W ramach specustaw osłonowych na czas pandemii ustawodawca wprowadził przepisy, które będą obowiązywały i po tym kryzysie. Informują o tym Senat organizacje i stowarzyszenia. Do zagadnień "ponadczasowych" należą m.in. takie regulacje jak:

  • Kwoty poniesione z budżetu państwa lub z budżetu środków europejskich na realizację programu operacyjnego podlegają monitorowaniu i kontroli w okresie 3 lat od dnia uznania tego wydatku za wydatek kwalifikowalny ( spec-ustawa COVID-owa z 3 kwietnia 2020 r.),
  • Dostawca publicznie dostępnych usług telekomunikacyjnych co najmniej raz w roku informuje abonenta o najkorzystniejszych oferowanych przez siebie pakietach taryfowych, chyba że abonent nie wyraził zgody na otrzymywanie informacji marketingowych ( tzw. Tarcza 3, uchwalona 30 kwietnia 2020 r.
  • zmiany w ustawie o systemie ubezpieczeń społecznych - będą obowiązywać od 1 stycznia 2021 r. Chodzi o informację o zewidencjonowanych na koncie ubezpieczonego składkach ogółem, o których mowa w art. 40 ust. 1, według stanu na dzień 31 grudnia poprzedniego roku, zwaną dalej „informacją o stanie konta”.”. A także - przepis o danych koniecznych do zgłoszenia do ubezpieczeń społecznych - będzie obowiązywał po 12 miesiącach od uchwalenia specustawy
  • bez terminu obowiązywać mają zmiany w kodeksie cywilnym, procedurze cywilnej i w kodeksie karnym (przepisy anty-lichwiarskie), ograniczające prawo własności
  • Prawo spółdzielcze (tworzenie nowych organów) - bez terminu. Czytaj: Tarcza antylichwiarska nie zwalcza epidemii, za to godzi w swobodę umów>>
  • Minister finansów może zlecać Krajowej Izbie Rozliczeniowej analizy skutków zachodzących zjawisk gospodarczych – nie tylko w czasie epidemii. Taki przepis znalazł się w obowiązującej tarczy antykryzysowej. Czytaj: MF zleci specjalne analizy i badania podatników>>
  • Na zawsze wprowadzono odejście od zasady, że firmy muszą zmieniać audytorów co pięć lat ( art. 134 ust. 1 ustawy o biegłych rewidentach, firmach audytorskich oraz nadzorze publicznym). Czytaj: Zmiana audytora co pięć lat>>
  • ​Podział czynności w sądach z uprzywilejowaniem prezesów i pogorszeniem sytuacji sędziów obowiązywać ma rok po ustaniu epidemii ( art. 15 zzs)

Czytaj w LEX:  Zmiany biegu terminów w tzw. tarczy antykryzysowej w związku z koronawirusem - konsekwencje prawne >


Najbardziej rażące "wrzutki" nie związane z kryzysem

W uchwalonej ustawie z 30 kwietnia br. o zmianie niektórych ustaw w zakresie działań osłonowych w związku z rozprzestrzenianiem się wirusa SARS-CoV-2 Helsińska Fundacja Praw Człowieka odnajduje kilka kontrowersyjnych rozwiązań. Dlatego, że nie mają one nic wspólnego ze zwalczaniem skutków pandemii.

Należą do nich zmienione przepisy Prawa telekomunikacyjnego.  W ich ramach ustawodawca dąży do wygaszenia, trwającej do 2021 r., kadencji Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej i modyfikacji sposobu obsadzania tego urzędu. - W świetle celów projektu ustawy trudno znaleźć uzasadnienie dla regulowania tej materii, niemającej bezpośredniego związku ze stanem epidemii - twierdzi dr Adam Bodnar, Rzecznik Praw Obywatelskich. A marszałek Senatu Tomasz Grodzki zauważa, że ta nowela pozbawiono izbę wyższą możliwości opiniowania kandydata na prezesa URE.

Marszałek Grodzki powiedział we wtorek 5 maja, że "stawia szampana" temu, kto wykaże związek między tym przepisem a walką z koronawirusem, czy jego skutkami.

Czytaj w LEX: Wpływ epidemii Covid-19 (koronawirusa) na toczące się cywilne postępowania sądowe >

Order ważniejszy niż wiedza

Równie zaskakujące są zmiany w ustawie o Państwowej Komisji do spraw wyjaśniania przypadków czynności skierowanych przeciwko wolności seksualnej i obyczajności wobec małoletniego poniżej lat 15.

Ustawa znacznie obniża wymagania dla osób ubiegających się o członkostwo w tej komisji. Do tej pory ustawa wymagała, aby członek komisji legitymował się m.in. co najmniej wyższym wykształceniem prawniczym, medycznym, czy psychologicznym. Natomiast zgodnie z jej treścią, aby zostać członkiem komisji trzeba będzie spełnić m.in. jeden z następujących warunków:

  • posiadać tytuł doktora habilitowanego lub tytuł profesora,
  • być nauczycielem akademickim
  • posiadać wyższe wykształcenie prawnicze, medyczne, psychologiczne lub pedagogiczne,
  • otrzymać określony order lub odznaczenie.

Zdaniem Danuty Przywary , prezes Zarządu Fundacji taka konstrukcja przesłanek nie ma charakteru przypadkowego i tworzona jest pod konkretnych kandydatów, którzy nie byli w stanie spełnić obowiązujących obecnie wymagań.

Czytaj w LEX: Prawa i obowiązki pełnomocników procesowych w praktyce w związku z koronawirusem >

Nie-kryzysowa danina publiczna

Tarcza 3.0 wprowadziła nową opłatę za dostęp do publicznych audiowizualnych usług medialnych (art. 16 ustawy)

Nowelizacja ustawy o kinematografii zakłada pobieranie daniny publicznej na rzecz Polskiego Instytutu Filmowego przez podmioty dostarczające audiowizualne usługi medialne. Dr Adam Bodnar zauważa, że tym samym przekreślane są prowadzone od roku rozmowy, w których główny nacisk kładziono na samoregulację i wypracowanie odpowiednich mechanizmów rynkowych, przy jak najmniejszej ingerencji w przepisy. Niespodziewana ustawowa implementacja ad hoc art. 13 dyrektywy o audiowizualnych usługach medialnych wpłynąć może na implementację pozostałych przepisów, które są ze sobą połączone, a zatem powinny być wdrażane jednocześnie.

Czytaj w LEX: Zabezpieczenie roszczeń w czasie epidemii >

Nie dość, że przepis ten nie ma związku z epidemią, to jeszcze autorzy ustawy nie uzasadnili dlaczego stawka opłaty wynosi 1,5 proc. przychodu uzyskanego z tytułu opłat za dostęp do udostępnianych publicznie audiowizualnych usług medialnych na żądanie.

Polska Organizacja Handlu i Dystrybucji wnosi także o usunięcie tego przepisu,  gdyż jest on całkowicie niezgodny z założeniami ustaw pomocowych. Ponadto, jak twierdzi prezes organizacji  Renata Juszkiewicz - skutkiem wprowadzenia tej „wpłaty” będzie de facto podwyższenie stosownych opłat wymaganych od konsumentów, co spowoduje, że to konsumenci będą dodatkowo obciążeni w czasie pandemii. - Na marginesie należy podnieść, iż jest to kolejne wprowadzone w ostatnim czasie świadczenie o charakterze podatku, które nie zostało nazwane „podatkiem”, tylko w inny sposób – dodaje Juszkiewicz.

"Wrzutka" dotycząca prokuratorów

Ustawa osłonowa modyfikuje m.in. ustawę Prawo o Prokuraturze, zmieniając kształt zgromadzeń prokuratorów. Zmianie ulegnie jednak sposób powoływania samych delegatów.

Czytaj: Epidemia okazją do ograniczenia samorządu prokuratorów

Inaczej niż w obowiązującym stanie prawnym, nie będą ich w całości wybierać prokuratorzy poszczególnych szczebli. Zamiast tego delegatami z urzędu zostaną zastępcy prokuratora regionalnego, prokuratorzy okręgowi oraz prokuratorzy rejonowi. W ocenie HFPC, tego rodzaju zmiana przyczyni się do dalszej marginalizacji znaczenia zgromadzeń prokuratorskich i podporządkowania tych organów kierownictwu prokuratury.

Czytaj w LEX: Dozór elektroniczny w czasach epidemii koronawirusa i regulacji z tzw. tarczy antykryzysowej oraz możliwość przerwy w wykonaniu kary pozbawienia wolności >

- Regulacje doprowadzą do tego, że zgromadzenie przestanie mieć charakter ciała samorządowego pochodzącego z wyboru i przekształci się w coś co ma kształt i formę narady służbowej prokuratorów funkcyjnych - mówi prokurator Jacek Skała w rozmowie z Prawo.pl, przewodniczący Związku Zawodowego Prokuratorów i Pracowników Prokuratury RP.

Eliminuje się także możliwość zwołania nadzwyczajnego zgromadzenia prokuratorów przez 1/5 części prokuratorów wchodzących w jego skład. Po zmianach zgromadzenie tego rodzaju będzie można zwołać jedynie dla realizacji zadań wskazanych w ustawie, a więc m.in. wyboru członków kolegium prokuratury regionalnej czy wysłuchania informacji prokuratora regionalnego.

W ocenie Helsińskiej Fundacji Praw Człowieka wszystkie te zmiany sprzyjać będą dalszemu uzależnieniu instytucji prokuratury od rządzącej większości parlamentarnej. - Sytuacja tego rodzaju bezpośrednio zagrozi realizacji praw jednostki, utrudniając w konkretnych sprawach uzyskanie przez nią efektywnej ochrony prawnokarnej - zaznacza Danuta Przywara.

Czytaj w LEX: Funkcjonowanie zakładów karnych w czasie epidemii koronawirusa >

Większa władza prezesów sądów

Bez związku z pandemią ustawa osłonowa z 30 kwietnia br. uregulowała podział czynności w sądzie, bez zasięgnięcia opinii kolegium właściwego sądu.

W ocenie ekspertów takie rozwiązanie stanowić będzie znaczne zwiększenie władzy prezesów sądów i potencjalną drogę do wywierania nacisków na sędziów skonfliktowanych z prezesem sądu lub rozpoznających.

Czytaj w LEX: Funkcjonowanie sądów i wymiaru sprawiedliwości w obliczu koronawirusa >

Co więcej, przyjęte w nim zabezpieczenia, w postaci możliwości odwołania do Krajowej Rady Sądownictwa wydają się daleko niewystarczające, wobec braku gwarancji niezależnego rozpoznania sprawy. - Nie istnieje żaden racjonalny związek między obecną pandemią a natychmiastową wykonalnością ustalenia podziału czynności - nie obserwuje się gwałtownego wzrostu rodzaju spraw, zmian procedur czy prawa materialnego - uważa adwokat Rafał Dębowski, sekretarz Naczelnej Rady Adwokackiej. -  Z  tych względów w art. 15zzs jest zbędny i powinien zostać wykreślony - dodaje.

 

Sprawdź również książkę: Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Cywilna - Nr 1/2020 >>