Pod pojęciem „workation” stanowiącym połączenie słów „work” i „vacation” rozumiemy wykonywanie przez pracownika pracy zdalnej w połączeniu z odpoczynkiem .Rozwiązanie takie jest dopuszczalne, ponieważ przepisy o pracy zdalnej w obowiązującym ich brzmieniu stanowią, że pracownik nie musi wykonywać swoich obowiązków w domu, może to robić z dowolnego, miejsca. Może to więc być kurort wypoczynkowy. Istotne przy tym jest, że na potrzeby realizacji obowiązków poza miejscem zamieszkania, pracownik nie wykorzystuje dni urlopowych – workation nie jest bowiem urlopem.

Czytaj w LEX: Zarębski Marcin, Benefity pracownicze 2023 >>>

Praca zdalna za granicą a ubezpieczenia społeczne

W zakresie ustalania, w którym kraju pracownik pracujący zdalnie podlega ubezpieczeniom społecznym kluczowe znaczenie ma rozporządzenie Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 883/2004 z 29.04.2004 r. w sprawie koordynacji systemów zabezpieczenia społecznego.  Odnosi się to do pracowników pracujących w którymś z krajów członkowskich Unii Europejskiej.

Czytaj w LEX: Procedura uzyskiwania zaświadczeń A1 dla obywateli spoza UE - objaśnienie prawne >>>

Podstawową zasadą, jaka wynika z powyższej regulacji jest, że pracownik podlega ubezpieczeniom społecznym tylko w jednym państwie i jest to państwo, w którym praca jest wykonywana. Ustalenie właściwego ustawodawstwa w zakresie zabezpieczenia społecznego jakiemu ma podlegać pracownik następuje w oparciu o regułę lex loci laboris, czyli miejsca świadczenia pracy. Zgodnie z tą regułą, osoba ubezpieczona, co do zasady podlega zabezpieczeniu społecznemu państwa członkowskiego, w którym wykonuje pracę.

W przepisach unijnych nie znajdziemy odpowiedzi na to jaki okres wykonywania pracy na terytorium państwa członkowskiego spowoduje powstanie obowiązku ubezpieczeniowego w tym państwie.

Wobec powyższego, trzeba mieć na uwadze to, że nawet krótki okres realizacji przez pracownika pracy w trybie zdalnym w innym państwie członkowskim przedkłada się na konsekwencje w sferze ubezpieczeń społecznych. W takim przypadku bowiem pracodawca powinien zaprzestać opłacać należności składkowe do polskiego ZUS-u i zgłosić się jako płatnik składek w państwie, w którym pracownik pracę wykonuje.

Czytaj w LEX: Zmniejszanie i zawieszanie emerytur i rent z FUS w związku z osiąganiem przychodu w państwach członkowskich UE >>>

 

Praca zdalna w polskim systemie prawnym

Małgorzata Mędrala

Sprawdź  

Możliwe inne kryterium

W praktyce jednak często, w interesie pracownika pracującego zdalnie poza swoim krajem ojczystym jest przyjęcie innego kryterium aniżeli miejsce świadczenia pracy. W przypadku zastosowania innych kryteriów, pracownik pomimo wykonywania pracy na terytorium innego państwa członkowskiego podlegałby bowiem przepisom o zabezpieczeniu społecznym w swoim kraju ojczystym. W tym calu należałoby wystąpić o zaświadczenie A1 do ZUS-u, będące potwierdzeniem podlegania przepisom o zabezpieczeniu społecznym państwa członkowskiego innego niż państwo, w którym wykonuje pracę.

W tym miejscu trzeba powiedzieć, że kwestia wydawania A1 w przypadku pracownika pracującego zdalnie za granicą nie jest niestety tak oczywista. Zaświadczenie A1 zwykle bowiem wydawane na podstawie art. 12 i art. 13 rozporządzenia nr 883/2004 z 29.04.2004 r. w oparciu o kryteria w tych przepisach przedstawione. Przepisy te odnoszą się do delegowania pracowników. Trudno udzielić twierdzącej odpowiedzi na to czy pracownik pracujący zdalnie za granicą jest pracownikiem delegowanym. Pracownik delegowany to pracownik tymczasowo wysyłany przez swojego pracodawcę do wykonania usługi w innym państwie członkowskim UE. Delegowanie odbywa się w ramach świadczenia usług przez podmiot z jednego kraju na rzecz podmiotu z innego kraju. Pracownik ma za zadanie tę usługę realizować. Natomiast pracownik pracujący zdalnie realizuje zadania tylko na rzecz swojego pracodawcy.

Czytaj w LEX: Pietrasik Agnieszka - Blaski i cienie pracy zdalnej >>>

Czytaj w LEX: Rutkowska Joanna, Dom, hybryda czy biuro? >>>

Praca zdalna za granicą a warunki zatrudnienia

Kolejnym istotnym aspektem związanym z pracą zdalną są warunki zatrudnienia kraju, w którym pracownik przebywa. Pracodawca powinien mieć bowiem na względzie, że świadczenie pracy przez pracownika w trybie zdalnym za granicą może wiązać się z koniecznością zagwarantowania mu warunków zatrudnienia zgodnych z prawem jego przebywania. Zgodnie z rozporządzeniem Parlamentu Europejskiego i Rady (WE) nr 593/2008 z dnia 17 czerwca 2008 r. w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych (Rzym I) w sprawie prawa właściwego dla zobowiązań umownych, strony umowy o pracę mogą dokonać wyboru prawa, które będzie rządziło tą umową. W zakresie, w jakim strony nie dokonały wyboru prawa właściwego dla indywidualnej umowy o pracę, umowa podlega prawu państwa, w którym lub – gdy takiego brak – z którego pracownik zazwyczaj świadczy pracę w wykonaniu umowy.

Jeśli w oparciu o powyższe, umowa podlegałaby prawu państwa, w którym pracownik pracuje zdalnie, to pracodawca będzie zobowiązany do stosowania przepisów prawa pracy kraju obcego, w którym pracownik przebywa, co niewątpliwie może przysporzyć wielu komplikacji.

Zmiany w prawie pracy 2023:

 

Nowelizacja Kodeksu pracy – co z pracą zdalną i miejscem jej świadczenia?

Obecnie trwają prace nad uregulowaniami pracy zdalnej, która ma na stałe zagościć w Kodeksie pracy. Wówczas z tego rozwiązania będzie można korzystać nie tylko w związku z pandemią.

Czytaj: Praca zdalna - nowelizacja gotowa do uchwalenia przez Sejm>>

Projektowany przepis art. Art. 67(18) Kodeksu pracy zakłada, że praca może być wykonana całkowicie lub częściowo w miejscu wskazanym przez pracownika i każdorazowo uzgodnionym z pracodawcą, w tym pod adresem zamieszkania pracownika, w szczególności z wykorzystaniem środków bezpośredniego porozumiewania się na odległość.

Zwrócić więc trzeba uwagę, że nowelizacja zakłada, że pracownik będzie mógł wskazać miejsce, w którym chce świadczyć prace zdalną i przepisy nie nakładają tu wymogu, aby był to adres zamieszkania pracownika. Pracownik będzie mógł więc świadczyć pracę zdalną poza swoim miejscem zamieszkania przy założeniu, że pracodawca zaaprobuje wybór miejsca przez pracownika. Intencją ustawodawcy jest więc w tym przypadku wyłączenie możliwości swobodnego decydowania przez pracownika o tym, gdzie będzie wykonywał pracę zdalną.

Projektowane przepisy regulują również kwestię wypadków przy pracy zdalnej.  Przepisy przewidują, że w miejscu wypadku będą dokonywane oględziny po zgłoszeniu wypadku przy pracy zdalnej, w terminie uzgodnionym przez pracownika albo jego domownika, w przypadku, gdy pracownik ze względu na stan zdrowia nie jest w stanie uzgodnić tego terminu, i członków zespołu powypadkowego. Zespół powypadkowy może odstąpić od dokonywania oględzin miejsca wypadku przy pracy zdalnej, jeżeli uzna, że okoliczności i przyczyny wypadku nie budzą jego wątpliwości.

W praktyce więc, jeśli zdarzy się wypadek przy pracy zdalnej świadczonej przez pracownika za granicą i zespół powypadkowy nie będzie znajdował podstaw od odstąpienia od dokonywania oględzin, to przeprowadzenie oględzin może okazać się niemożliwe.

 

 

Praca zdalna będzie możliwa nie tylko w domu

Reasumując, praca zdalna wykonywana przez pracownika za granicą jest dopuszczalna, ale jej realizacja może rodzić komplikacje na gruncie choćby ubezpieczeń społecznych i podatków. Założenia dotyczące pracy zdalnej, która ma zostać uregulowana w Kodeksie pracy w obecnym kształcie nie przekreślają możliwości jej realizacji poza granicami kraju. Co przy tym istotne, po tym jak praca zdalna zostanie wprowadzona do Kodeksu pracy, miejsce jej realizacji przez pracownika będzie musiało zostać każdorazowo zaakceptowane przez pracodawcę. Rolą pracodawców jest więc to, aby mieć na uwadze wszelkie ryzyka jakie wiążą się z akceptacją wyboru pracownika w zakresie miejsca realizacji pracy zdalnej.

Autorka: Katarzyna Węglarz, Kancelaria Radcy Prawnego Katarzyna Węglarz

 

 

-------------------------------------------------------------------------------------------------------------------

Linki w tekście artykułu mogą odsyłać bezpośrednio do odpowiednich dokumentów w programie LEX. Aby móc przeglądać te dokumenty, konieczne jest zalogowanie się do programu. Dostęp do treści dokumentów w programie LEX jest zależny od posiadanych licencji.