Sprawa ta była nietypowa, gdyż ojciec dwóch synów wystąpił o zwrot alimentów od matki dzieci.  W listopadzie 2016 r. sąd uchylił ojcu obowiązek alimentacyjny, gdyż małoletni przenieśli się do jego mieszkania pod opiekę, zaś matka, która dotychczas sprawowała władzę rodzicielską, została ograniczona w prawach. Sąd przyznał jej wykonywanie władzy rodzicielskiej tylko w zakresie leczenia, wychowania i kształcenia chłopców.

Zaległe alimenty od ojca

Ojciec dzieci uznał, że skoro zaczął ponosić koszty ich utrzymania, to nie musi płacić alimentów. Jednak formalnie uchylono mu ten obowiązek w kwietniu 2017 r.

Matka wystąpiła zatem o alimenty od ojca za okres pół roku październik 2016 - czerwiec 2017.  r. Powstał problem, kto ma reprezentować dzieci w tym sporze.

Czytaj: RPO apeluje do MS o alimenty natychmiastowe>>

Sąd Okręgowy we Wrocławiu przedstawił SN zagadnienie: Czy w sprawie o uchylenie skonkretyzowanego obowiązku alimentacyjnego z powództwa rodzica, który przejął wykonywanie pieczy nad małoletnim dzieckiem, występującym w charakterze strony pozwanej, małoletni wierzyciel alimentacyjny winien być reprezentowany przez rodzica, który dotychczas wykonywał pieczę? Czy też powinien być reprezentowany przez kuratora ustanowionego przez sąd opiekuńczy?”

Rozwiązania mogą być dwa

 Sąd Okręgowy przedstawił dwa rozbieżne stanowiska dotyczące możliwości reprezentowania małoletniego pozwanego w sprawie o uchylenie obowiązku alimentacyjnego w następstwie zmiany orzeczenia w zakresie wykonywania władzy rodzicielskiej.

  1. Według jednego, małoletniego reprezentuje nadal rodzic, który przed tą zmianą miał powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej lub w praktyce ją wykonywał i w tytule wykonawczym był uprawniony do odbioru alimentów.
  2.  Drugi pogląd natomiast, który występuje od kilku lat w praktyce orzeczniczej, wskazuje, że w takiej sprawie dziecko wierzyciela reprezentuje kurator ustanowiony przez sąd opiekuńczy. Przyjmuje się że rodzic, który dotychczas reprezentował dziecko, w takiej sprawie uprawnienia tego już nie ma.

Prokurator Sonia Bajońska, występująca z upoważnienia Prokuratora Generalnego obecna na rozprawie w Izbie Cywilnej SN stwierdziła, że należy odmówić podjęcia uchwały. Jeśli jednak sąd zdecyduje się na odpowiedź, to reprezentować dziecko powinien kurator. Zresztą już ustanowiony przez sąd rejonowy.

W tej sytuacji dochodzi do wyłączenia art. 98 par. 2 Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (reprezentacja rodzica), gdy spor się toczy o środki utrzymania lub wychowania małoletnich.

SN: matka nie reprezentuje dziecka

Według podjętej uchwały matka, która ma ograniczone prawo rodzicielskie do określonych obowiązków i uprawnień nie może dziecka reprezentować w sporze o alimenty, czyli w sporze majątkowym. Dlatego, że występowałaby przeciwko dziecku, we własnym interesie.  

Jednak fakt, że został już ustanowiony kurator nie usuwa wątpliwości sądu odwoławczego.

Sędzia sprawozdawca Maria Szulc przyznała rację sądowi okręgowemu, który przyjął, że rodzic, który miał powierzone wykonywanie władzy rodzicielskiej lub w praktyce ją do tej pory wykonywał i który w tytule wykonawczym był uprawniony do odbioru alimentów, może mieć pośredni interes prawny w rozstrzygnięciu, w szczególności co do daty uchylenia obowiązku alimentacyjnego. Prowadzi to do uzyskania możliwości dochodzenia przez rodzica, który dotychczas był zobowiązany do płacenia alimentów, zwrotu dokonanej nadpłaty od rodzica dotychczas uprawnionego do ich odbioru

Sygnatura akt III CZP 91/19, uchwała z 9 października 2020 r.