Patrycja O. została ukarana przez policję za brak maseczki zakrywającej usta i noc w czasie epidemii Covid-19.
Zdarzenie miało miejsce na ulicy w Zakopanem, na początku stycznia 2021 r. około godz. 10.55. Kobieta nie zastosowała się do obowiązku zakrywania ust i nosa w miejscach ogólnodostępnych (wprowadzono ten nakaz na podstawie rozporządzenia Rady Ministrów z 21 grudnia 2020 r. w sprawie ustanowienia określonych ograniczeń, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii).
Wyroki nakazowe i zaoczne
Sąd Rejonowy w Zakopanem wyrokiem nakazowym z 15 marca 2021 r., uznał Patrycję O. winną popełnienia zarzuconego jej wykroczenia i wymierzył jej karę grzywny w kwocie 300 zł. Obciążył też obwinioną zryczałtowanymi wydatkami postępowania w kwocie 70 zł. Obwiniona wniosła sprzeciw od powyższego wyroku.
Po rozpoznaniu apelacji Sąd Okręgowy w Nowym Sączu 8 grudnia 2021 r. utrzymał w mocy zaskarżony wyrok zaoczny oraz zasądził od obwinionej kolejne 80 zł tytułem kosztów sądowych za postępowanie odwoławcze.
Kasację od prawomocnego wyroku sądu odwoławczego wniósł Rzecznik Praw Obywatelskich. Zarzucił rażące naruszenie prawa materialnego, tj. art. 2 par. 1 kodeksu wykroczeń, poprzez utrzymanie w mocy orzeczenia sądu I instancji orzekającego ukaranie obwinionej za wykroczenie.
RPO wniósł o uchylenie zaskarżonego wyroku oraz utrzymanego nim w mocy wyroku zaocznego Sądu Rejonowego w Zakopanem z dnia 17 czerwca 2021 r., sygn. akt II W 68/21 i uniewinnienie obwinionej od popełnienia przypisanego jej wykroczenia.
Nie zastosowano nowego przepisu
Sąd Najwyższy uznał, że kasacja była oczywiście zasadna, wobec tego w całości ją uwzględnił i uniewinnił Patrycję O. Ponadto uchylił dwa wyroki sądów I i II instancji.
Sąd Okręgowy nieprawidłowo przeprowadził kontrolę instancyjną wyroku Sądu Rejonowego. Mianowicie akcentowano, że Sąd w Zakopanem rozpoznając apelację obwinionej i nie uwzględniając postawionego przez nią zarzutu naruszenia art. 2 k.w. dokonał wadliwej interpretacji tego przepisu.
Wśród zarzutów podniesionych w apelacji, Patrycja O. zwróciła uwagę, że Sąd Rejonowy w Zakopanem nie odniósł się w żadnym stopniu do art. 2 par. 1 Kodeksu wykroczeń, mówiącego, iż jeżeli w czasie orzekania obowiązuje ustawa inna niż w czasie popełnienia wykroczenia, stosuje się ustawę nową.
- Jak wiemy, od 15 maja 2021 r. obowiązek zasłania ust oraz nosa nie obowiązuje na "świeżym powietrzu", a domniemane wykroczenie miało miejsce na chodniku, który w powszechnym rozumieniu jest uważany za "świeże powietrze"- napisała obwiniona. Chociaż pisemne uzasadnienie wyroku sądu odwoławczego nie zostało sporządzone, można przyjąć, że ten sąd nie podzielił poglądu skarżącej, iż wobec zmiany przepisów po popełnieniu zarzuconego jej czynu, sąd I instancji powinien postąpić po myśli art. 2 k.w. – stwierdził sędzia sprawozdawca Zbigniew Puszkarski.
Stanowisko Sądu Okręgowego było jednak błędne, co trafnie podniesiono w kasacji. Chociaż w wymienionym przepisie jest mowa o „ustawie”, to Sąd Najwyższy niejednokrotnie wskazywał, że termin ten musi być rozumiany szerzej. Należy stosować go do rozporządzeń - także.
Zmiana stanu prawnego
Przechodząc do sygnalizowanej przez obwinioną w apelacji zmiany stanu prawnego SN wskazał, że chociaż w dniu 2 stycznia 2021 r. (data przypisanego Patrycji O. czynu) na terenie RP obowiązywał nakaz zakrywania, m.in. przy pomocy maseczki, ust i nosa w miejscach ogólnodostępnych, w tym drogach i placach, na terenie cmentarzy, promenad, bulwarów, miejsc postoju pojazdów, parkingów leśnych, to ostatnim aktem prawnym, który taki nakaz utrzymywał było rozporządzenie Rady Ministrów z dnia 6 maja 2021 r. w sprawie ustanowienia określonych, nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii. Nakaz ten został uchylony 6 czerwca 2021 r. na mocy rozporządzenia Rady Ministrów z 4 czerwca 2021 r., zmieniającego rozporządzenie w sprawie ustanowienia określonych nakazów i zakazów w związku z wystąpieniem stanu epidemii.
Zarazem, chociaż można to oceniać krytycznie, nie została wprowadzona regulacja, w świetle której osoby, które łamały nakaz w okresie jego obowiązywania, nadal podlegałyby odpowiedzialności – zauważył SN.
Wobec tak ukształtowanego stanu prawnego, czyn przypisany obwinionej wyrokiem Sądu Rejonowego w Zakopanem z dnia 17 czerwca 2021 r. w dacie orzekania nie podlegał ukaraniu, zaś wydając wyrok skazujący, sąd ten rażąco naruszył art. 2 par. 1 kodeksu wykroczeń.
Wyrok Izby Karnej SN z 30 października 2023 r., sygnatura akt III KK 365/23.
Zobacz linię orzeczniczą: Legalność kar nakładanych za naruszenie ograniczeń związanych ze stanem epidemii >
