Wśród przyjętych do realizacji w 2019 r. tematów kontroli przeważa problematyka związana z opieką zdrowotną, funkcjonowaniem administracji publicznej, ochroną środowiska, budżetem państwa, stanem finansów publicznych, transportem, gospodarką, bezpieczeństwem obywateli, oświatą oraz rozwiązywaniem szeroko pojętych problemów społecznych.
Tykająca bomba chemiczna w Bałtyku
Zanieczyszczenia w Bałtyku to jedna z pionierskich kontroli, jakie podjęte zostaną przez NIK w 2019 roku. Jak przypomina Izba, eksperci uważają Bałtyk za jedno z najbardziej zanieczyszczonych mórz na świecie. Korozja spoczywających na jego dnie wraków prowadzi każdego roku do uwalniania milionów ton szkodliwych substancji, w tym związków ropopochodnych. Poważnym problemem jest także zatopiona po wojnie broń chemiczna: beczki oraz pociski z sarinem i innymi substancjami paraliżującymi. Wiadomo, że część pojemników zaczyna się rozszczelniać, a Bałtykowi może grozić ekologiczna katastrofa. Dlatego NIK podejmie w tym roku trudną, ale bardzo ważną kontrolę przeciwdziała zagrożeniom wynikającym z zalegania materiałów niebezpiecznych na dnie Morza Bałtyckiego.
Czytaj: NIK: Spółki tworzone przez jednostki naukowe mało efektywne>>
Strategiczne znaczeni krwi i osocza
Według NIK dużym problemem pozostaje w naszym kraju także gospodarowanie osoczem oraz produktami krwiopochodnymi. Mowa o zasobach strategicznych, które ratują zdrowie i życie ludzi. Do tej pory nie uruchomiono w Polsce fabryki frakcjonującej osocze. W 2017 r. upłynął termin obowiązywania umów na jego sprzedaż, zawartych przez centra krwiodawstwa w 2013 roku. Dlatego powtórzyć się mogą problemy z lat 2010-2013, kiedy okresowo brakowało produktów krwiopochodnych, a nadwyżki osocza - wobec braku możliwości ich zagospodarowania - były częściowo magazynowane (co było bardzo kosztowne), a częściowo niszczone. Wobec faktu, że Polska wciąż nie osiągnęła samowystarczalności w tym zakresie NIK sprawdzi wkrótce, jak działa dotychczasowy system gospodarowania osoczem oraz produktami krwiopochodnymi.
Czytaj: NIK: Przegrywamy walkę z nielegalnym wywozem leków za granicę>>
Bezpieczeństwo energetyczne gospodarki i państwa
Najwyższa Izba Kontroli przeprowadzi też szereg badań kontrolnych w obszarze bezpieczeństwa energetycznego państwa. Izba oceni efektywność energetyczną gospodarki, lokalne bezpieczeństwo energetyczne, efektywność i oszczędność wydatków ponoszonych przez producentów energii elektrycznej na zaopatrzenie w węgiel kamienny, a także optymalizację kosztów energii elektrycznej w jednostkach sektora finansów publicznych.
Sprawiedliwość i więziennictwo
Ważnym obszarem zainteresowania Najwyższej Izby Kontroli ma być szeroko rozumiane bezpieczeństwo państwa i jego obywateli. Jednym z istotnych czynników wpływających na niezakłócony rozwój Polski jest zapewnienie dobrego funkcjonowania wymiaru sprawiedliwości. Dlatego NIK w 2019 roku oceni realizację projektów informatycznych, które mają usprawnić m.in. działanie sądów. Izba zbada również zaawansowanie „Programu modernizacji Służby Więziennej w latach 2017-2020”. Program ma na celu przede wszystkim podniesienie bezpieczeństwa w zakładach karnych i aresztach śledczych oraz poprawę warunków pracy funkcjonariuszy Służby Więziennej i cywilnych pracowników więziennictwa.
NIK w tym roku ponownie przyjrzy się problemowi bezpieczeństwa żywności. Czy inspekcje działają na tyle sprawnie, że możemy mieć uzasadnione przekonanie o wykluczeniu ze spożywanego przez Polaków jedzenia szkodliwych czynników? Ostatnia kontrola dotycząca tego tematu wykazała szereg niedociągnięć i wywołała społeczną debatę. Izba chce sprawdzić, czy funkcjonujące w Polsce systemy zapewnienia bezpieczeństwa oraz jakości żywności są prawidłowe i skuteczne.
Czytaj: NIK: Żywność jest źle kontrolowana. Zjadamy za dużo dodatków E>>
W planie pracy NIK na 2019 rok znalazło się łącznie 111 kontroli. Najrozleglejszą z nich jest kompleksowa kontrola wykonania budżetu państwa, która będzie prowadzona w 110 częściach budżetowych i wybranych jednostkach. NIK będzie też kontynuować swoją misję audytora zewnętrznego w Radzie Europy i OECD. Poza kontrolami planowymi Izba corocznie przeprowadza również kontrole doraźne, które umożliwiają szybkie reagowanie na występujące problemy. Przykładowo w 2017 r. było ich 107.
Sugestie i własne pomysły
Jak podkreśla kierownictwo NIK, tematy kontroli planowych zostały wyłonione po przeprowadzeniu pogłębionej analizy ryzyka. Ich dobór do Planu pracy NIK na 2019 rok uwzględnia problemy i zagrożenia zidentyfikowane w wyniku analizy sytuacji społeczno-gospodarczej. NIK uwzględniła także sygnały o nieprawidłowościach od obywateli, które miały wpływ na jakość ich życia i funkcjonowanie państwa. Wnikliwie przeanalizowano sugestie tematów nadesłanych przez organy Sejmu RP i Senatu RP, Kancelarię Prezesa Rady Ministrów oraz Rzecznika Praw Obywatelskich. Łącznie wpłynęło od tych instytucji 109 sugestii tematów kontroli. Najwyższa Izba Kontroli uwzględniła w planie pracy 60 proc. z nich. Reszta jest objęta już rozpoczętymi kontrolami lub zostanie zrealizowana w formie kontroli doraźnych.
