Autorka analizy podaje przykład: nauczyciela, wobec którego wszczęto postępowanie karne, można zawiesić w czynnościach służbowych, podczas gdy pracownika żłobka znajdującego się w tej samej sytuacji – już nie.

Skrzywdzenie dzieci - bicie i groźby

Pojęcie krzywdzenia będzie zawierało w sobie zarówno czyny zabronione na szkodę dzieci (np. znęcanie się nad małoletnim, czyny przeciwko wolności seksualnej pozbawienie wolności, groźby karalne), jak i inne działania, które wprost spenalizowane nie są, ale stanowią formę krzywdzenia. Do tej drugiej kategorii należy np. zaniedbanie, które może stanowić podstawę do ingerencji sądu opiekuńczego we władzę rodzicielską.

Czytaj też: Niewłaściwe metody wychowawcze mogą stanowić przestępstwo - omówienie orzeczenia >>>

Badania społeczne przeprowadzone przez Fundację Dajemy Dzieciom Siłę w 2018 r. wskazują, że 72% polskich dzieci w wieku 11–17 lat doświadczyło w swoim życiu przynajmniej jednej formy krzywdzenia.

Prawie połowa respondentów (48%) doznała co najmniej dwóch kategorii krzywdzenia . Wśród form krzywdzenia objętych badaniem znalazły się przestępstwa konwencjonalne, przemoc ze strony bliskich dorosłych, zaniedbanie, wiktymizacja pośrednia, bycie świadkiem przemocy domowej, przemoc rówieśnicza, obciążające doświadczenia seksualne i wykorzystywanie seksualne.
Dzieci mogą doświadczać krzywdzenia ze strony najbliższych, przemocy rówieśniczej, a także przemocy ze strony osób obcych, w tym osób sprawujących nad nimi opiekę lub pracujących z nimi.

 

 

Covid zahamował zgłoszenia

Do krzywdzenia dzieci może dochodzić wszędzie. W instytucjach takich jak żłobki, placówki oświatowe, szpitale, placówki opiekuńczo-wychowawcze, gdzie dzieci pozostają bez opieki rodziców, zawsze istnieje ryzyko pojawienia się niedozwolonych zachowań. Pracownicy tych instytucji mogą także obserwować u małoletnich symptomy pokrzywdzenia ze strony innych osób (np. rodziców, rówieśników).

Czytaj też: Znęcanie się i niealimentacja jako przestępstwa podobne >>>

Na ten aspekt zwrócono uwagę podczas pandemii koronawirusa. Z raportu WHO z 2020 r. wynika, że w tym czasie w niektórych krajach spadła liczba zawiadomień o krzywdzeniu dzieci. Prawdopodobnie było to związane z brakiem bezpośredniego kontaktu dzieci z nauczycielami, pracownikami socjalnymi, lekarzami czy pielęgniarkami, którzy w normalnej sytuacji rozpoznaliby symptomy krzywdzenia dziecka. Ta sytuacja dotknęła dzieci na całym świecie, nie tylko w Polsce.

Wnioski dla legislatorów

Ustawa o opiece nad dziećmi do lat trzech nie wymaga tworzenia w żłobkach czy klubach dziecięcych wewnętrznych procedur przeciwdziałania krzywdzeniu dzieci i reagowania na nie. Ustawa wprowadza wymóg niekaralności za przestępstwo umyślne oraz niefigurowania w Rejestrze Sprawców Przestępstw na Tle Seksualnym, który dotyczy także wolontariuszy oraz innych osób zatrudnionych do wykonywania pracy lub świadczenia usług. Nie przewiduje natomiast zawieszenia pracownika w czynnościach służbowych.
Radca prawny Olga Trocha zwróciła ponadto uwagę, że w placówkach oświaty istnieje szczątkowe uregulowanie kwestii związanych z przeciwdziałaniem krzywdzeniu (częściowo w statucie, częściowo w programach profilaktyczno-wychowawczych).

Katalog procedur, jak i ich treść, są zróżnicowane, regulują specyficzny fragment funkcjonowania placówki i nie są sprofilowane na zapewnienie kompleksowej ochrony dzieciom.
Nie zawierają też zwykle regulacji wprost określających sposób postępowania w przypadku krzywdzenia dziecka przez pracownika placówki. Odniesienie do popełnienia przez pracownika czynu zabronionego występuje jedynie w przepisach dotyczących MOW.
Co więcej - Karta Nauczyciela przewiduje zarówno obowiązek niekaralności (oraz nieprowadzenia wobec nauczyciela postępowania karnego), jak i możliwość zawieszenia w pełnieniu obowiązków nauczyciela lub dyrektora w przypadku wszczęcia przeciwko niemu postępowania karnego lub złożenia wniosku o wszczęcie postępowania dyscyplinarnego (o ile jest to celowe ze względu na powagę i wiarygodność zarzutów).

Podjęcie decyzji o zawieszeniu jest natomiast obligatoryjne jeśli wszczęte postępowanie karne dotyczy czynu naruszającego prawa i dobro dziecka.

Czytaj też: Znęcanie się nad dzieckiem wyklucza rozliczenie ulgi prorodzinnej >>>

Ale nie wszystkie osoby zatrudnione w placówkach oświatowych podlegają pod regulacje Karty Nauczyciela. Przykładowo pracownicy niebędący nauczycielami, a zatrudnieni w szkołach i placówkach prowadzonych przez jednostki samorządu terytorialnego, będą co do zasady mieli status pracowników samorządowych (zatem wobec nich nie występuje możliwość zawieszenia).
Inaczej reguluje sprawę -  ustawa o wspieraniu rodziny w odniesieniu do placówek wsparcia dziennego, jak i placówek opiekuńczo-wychowawczych nie wymaga utworzenia procedur przeciwdziałania krzywdzeniu. W placówkach najczęściej tworzone są różne procedury, dotyczące poszczególnych obszarów ich funkcjonowania, jednak ich katalog i treść są zróżnicowane.

Co należy zmienić?

Autorka analizy prawnej postuluje wprowadzenie następujących zmian:

  • obowiązek posiadania dokumentów wewnętrznych określających procedurę postępowania w przypadku podejrzenia krzywdzenia dziecka, obejmującą krzywdzenie przez pracownika danej instytucji, przyjazny system zgłaszania krzywdzenia przez dzieci,  a także - obowiązek ewaluacji
  • ujednolicić wymogi wobec całej kadry pracującej z dziećmi (w tym także wolontariuszy)
  • wprowadzić jednolite zasady zawieszania pracowników w czynnościach służbowych w przypadku wszczęcia przeciwko nim postępowania karnego (zwłaszcza jeśli postępowanie dotyczy czynu naruszającego prawa i dobro dziecka).
  • rozszerzyć obowiązek prokuratora dotyczący zawiadomienia o wszczęciu przeciwko danej osobie postępowania karnego na wszystkie osoby, które zajmują się wychowaniem, edukacją, wypoczynkiem, leczeniem małoletnich lub opieką nad nimi w  tych  instytucjach.

Czytaj też: Prawo dziecka do wyrażania własnych poglądów >>>

 

Orzecznictwo Sądu Najwyższego. Izba Karna - Nr 7/2022

Sprawdź  

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.