były to najłatwiejsze do organizacji wybory – podkreśla Agnieszka Londzin.
Czytaj też: Jest już kalendarz przedwyborczy>>
Rejestr wyborców prowadzi gmina
Rejestr wyborców to zbiór danych osobowych z ewidencji ludności - potwierdza prawo wybierania oraz prawo wybieralności oraz jest udostępniany, na pisemny wniosek, do wglądu w urzędzie gminy. Wójt wydaje na wniosek wyborcy decyzję w przedmiocie wpisania lub odmowy wpisania do rejestru wyborców. Z kolei spis wyborców jest sporządzany i aktualizowany przez gminę na podstawie rejestru wyborców. Spis wyborców sporządza się w dwóch egzemplarzach, oddzielnie dla każdego obwodu głosowania, według miejsca zamieszkania wyborców, najpóźniej w 21. dniu przed dniem wyborów.
Inne obowiązki gmin
Zgodnie przepisami, wójt lub upoważniony przez niego pracownik urzędu gminy w godzinach pracy urzędu informuje o szczegółach procedury głosowania wyborców niepełnosprawnych. Zadaniem wójta jest też zapewnienie po rozpoczęciu kampanii wyborczej na obszarze gminy, odpowiedniej liczby miejsc przeznaczonych na bezpłatne umieszczanie urzędowych obwieszczeń wyborczych i plakatów wszystkich komitetów wyborczych oraz podanie wykazu tych miejsc do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty i w Biuletynie Informacji Publicznej.
Czytaj w LEX: Rejestr wyborców i spis wyborców >
Gmina uczestniczy też w procedurze udzielania pełnomocnictwa do głosowania - udziela się go przed wójtem lub przed innym pracownikiem urzędu gminy upoważnionym przez wójta do sporządzania aktów pełnomocnictwa do głosowania.
W każdej gminie co najmniej połowa lokali obwodowych komisji wyborczych powinna być dostosowana do potrzeb wyborców niepełnosprawnych. Wójt jest też odpowiedzialny za to, żeby w lokalu wyborczym było umieszczone, w miejscu widocznym dla wyborców, godło państwowe, a także żeby w jednym pomieszczeniu znajdował się tylko jeden lokal wyborczy.
Głosowanie korespondencyjne nie do wójta
Nowelizacja ze stycznia ubiegłego roku zmieniła organ, któremu wyborca ma zgłaszać zamiar głosowania korespondencyjnego. Dotychczas był to wójt, obecnie ma to być komisarz wyborczy. Było tak już podczas tegorocznych wyborów do europarlamentu i ubiegłorocznych samorządowych.
Obowiązki po wyborach
Jak podkreśla prof. Rakowska-Trela, dla gmin obowiązki związane z wyborami nie kończą się po dniu przeprowadzenia wyborów. Po dniu wyborów na organach JST ciążą obowiązki:
- zapewnienia wyborcom wglądu do kopii protokołu głosowania w obwodzie
- interwencja w razie niezrealizowania obowiązku usunięcia przez pełnomocników wyborczych w terminie 30 dni po dniu wyborów plakatów i urządzeń ogłoszeniowych, ustawionych w celu prowadzenia agitacji wyborczej
- obowiązki związane z przechowywaniem dokumentów z wyborów
-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------
Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.
